خشکی یکی از عوامل محدود کننده تولید محصولات کشاورزی در مناطق خشک و نیمه خشک از جمله ایران است. یکی از را ه های کاهش خسارت خشکی کشت و پرورش گیاهان متحمل به خشکی می باشد. امروزه با توجه به اهمیت زیتون در صنایع غذایی و دارویی و تحمل خوب این گیاه به خشکی و شرایط نامساعد محیطی کاشت آن مورد توجه قرار گرفته است. این پژوهش در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا به صورت یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با فاکتور تنش خشکی در سه سطح 80% ظرفیت زراعی (شاهد)، 60% ظرفیت زراعی (تنش متوسط) و 40% ظرفیت زراعی (تنش شدید) و فاکتور رقم در چهار سطح رقم روغنی، مانزانیلا، زرد و کراتینا و در سه تکرار به مرحله اجرا گذاشته شد. تنش خشکی با استفاده از روش وزنی اعمال شد. در پایان آزمایش فاکتور های رویشی شامل وزن تر و خشک برگ، ساقه و ریشه، نسبت وزن ریشه به وزن اندام هوایی و سطح برگ؛ فاکتور های فیزیولوژیکی شامل محتوای نسبی آب، فلورسانس کلروفیل (فلورسانس حداقل، حداکثر، متغیر و نسبت فلورسانس متغیر به حداکثر( و میزان کلروفیل؛ فاکتورهای بیوشیمیایی شامل قند های محلول، پروتئین محلول و پرولین و نهایتا میزان عناصر معدنی شامل پتاسیم، سدیم، کلسیم، منیزم، روی و منگنز اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که با افزایش تنش خشکی فاکتور های رویشی کاهش یافت و میزان کاهش وزن تر و خشک اندام هوایی و ریشه در رقم روغنی در مقایسه با سایر ارقام بیشتر بود. حداکثر کاهش سطح برگ در رقم کراتینا مشاهده شد. همه ی فاکتور های فیزیولوژکی غیر از فلورسانس کلروفیل حداقل طی تنش خشکی کاهش نشان دادند و حداقل کاهش در رقم زرد دیده شد. بیشترین مقدار افزایش در فلورسانس کلروفیل حداقل در رقم روغنی مشاهده گردید. از بین فاکتور های بیوشیمیایی قند های محلول و پرولین افزایش نشان دادند ولی میزان پروتئین محلول برگ کاهش یافت. حداکثر افزایش در میزان پرولین در رقم زرد و قند های محلول در رقم روغنی و حداکثر کاهش در پروتئین محلول برگ در رقم کراتینا مشاهده شد. با افزایش تنش خشکی، میزان عناصر پتاسیم، روی و منیزیم کاهش یافت در حالی که میزان کلسیم و منگنز موجود در برگ با تنش خشکی افزایش یافت و اثر تنش خشکی بر میزان سدیم برگ معنی دار نشد. حداکثر افزایش در میزان کلسیم و منگنز به ترتیب در ارقام کراتینا و روغنی و حداقل کاهش در میزان پتاسیم، روی و منیزیم به ترتیب در ارقام زرد، روغنی و کراتینا مشاهده گردید. با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش رقم زرد در مقایسه با سایر ارقام بیشترین تحمل را در برابر تنش خشکی داشت و لذا برای زیتون کاری در مناطق خشک و کم آب ایران توصیه می گردد.