نام پژوهشگر: اسماعیل زوارکی زارعی
سعیده کشکولی خدیجه علی آبادی
زمینه و هدف: پژوهش حاضر به بررسی تأثیر آموزش سواد اطلاعاتی بر میزان یادگیری دانش آموزان مدارس هوشمند میپردازد. روش بررسی: در این پژوهش از میان دانش آموزان دختر مقطع راهنمایی در مدارس هوشمند شهر شیراز، یک مدرسه به صورت هدفمند به عنوان نمونه انتخاب گردید و از میان دانش آموزان کلاس سوم راهنمایی این مدرسه، دو کلاس به تعداد هر کدام 29 نفر به عنوان نمونه انتخاب و به طور تصادفی در گروه آزمایش و کنترل قرار داده شدند. آزمون محقق ساخته سواد اطلاعاتی برای تعیین وضعیت سواد اطلاعاتی دانش آموزان و آزمون یادگیری برای درس کامپیوتر در قالب شاخصهای سواد اطلاعاتی تهیه شد و در اردیبهشت 1391 به صورت پیش آزمون- پس آزمون اجرا شد. برای آموزش محتوای یادگیری ابتدا به دانش آموزان گروه آزمایش سواد اطلاعاتی آموزش داده شد و پس از آن به دانش آموزان هر دو گروه آزمایش و کنترل محتوای یادگیری که شامل درس کامپیوتر بود آموزش داده شد؛ ولی با این تفاوت که به دانش آموزان گروه آزمایش بر اساس شاخصهای سواد اطلاعاتی و به دانش آموزان گروه کنترل به صورت سنتی آموزش داده شد. پس از اجرا، دادهها با استفاده از روشهای آمار توصیفی و استنباطی تجزیه و تحلیل شدند. نتایج: یافته ها نشان داد که آموزش سواد اطلاعاتی به طور معنی داری بر میزان یادگیری دانش آموزان تأثیر دارد. در یادگیری دانش آموزان گروه آزمایش که از آموزش تشخیص و بازیابی اطلاعات بهره مند شدند با دانش آموزانی که از این آموزشها بهره مند نشده و به صورت سنتی آموزش دیدند، تفاوت معنی داری مشاهده نشد. در یادگیری دانش آموزان گروه آزمایش که از آموزش سازماندهی، ارزیابی، و تبادل اطلاعات بهره مند شدند با دانش آموزانی که از این آموزشها بهره مند نشده و به صورت سنتی آموزش دیدند، تفاوت معنی دار وجود داشت و این تفاوت به نفع گروه آزمایش بود. مبانی نظری شامل مروری مختصر از منابع، چارچوب نظری و پرسشها و فرضیه ها در رابطه با تأثیر آموزش سواد اطلاعاتی بر میزان یادگیری دانش آموزان تاکنون به طور اجرایی کاری صورت نگرفته است. اما در رابطه با دانشجویان کارهایی صورت گرفته است که از جمله کار علی نژاد، و همکاران (1389)؛ در حیطه آموزش سواد اطلاعاتی در ایران پژوهشهایی صورت گرفته است؛ از جمله حسن زاده و اسدی (1386)؛ راستگو، نادری، شریعتمداری، سیف نراقی (1389)؛ پریرخ، ارسطوپور، نادری (1390)؛ در رابطه با سواد اطلاعاتی در ایران پژوهشهای مختلفی صورت گرفته است از جمله (منصوری، 1387؛ پندپذیر، 1388؛ دلوچی، 1389 )؛ در رابطه با سواد اطلاعاتی در خارج از کشور نیز پژوهشهای متعددی صورت گرفته است؛ همچون: جکسون (2005)؛ لو (2006)؛ داد (2007)؛ سیو چونگ کونگ، کای مینگ لی (2009)؛ تعریف مفاهیم پژوهش أ. تعریف نظری آموزش: "هر گونه فعالیت یا تدبیر از پیش طرحریزی شده ای که هدف آن آسان کردن یادگیری در یادگیرندگان است" (سیف، 1387، ص34). سواد اطلاعاتی: انجمن کتابداری آمریکا (1998): " توانایی تشخیص نیاز به اطلاعات، دسترسی، ارزیابی، و بکارگیری اطلاعات مورد نیاز و با سواد اطلاعاتی فردی است که نحوه یادگیری را فرا گرفته است" (به نقل از نظری، 1384، ص 23). یادگیری: یادگیری عبارت است از فرایند ایجاد تغییرات نسبتاً پایدار رفتار بالقوه فرد در اثر تجربه (سیف، 1387). مدارس هوشمند: مدرسهای فیزیکی است که کنترل و مدیریت آن مبتنی بر فناوری رایانه ای و شبکه ای می باشد و محتوای اکثر دروس آن الکترونیکی و سیستم ارزشیابی و نظارت آن به صورت هوشمند است (موذنی، 1387). فرضیه پژوهش: فرضیه اصلی: ? آموزش سواد اطلاعاتی به دانش آموزان بر میزان یادگیری آنها تأثیر دارد. فرضیه های فرعی: 1. آموزش تشخیص اطلاعات به دانش آموزان بر میزان یادگیری آنها تأثیر دارد. 2. آموزش بازیابی اطلاعات به دانش آموزان بر میزان یادگیری آنها تأثیر دارد. 3. آموزش ارزیابی اطلاعات به دانش آموزان بر میزان یادگیری آنها تأثیر دارد. 4. آموزش سازماندهی اطلاعات به دانش آموزان بر میزان یادگیری آنها تأثیر دارد. 5. آموزش تبادل اطلاعات به دانش آموزان بر میزان یادگیری آنها تأثیر دارد. نتیجه گیری و پیشنهادات: با توجه به معنی داری تفاوت میان دانش آموزان دو گروه آزمایش و کنترل میتوان نتیجه گرفت که آموزش سواد اطلاعاتی میتواند باعث افزایش میزان یادگیری دانش آموزان گردد. از این نتیجه میتوان چنین استنباط کرد که آموزشهای سواد اطلاعاتی موجب ترویج و ماندگاری دروس در ذهن دانش آموزان شده و یادگیری آنها را افزایش میدهد. از نتایج پژوهشها میتوان نتیجه گرفت که اگر بخواهیم به یکی از جنبه های سواد اطلاعاتی که یادگیری مادامالعمر است دست یابیم، بایستی آنرا از مقاطع پایین تر تحصیلی به دانش آموزان آموزش دهیم.