نام پژوهشگر: اکبر نوروزی
اکبر نوروزی احمد نوحه گر
چکیده: کارست به عنوان یک سیمای پیچیده زمین شناسی به پهنه هائی با خصوصیات هیدرولوژیکی بسیار ویژه اطلاق می شود. به عبارت دیگر در اصطلاح فنی به پدیده خوردگی و انحلال توده سنگهای کربناته (آهک و دولومیت) کارست گفته می شود. با توجه به رشد جمعیت و به تبع آن کمبود منابع آب شرب اهمیت مطالعه بر روی آبخوان های کارستی دوچندان می شود. بنابراین شناخت اشکال و هیدروژئولوژی کارست میتواند نقش شایانی در توسعه منابع آب زیرزمینی ایفا کند. روش مورد مطالعه به صورت مطالعات صحرایی شامل شناسایی سازند ها و برداشت نمونه از چشمه ها ، چاه ها و آب باران صورت گرفت که در بین سازندهای موجود سازندهای پابده و سروک از لحاظ تکتونیکی نقش مهمی در سیستم آبخوان های منطقه مورد مطالعه بازی می کند. با توجه به اینکه سیستم های آبخوان کارستی غالبا جریان آب متمرکز خود را به چشمه ها تخلیه می کنند. ضروری است که چشمه های موجود در منطقه مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل چشمه ها نشان داد که تیپ اکثریت چشمه ها را از نوع آبهای بیکربناته بوده، بجز چشمه سیاهک که از نوع آبهای کلرید وسولفاته است. همچنین رخساره ها اکثر چشمه ها به جز چشمه سیاهک(کلرید سدیم و سولفات سدیم) از نوع بیکربنات کلسیم بوده است. واژه کارست طبق نظر گیمز (1973) منشا ما قبل هند و اروپایی دارد. این واژه از کلمه کارا به معنی زمین سنگی گرفته شده و سپس به زبان هند و اروپایی در خاورمیانه راه یافته است. در یوگسلاوی شمالی، واژه کارس به معنی زمین سنگی برهنه و نام ناحیهای در یک بخش از مرز این کشور با ایتالیا در مجاورت شهر ترایست است. این واژه به تدریج در زبان آلمانی به کارست تبدیل شده و سپس در اواسط قرن نوزدهم وارد ادبیات ژئومورفولوژی گردید(گلیسون،1998). از این نظر ژئومورفولوژیست ها به مناظر شگفت انگیز تشکیل شده در سنگهای کربناته، دولومیته و تبخیری در هر ناحیه، پدیده های کارستی یا مجموعه زمین شکلهای کارست حقیقی گویند. شناخت بررسی و ویژگی های محیط های کارستی که از سنگهای انحلال پذیر و عمدتا از سنگهای بیکربناته نظیر سنگهای آهکی، تشکیل یافته و از دیدگاه کاربردی به بسیاری از فعالیتهای انسانی به ویژه تامین منابع آب جهت استفاده شرب، کشاورزی، صنعت،و . . . ارتباط پیدا می کند بسیار حایز اهمیت است. لزوم برنامه ریزی در پهنه های کارستی ایجاب میکند تا مطالعاتی در زمینه شناخت محیطهای کارستی، ویژگیها و نقش آنها در تغذیه منابع آب زیرزمینی و سایر منابع صورت گیرد. از دیدگاه منابع معدنی، ذخایر عظیمی از هیدروکربورها (نفت وگاز) در سازندهای کارستی موجود می باشند. سنگهای کربناته میزان 50% منابع هیدروکربور جهان هستند( فورد و ویلیامز،1989). همچنین منابع مناسبی از نقره، سرب، روی و به ویژه بوکسیت در مناطق کارستی وجود دارند که شناخت کارست و ویژگی های آن را با اهمیت ترمیکند. سنگهای کربناته منبع اصلی سنگ آهک برای کشاورزی محسوب می شوند. سیمان پرتلند، سنگ های ساختمانی و سنگدانه از سنگهای کربناته تامین می گردد. از اهمیت دیگر کارست نیز میتوان به قابلیت آنها برای جذب توریست اشاره کرد. در کشور ما آبشارها،حوضچهها و غارهای زیبایی مثل غار علیصدر وجود داردکه عامل جذب توریست هستند. همچنین اهمیت دیگر منابع کارست ارزان بودن آنهاست چرا که که اگر دقیق مطالعه شود استفاده از آب کارستها ارزانتر از احداث سد تمام می شود. در حال حاضر نیز بیش از 85% شهرهای جنوبی کشورمان آب خود را از این آهکها دریافت میکند (افراسیابی،2007). ضرورت از انجام این تحقیق بررسی نقش ژئومورفولوژی ، زمین شناسی در تعیین نوع جهت جریان آب زیرزمینی به منظور ارزیابی سیستم غالب جریان در سفره آبدار کارستی و توسعه آن از نظر ژئومرفولوژی مورد بحث قرارمی گیرد. با توجه به اینکه تاکنون مطالعه جامعیدر خصوص عوامل موثر در توسعه کارست در جهت شناسایی تامین آب شرب سیرمند انجام نشده است لذا انجام این تحقیق ضروری به نظر میرسد.