نام پژوهشگر: مریم دیهیمی
مریم دیهیمی حبیب الله قاسمی
در این مطالعه برای اولین بار ماگماتیسم بازالتی موجود در سازندهای پادها و خوشییلاق (دونین) در شمال شاهرود (نکارمن و میغان) مورد بررسی قرار گرفته است. لیتولوژی عمدهی سازند پادها شامل ماسهسنگ کوارتزآرنایتی سفید رنگ، شیل قرمز و سنگهای تخریبی سیلیسی با میان لایههای کربناتی میباشد. بر این اساس، سازند پادها در یک محیط قارهای در بادزن آبرفتی، نواحی دور از بادزن آبرفتی و حاشیه دریاچه تا داخل دریاچه رسوبگذاری کرده است. اما لیتولوژی عمده سازند خوشییلاق کربناته (دریایی) است. بر اساس این لیتولوژی، ساختمانهای رسوبی، ویژگیهای میکروسکوپی و بافتی و نیز محتوای فسیلی در برشهای مورد مطالعه، پنج توالی رخسارهای در این سازند، شناسایی شده است. این توالیهای رخسارهای در محیطهای خشکی (رودخانهای) تا دریایی (پلاتفرم کربناته رمپ) نهشته شدهاند. بر خلاف گزارشهای قبلی، ماگماتیسم دونین در این سازندها گسترده بوده، به طوریکه سنگهای ماگمایی با ترکیب بازالتی و به شکل گدازههای بازالتی، دایکها و سیلهای میکروگابرویی در سازندهای پادها و خوشییلاق رخنمون دارند. سنگهای آذرین مورد بررسی از نوع بازالت، الیوینبازالت و میکروگابرو میباشند. پلاژیوکلاز و کلینوپیروکسن (از نوع اوژیت) از کانیهای اصلی تشکیلدهندهی نمونههای بازالتی مناطق مورد مطالعه هستند. از مهمترین کانیهای فرعی این سنگها میتوان به الیوین و کانیهای اپک (مگنتیت و پیریت) اشاره کرد. شدت تجزیه الیوین به حدی است که کانی اولیه، به طور کلی اختصاصات کانیشناسی خود را از دست داده و کاملاً توسط کلسیت و اکسیدآهن جانشین شده است. پلاژیوکلازها در نتیجه سوسوریتی شدن به مجموعه کانیهای اپیدوت، کلسیت و کلریت تبدیل شدهاند. مهمترین بافتهای موجود در سنگهای بازالتی و الیوینبازالتی شامل بافتهای میکرولیتی میکرولیتی پورفیری،گلومروپورفیری، اینترسرتال، افتیک، سابافتیک، اینترگرانولار و بادامکی میباشند. در سنگهای میکروگابرویی، کانیهای اصلی شامل پلاژیوکلاز و کلینوپیروکسن (اوژیت) میباشند. آپاتیت، اسفن و کانیهای اپک (مگنتیت و پیریت) از مهمترین کانیهای فرعی این سنگها هستند. کانیهای ثانویه از قبیل کلریت، کلسیت و اپیدوت در اثر دگرسانی پلاژیوکلاز و کلینوپیروکسن در این سنگها تشکیل شدهاند. بافتهای غالب موجود در این سنگها شامل بافتهای اینترگرانولار و افیتیک هستند. بر اساس مطالعات ژئوشیمیایی سنگهای آذرین مورد مطالعه دارای ماهیت آلکالن هستند. در نمودارهای تمایز محیط زمینساختی، این سنگها در محدوده بازالتهای قلیایی مرتبط با کافت درونقارهای قرار میگیرند. این الگو با ماهیت آلکالن ماگمای مزبور و طبیعت آلکالن کافتی درونورقه قارهای بازالتهای سیلورین سازند سلطان میدان منطقه کاملاً سازگار است. نمودارهای بهنجار شده نسبت به گوشته اولیه و کندریت حاکی از غنیشدگی نمونهها از lree، بدون هیچ گونه تهیشدگی از hfse هستند. روندهای موازی موجود در نمودارهای عنکبوتی، نشاندهندهی ماگمای والد مشترک سنگهای مورد مطالعه و نقش تبلور تفریقی به عنوان فرآیند اصلی در تحول ماگمایی سنگهای منطقه میباشد. مقادیر بالای p و ti بیانگر منشأ گرفتن ماگمای سازنده این سنگها از ذوب بخشی یک ستون گوشتهای عمیق و یا گوشتهی آستنوسفری غنی شده (مشابه منابع oib) است. این ماگما در اثر ذوب بخشی 5 تا 10 درصدی یک گوشته گارنتپریدوتیتی در اعماق 100 تا 110 کیلومتری حاصل شده و در خلال صعود از میان پوسته قارهای متحمل آلایش نشده است.