با وجود بیش از نیم قرن برنامه ریزی توسعه روستایی در ایران و صرف حجم عظیم منابع انسانی، مالی و طبیعی و به رغم آنکه پیشرفت های مهمی در برخورداری از مواهب توسعه نسبت به گذشته ایجاد شده و اقدامات موثری صورت گرفته اما شکاف و فاصله تاریخی آن همچنان قابل مشاهده است. در این رساله پرسش کلیدی تحلیل جامعه شناختی برنامه های توسعه روستایی، مبتنی بر دو بعد عاملیتی و ساختاری، معطوف به چالش های معرفتی کنشگران در نقش برنامه ریزان و تصمیم گیرندگان و چالش های ساختاری نظام برنامه ریزی توسعه روستایی ایران بعد از انقلاب است. از این رو لازم است نظام برنامه ریزی توسعه روستایی ایران بعد از انقلاب از دو بعد اساسی جامعه شناسی یعنی عاملیت و ساختار مورد تحلیل قرار گیرند. این تحلیل مبتنی بر فهم ابعاد نظری و عملی نظام برنامه ریزی توسعه روستایی می باشد. در این رساله سئوال های تحقیق عبارتند از: 1- در بعد ساختاری، نظام برنامه ریزی توسعه روستایی ایران با چه چالش هایی مواجه اند؟ 2- در بعد عاملیتی نظام برنامه ریزی توسعه روستایی ایران با چه چالش هایی مواجه اند؟ 3- آیا رویکردها و دیدگاههای برنامه ریزان و سیاستگذاران توسعه روستایی با نیازهای جامعه روستایی ایران انطباق دارد؟ 4- دلایل وجود چالش های ساختاری نظام برنامه ریزی توسعه روستایی در ایران بعد از انقلاب کدامند؟ چارچوب نظری تحقیق بر اساس سه مولفه نظریه برنامه ریزی، مطالعات توسعه و تحولات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جامعه روستایی ایران تدوین شده است. جامعه آماری تحقیق، از یک طرف اسناد و مدارک مربوط به برنامه های توسعه روستایی و از طرف دیگر خبرگان و آگاهان اجتماعی برنامه ریزی و توسعه روستایی است که با استفاده از تکنیک دلفی در روش تحقیق کیفی و در چندین مرحله اطلاعات لازم جمع آوری شده است. بعد از تحلیل محتوای برنامه های توسعه روستایی بعد از انقلاب و انجام مصاحبه های عمیق و تکمیل پرسشنامه ها از طرف صاحب نظران و کارشناسان توسعه روستایی و جمع آوری داده های لازم، داده ها در سطح کیفی مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج یافته ها نشان می دهند تحول اندیشه ای برنامه ریزی و توسعه ای همراه با تغییر و تحولات جهان امروز و جامعه روستایی ایران نبوده و نظام برنامه ریزی توسعه روستایی کشور را از دو بعد عاملیتی (کنشگران برنامه ریزی) و ساختاری(نظام اجتماعی) با چالش مواجه کرده است و ادامه چنین روندی همچون گذشته، آینده جامعه روستایی کشور را نیز از نظر توسعه ای با مشکل مواجه خواهد ساخت.