چکیده راه های تجاری فارس از ابتدای صفویه تا پایان زندیه به وسیله ی اسداله خلیلی ضرورت و اهمیت وجود را ههای ارتباطی همواره یکی از مسائل مورد بحث در جریان مطالعه تاریخ و گذشته یک سرزمین بوده است. در این پژوهش ضمن مطالعه راههای ارتباطی ایالت فارس از ابتدای دوره ی صفویه تا پایان زندیه و مشخص ساختن مسیرهای کاروان رو در این ایالت ازعوامل تاثیر گذارسیاسی واقتصادی بر این راه ها نیز سخن رفته است. همچنین مباحثی چون امکانات رفاهی بین راهی نظیر کاروان سرا ، آب انبار، پل و کالاهای تجاری که در این مسیر ها وجود داشته موردمطالعه قرارگرفته است. روش تحقیق این پژوهش بیشتر کتابخانه ای با تأکید برکتب سفرنامه ای است و علاوه برآن در پاره ای از موارد از تحقیق میدانی نیز استفاده گردیده است.

هنر موسیقی، همواره در همه جوامع پیشرفته و متمدن به عنوان هنری که سر چشمه الهی دارد، مورد اهمیت بوده است. این هنر زیبا و ظریف در کشور ما ایران نیز پیشینه ای طولانی دارد که به یکباره به وجود نیامده و در طی مسیری طولانی تغییر و تحول یافته و به تکامل رسیده است. در تحقیق پیش رو با جمع آوری متون باستانی، مطالعه کتاب های تاریخی و مرتبط با موسیقی، کنکاش در آثار باستانی و جستجو در منابع ادب فارسی، به نتایج قابل توجهی درباره پیشینه موسیقی ایران از هخامنشیان تا قرن ششم هجری قمری و کاربرد آن در مراسم و مکان های مختلف رسیده ایم. به نظر می رسد که این هنر زیبا در همه ادوار تاریخ با زندگی مردم آمیخته بوده و غنی و فقیر نیز از آن مستثنی نبوده اند. البته موسیقی کاربرد های گوناگون داشته و در برخی از زمان ها با توجه بیشتر یا کمتر به آن نگریسته می شده و در زمانی مانند دوره ساسانی به اوج خود رسیده است. ایرانیان باستان از موسیقی در رزم و بزم و حتی مراسم آئینی بهره می جستند اما به دلیل نبودن خط نوشتاری موسیقی نتوانستند آن را به صورت کتبی ثبت کنند و از طریق سینه به سینه به نسل های بعد منتقل کردند. امروزه از چگونگی دستگاه ها و طرز نواختن لحن های باستان آگاهی نداریم اما با نام برخی از گوشه ها، دستان ها و لحن های باستان به کمک برخی از نویسندگان مسلمان آشنا هستیم که برخی از آن ها در موسیقی امروز ما کاربرد دارند. هدف از انجام این تحقیق بررسی مواردی است که تا کنون پژوهشگران دیگر کمتر به آن ها پرداخته اند یا از دید دیگری به این مقوله نگریسته اند. در این پژوهش سعی نگارنده بر نگرشی جدید و همه جانبه به موسیقی سنتی و اصیل ایرانی است. به امید آن که گوشه های تاریک و نکات مبهم پیشینه هنر موسیقی ایران برای نگارنده و خوانندگان تا حدودی روشن شود و به سوالاتی رایج همچون، موسیقی ایرانی از چه دوره ای مورد اهمیت قرار گرفته است ؟ از چه سازهایی در چه ادواری استفاده می شده است ؟ نوازندگان این سازها چه کسانی بوده اند ؟ آیا زنان در موسیقی ایرانی نقشی داشته اند ؟ در چه زمانهایی و در چه مکانهایی موسیقی کاربرد داشته است ؟ آیا متون باستانی به موسیقی پرداخته اند؟ آیا در مراسم دینی و آیینی موسیقی جایگاهی داشته است و غیره پاسخ هایی قانع کننده داده شود . باشد که برای اولین بار تحقیقی جامع و در بر دارنده تمامی زمینه های تاریخی، متون باستانی ، باستانشناسی و منظومه های ادبی ، صورت پذیرد

مطالعات تاریخی و باستانشناختی نشان می دهد، منطقه کُهگیلویه محل استقرارهای بشری پیش از تاریخ بوده است و سرآغاز دوره تاریخی این سرزمین را همزمان با حکومت ایلامیان می دانند، البته آثار به دست آمده از ابنیه ها و مکان های تاریخی نقاط مختلف این منطقه حاکی از این است که این منطقه قبل از ورود آریایی ها دارای سکنه و تمدن بوده است. اختلاف میان قبایل ایلامی، باعث به وجود آمدن چرخه های سیاسی شد و هخامنشیان موقعیت را در منطقه به دست گرفتند، در این دوره، منطقه کُهگیلویه با نام «پارسوماش» به عنوان جایگاه هخامنشیان، نقش ویژه ای داشت. به دستور اردشیر بابکان و به یاد فرزندش «شاپور»، این خاک «سرزمین شاپور» (بلاد شاپور) نام گرفت. دوران پس از ساسانی پُر است از حوادث میان اعراب و ایرانیان و خلفا و صفاریان و آل بویه، تن خسته ی این منطقه، شاهد اختلافات و کشمکش های زیادی بوده است، در دوره حکومت های صفاریان و آل بویه نواحی کُهگیلویه از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. منطقه کُهگیلویه به عنوان یکی از ایالات پارس در دوره های باستان در حدفاصل دو منطقه فارس و خوزستان واقع بوده است. این منطقه به استناد متون جغرافیایی، اسناد و بررسیهای میدانی انجام شده، نشان می دهد که در هریک از دوره های تاریخی به ویژه عصر اسلامی تغییرات و تحولاتی داشته و رویدادهای دو منطقه همجوار یعنی فارس و خوزستان بر آن تأثیر گذاشته است. در عصر اسلامی یکی از مُهمترین تحولات ساختاری در جغرافیای تاریخی این منطقه، این است که با استقلال موقعیت مکانی این حوزه تحت عنوان کُهگیلویه، رویدادها در چارچوب ساختارهای محلی، یعنی ایلات و قبایل قابل تبیین است. در این دوره، درگیریهای صفاریان و آل بویه، اختلافات میان سلجوقیان و نبردهای آنها با اسماعیلیان، تمرکز آل مظفر در کُهگیلویه و دوران حاکمیت تیموریان و آق قویونلونها بر این منطقه باعث ایجاد کشمکش هایی در حاکمیت شد. همچنین، نقش ایالتی منطقه کُهگیلویه در ارتباط بین مرکز و بنادر جنوب در دوره صفویه و شکل گیری شهر دهدشت، انتخاب بهبهان به عنوان مرکز این ایالت در دوره های افشاریه و زندیه و سرانجام تغییرات ساختارهای سیاسی و انتقال مرکز قدرت به دهدشت و یاسوج در دوره قاجاریه و پهلوی از جمله مواردی است که الگوهای منتج از تحلیل مواد این تحقیق حاصل شده است.