نام پژوهشگر: محمد اخباری
محسن چوپانی رستمی محمد اخباری
منطقه خلیج فارس از زمان پایان جنگ جهانی دوم همواره در صدر اولویتهای سیاست خارجی و امنیتی ایالات متحده آمریکا بوده است. اما این اهمیت در دوران پس از 11 سپتامبر 2001 و در پی آن اشغال عراق در مارس 2003 مضاعف گشته و به نظر می رسد در آینده نیز تداوم یابد. وجود ذخایر عظیم انرژی در منطقه خلیج فارس، حضور نیروهای آمریکایی که بویژه پس از اشغال عراق افزایش پیدا کرده است. بر این اساس، این کشور در تلاش است تا گزینه های متعددی را در خصوص آینده امنیتی خلیج فارس مورد اجرا قرار داده و از اجرای الگوهای امنیت منطقه ای جلوگیری کند . تحقیق حاضر قصد دارد با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی با پرداختن به اصلی ترین مولفه های تاثیرگذار در آینده امنیت خلیج فارس در قرن بیست و یکم، راهکارهایی را در این زمینه ارائه دهد. از آنجا که جمهوری اسلامی ایران تأثیرگذارترین کشور در منطقه خلیج فارس می باشد، نیاز است تا گزینه های امنیتی موجود را مورد تحلیل قرار داده و مناسب ترین راه ممکن برای ارتقای امنیت و منافع ملی جمهوری اسلامی ایران گزینش گردد.نقش عراق جدید در شکل دهی معادلات امنیتی منطقه خلیج فارس و بررسی روابط دولت جدید عراق با کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و ایران و تأثیر این روابط بر امنیت سیاسی جمهوری اسلامی ایران در این مقاله به بحث گذارده می شود. نتایج یافته ها نشان می دهد که ایران به عنوان بزرگ ترین کشور خلیج فارس و یکی از مهم ترین کشورهای تأثیرگذار در منطقه، نیازمند این است که اهمیت ژئوپولیتیک خود را در نظام دگرگون شونده جهانی از راه ایجاد پیوندهای گسترده در روابط با کشورهای حاشیه خلیج فارس در ژرفای ژئوپولیتیک، ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک مشخص سازد و کارایی بیش تری بخشد. و در نهایت فرضیه که عنوان می کرد" به نظر می رسد ؛ به دلیل نقش مهم و بی بدیل جمهوری اسلامی ایران در منطقه خلیج فارس از یک طرف و عدم هماهنگی و همسویی منافع ملی کشورهای خلیج فارس از طرف دیگر پیاده سازی هرگونه نظام امنیتی بدون حضور جمهوری اسلامی ایران منتج به نتیجه نخواهد شد." تایید می شود
نجفقلی پورباقر زهرا احمدی پور
چکیده : در کشورهای با تنوع قومی ،روابط میان گروه ها ی قومی از موضوعات مهمی است که مورد مطالعه ی جغرافیدانان سیاسی قرار می گیرد. آذربایجان غربی جزئی از پیکره ی سرزمین ایران می باشد که از گوناگونی و تنوع فرهنگی ،اجتماعی و قومی ایران مستثنی نبوده ودر طول سالیان دراز شاهد حضور اقوام مختلف از جمله آذری ها و کردها بوده است. براثر مقتضیات زمان و سیاست های متفاوت دچار تغییر و تحولاتی شده و در دوره ای مختلف اقوامی که در آن ساکن بوده اند زندگی مسالمت آمیزی داشته اند.در کنار این زندگی مسالمت آمیز گاهی نیز شاهد بروز برخی ناآرامی هایی در منطقه بوده ایم که بیشتر به صورت احزاب مخالف نظام رشد کرده و باعث بوجود آوردن برخی ناآرامی ها و ناامنی هایی در منطقه بوده و می باشند. این پژوهش با رویکرد جغرافیای سیاسی و به شیوه ی توصیفی – تحلیلی به بررسی تاثیر مناسبات بین قومی بر امنیت منطقه ای (مطالعه ی موردی: آذربایجان غربی ) پرداخته است. و ابزار گرد آوری اطلاعات، روش کتابخانه ای (اسنادی) و پرسشنامه ای می باشد. نتیجه تحقیق حاضر با تکیه بریافته های میدانی و کتابخانه ای نشان می دهد که توسعه ی مناسبات بین قومی در افزایش امنیت منطقه موثر می باشند. ازجمله مناسبات بین قومی می توان مناسبات فرهنگی ،اجتماعی و اقتصادی و سیاسی اشاره نمود.
سید رضا موسوی لولتی محمد اخباری
منطقه آزاد چابهار برخورداری از ظرفیتهای مکانی چشمگیر چون اقتصادی ، امنیتی، دسترسی ، خارج بودن از محدوده بحران ، تنها بندر اقیانوسی ایران ، ارتباطات منطقه ای و بین المللی می تواند نقش مهم و بسزایی در کریدور شمال – جنوب ایفا نماید . لیکن تاکنون بهره برداری لازم از ظرفیتهای آن نشده است. در حالی که با توسعه و امنیت پایدار این منطقه را می توان از لحاظ اقتصادی و ژئوپولتیکی در موقعیت ممتازی قرار داد. بنابراین پاسخ دادن به این پرسش که ( نقش منطقه آزاد تجاری چابهار در کریدور شمال- جنوب چگونه است ؟ محور اصلی بررسی حاضر است. در این تحقیق ضمن ترسیم چشم اندازی از وضع توسعه منطقه به نقش و جایگاه منطقه آزاد چابهار در کریدور شمال- جنوب اشاره و در پایان ، راهبردها و پیشنهادهایی در راستای بهره گیری هر چه بهتر از فرصت ها و از میان بردن تنگناها ارائه شده است . هدف کلی : آگاهی از فرصتها و تنگناهای توسعه منطقه آزاد چابهار در راستای نقش این منطقه در کریدور شمال – جنوب و بکارگیری راهکارهای موجود به منظور برداشتن تنگناها یا کاستن از آنها و بهره گیری از فرصتها ، استراتژی کلی : شناخت و دریافت درست از فضاهای استراتژیک ، شناخت دقیق استعدادها و توانمندی های منطقه چابهار در کریدور شمال- جنوب ، مدیریت بهینه سازی فضا و در نتیجه تدوین اصول پایه ای استراتژی توسعه محلی و ملی .
ندا اردبیلی محمد اخباری
پایتخت ها به عنوان محل تجلی کارکردهای نظام های اجتماعی، از اهمیتی قابل توجه برخوردارند و موضوع تغییر پایتخت، انتقال و مکان یابی برای محل جدید، موضوعی مرسوم و با سابقه ای تاریخی به شمار می آِید. در این میان، ایران نیز به مانند بسیاری از کشورهای دیگر، طی دهه های گذشته از این روند دور نبوده و در چندین مرحله اقدام به تغییر و انتقال پایتخت کرده است. اما موضوع تغییر یا انتقال پایتخت از نگاه سیستمی و در عصر پویا و نسبتا پیچیده حاضر، فارغ از تمامی هزینه های مستقیم و غیرمستقیم آن در حوزه ها و زیرسیستم های مختلف و مباحث بومشناختی، موضوعی مورد مناقشه بوده است که از یک سو، باید امکان پذیری و پیامدهای ناشی از آن بررسی شود و ازسویی دیگر، در سطحی بالاتر باید بهینه بودن این تصمیم نسبت به سابر گزینه های جایگزین با توجه به ساختار کلان ایران، ارزش های حاکم بر آن و تغییرات محیطی و نوآوری های پیش رو اثبات گردد. این پایان نامه بر مقوله انتقال پایتخت متمرکز بوده و امکان سنجی آن را با بهره گیری از معیارهای موجود بررسی می کند. بدین منظور پس از توجه به مفهوم پایتخت و کارکردهای آن وبررسی شاخص های موجود که درفصل دوم این پایان نامه به آن اشاره شده وهمچنین مقایسه این معیارهای با ویژگی های دو منطقه جاسک ومیناب ،موضوع انتقال پایتخت در قالب دو سوال اصلی تحلیل می شود: 1- با توجه به مسائل روز کشور و نیز ضرورت های جهانی ،ویژگی های یک پایتخت اقتصادی مناسب کدامند؟ 2- با فرض لزوم تغییر پایتخت اقتصادی ،آیا حاشیه دریای عمان می تواند بعنوان بهترین گزینه جغرافیای برای پایتخت جدید انتخاب گردد؟ برای پاسخ به این سوالات نظریات صاحب نظران این رشته مبنای تحلیل قرار گرفته که به صورت خاص به موضوعاتی مانند موقعیت استراتژیکی ،موقعیت در سطح ملی ،عوامل اجتماعی و فرهنگی از یکسو و بررسی این ویژگی ها با شرایط روز پرداخته شده است در پایان با توجه به تحلیل های انجام شده چنین می توان نتیجه گرفت که امکان سنجی انتقال پایتخت سیاسی از تهران به جاسک یا میناب از منظر جغرافیای سیاسی به علت شرایط نسبتا نامطلوب جغرافیایی این دونقطه غیر عملی می باشد .اما گزینه انتقال برخی کارکرد های تهران مانند کارکرد اقتصادی،( البته در صورت وجود اقتصاد آزاد غیر دولتی) به منظور کاهش معضلات عدیده موجود درجنوب و جنوب شرق کشور از یکسو و ارتباط این دومنطقه با آبهای آزاد موضوعی است که ارزش مطالعه بیشتر در این زمینه را دارد .
مهرداد قهرمانی جیهون آبادی محمد اخباری
بررسی ژئوپلتیکی منطقه خلیج فارس و تاثیر پدیده جهانی شدن بر روند سیاسی ،اقتصادی و فرهنگی منطقه خلیج فارس . و اینکه پدیده جهانی شدن چگونه بر سیاست خارجی ، امنیت ، حاکمیت ملی وعدم همگرایی در این حوزه تاثیر گذار بوده است ،این تحقیق با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی با ابزارهای گردآوری ، مانند کتابخانه و اسناد به مطالعه پرداخته است. باید گفت که سیاست جهانی شدن برای کورهای منطقه ،تهدیداتی را ایجاد کرده است و فشار این پدیده ،یک سری تغییرات رفتاری را در میان حکام و مردم این منطقه موجب شده است.ساختار سیاست داخلی هر یک از این کشورها به همراه مشکلات فیمابین آنها از یک سو و تهدیدات سیاسی و امنیتی که بر اثر جهانی شدن به وجود آمده است از سویی دیگر ،لزوم تجدید نظر حکام این کشورها را در حل مشکلات بخش اول در جهت مقابله با بخش دوم ضروری می سازد. در مجموع باید گفت که با توجه به وحدت جغرافیایی و همگونی اسلامی منطقه خلیج فارس ، چنانچه کشورهای ایران، عراق و عربستان به عنوان مثلث استراتژیک این منطقه ، بتوانند سازوکارهای جهانی شدن رابا توجه به الگوی سازمانهای منطقه ای, در قالب یک ناحیه همگرا در بیاورند، اقتصاد و فرهنگ کشورهای منطقه از به هم پاشیده شدن نجات پیدا کرده و به تبع آن حضور قدرتهای فرامنطقه ای نیز هیچ توجیهی نخواهد داشت.
سید حمید سید جعفری محمد اخباری
در حدود شش دهه پیش بود که تهدیدات ناشی از بلوک شرق سبب شد تا سازمان پیمان آتلانتیک شمالی(ناتو) بمنظور مقابله با خطرات ناشی از اشاعه کمونیسم شکل بگیرد و در کمتر از نیم قرن آنچنان پایه های وجودی خود را استحکام بخشد که علیرغم از بین رفتن فلسفه وجودی(انحلال ورشو) همچنان به حیات خود ادامه داده و علاوه بر آن به سوی گسترش و توسعه نیز قدم بردارد و در نهایت موفق شد دشمنان سابق ناتو را به اعضای خود تبدیل نماید. گسترش ناتو به شرق تا بدان جا پیش رفت که این سازمان را با ج.ا.ا همسایه کرد و به مرور مرزهای مشترک آن دو را افزایش داد به نحوی که امروزه می توان ادعا کرد که ج.ا.ا تقریبا در محاصره کامل ناتو قرار گرفته است. این پدیده به طور قطع محدودیت هایی را برای ج.ا.ا در منطقه به دنبال داشته و امنیت ملی و سیاست خارجی آن را تضعیف نموده است. هدف ما در این تحقیق کشف و احصای این محدودیت ها و ارائه راهکارهایی در جهت رفع آن، با استفاده از روش «توصیفی-تحلیلی» با ماهیت «کاربردی» و با رویکرد «واقع گرایی» می باشد. در پایان تحقیق مشخص گردید که این تغییرات برای ج.ا.ا بیشتر جنبه منفی داشته و پیامدهای مثبت آن در مقابل آثار منفی چندان قابل طرح و لمس نیستند. امروزه بدلیل تضاد ناشی از دیدگاه ها و استراتژی های ج.ا.ا و ناتو به وضوح مشاهده می گردد، در هر منطقه ای که ردپایی از ناتو دیده می شود منافع ج.ا.ا مورد تهدید و تحدید واقع شده و عرصه بر این کشور تنگ گردیده است. هر چند این مناطق جز حیاط خلوت ایران و در قلمرو تمدنی و فرهنگی ایران بوده باشد.
جواد معیتی محمد اخباری
یکی از عمده ترین تحولات دهه گذشته فروپاشی شوروی و فرو ریختن دیوار آهنین بلوک شرق بود.بعد از این فروپاشی باز شدن مرز ایران وآذربایجان دراستان گیلان و شهرستان آستارا از جمله وقایعی بود که موجب تحولات عظیمی در سطح استان مزبور و منطقه گردید که مناطق مرزی نیز از این تحولات در امان نماندند. این مقاله بخشی از یک تحقیق میدانی بوده است که با استفاده از منابع کتابخانه ای وهمچنین کار میدانی با انجام مصاحبه با مسئولین ومردم و با استفاده از مشاهدات محلی تهیه شده وسعی دارد تا تحولات فضایی صورت گرفته در منطقه مرزی آستارا در دوره بعد از باز گشایی ومقایسه آن با دوره قبل از باز گشایی مرز از نظر همگرایی بررسی کند. فرضیه اصلی تحقیق عبارت است از اینکه باز گشایی مرز ایران و آذربایجان در شهرستان آستارا باعث تحول در کارکردمرزشده واین تحول کارکردی فضای جغرافیایی جدیدی رادرزمینه های مختلف ایجادکرده است . بعداز بازگشایی مرزایران وجمهوری آذربایجان در شهرستان آستارا این منطقه شاهد تغییرات اقتصادی درزمینه های حمل ونقل ، سکونتگاههای شهری ، ارتباطات وتاسیسات عمومی وتبدیل گمرک به اداره کل گمرک وادارات وسازمانهای دولتی وغیردولتی وهمچنین تغییرروندزندگی مردم این شهرستان به سوی بهتربوده است.بطوری که نمای این شهرنسبت به قبل از بازگشایی از نظر عمران وآبادانی واقتصادتحولی اساسی داشته است. تحقیق فوق باهدف بررسی تحولات اقتصادی وهمگرایی صورت گرفته در منطقه مرزی آستارا با استفاده از شاخصهای مورد نظر اثرات تحول کارکردمرزرا مورد بررسی قرارخواهدداد.
علیرضا لطفی سلطان احمدی محمد اخباری
در این پژوهش تلاش شده نقش ژئواکونومیکی دریای خزر در معادلات انرژی با تأکید بر جایگاه ایران مورد بررسی قرار گیرد فلذا با توجه به حوزه مورد مطالعه بهره گیری از شیوه تجزیه و تحلیل عقلانی و منطقی و البته با بازخورد افزایشی مدنظر واقع و بر اساس نتایج حاصله به قضاوت دربار? فرضیه های طرح شده همت گماشته ونسبت به رد یا تأیید آن اقدام شده است . با مطالعه صورت گرفته نتایج زیر حاصل شده است : 1. دو حوزه ای که در استراتژی جهانی به اولویت های مختلف به خصوص ژئواکونومی با محوریت انرژی دارای اهمیت هستند یکی خلیج فارس و دیگری حوزه دریای خزر است و ایران در وسط ژئواکونومی دنیا است فلذا ایران بالقوه جایگاه ویژه ای در این مطالعه دارد . 2. از نظر مقایسه ذخایر نفت و گاز حوزه خزر حدود یک سوم ذخایر خلیج فارس و بیش از 3 برابر ذخایر نفتی کشورهای اروپایی را داراست . فلذا در شرایط فعلی که نیاز به این 2 محصول استراتژیکی به طور روزافزون افزایش می یابد نمی توان نقش این حوزه را در معادلات انرژی نادیده گرفت . 3. برنامه ریزی مدون ایران برای اکتشاف و تسهیل شرایط لازم جهت صادرات نفت و گاز سایر کشورهای حاشیه خزر که محاط در خشکی هستند و همچنین حضور فعال در پیمان های منطقه ای ضمن اینکه منافع اقتصادی مهمی را به دنبال خواهد داشت بلکه ایران را به جایگاه واقعی خود در جهان نزدیک خواهد کرد
محمود نادریان محمد اخباری
این پایان نامه با عنوان نقش نیروی دریایی ارتش در خلیج فارس و دریای عمان تهیه و تقدیم می گردد. در فصل اول به بیان مسئله و ارائه فرضیات پرداخته شده است . فصل دوم دارای دو بخش می باشد، در بخش یک به مفهوم شناسی و ادبیات موضوع تحقیق پرداخته شده است که شامل مفاهیمی چون ژئوپولتیک،امنیت، قدرت دریایی و تاریخچه آن سرزمین و مرز در جغرافیای سیاسی و ژئوپولتیک،پیدایش استراتژی دریایی، مفهوم استراتژی اصول استراتژی دریایی درزمان جنگ،عوامل موثر براصول استراتژی دریایی و تأثیرات فناوری در استراتژی دریایی پرداخته شده است. در بخش دوم این فصل به نظریه و مدل ها ازجمله دیدگاه های آلفرد تایرماهان استراتژیست برجسته جنگ های دریایی و استفاده از نظریات او در ارائه تحلیل های فصل چهارم و نقطه نظرات، راه حل ها و پیشنهادات ارائه شده در فصل پنجم از آن بهره گرفته شده است. در فصل سوم این نگارش به ویژگی های طبیعی، جغرافیای سیاسی انسانی خلیج فارس و دریای عمان، جزایر و بنادر مهم خلیج فارس اختصاص یافته و به مرزهای دریایی در این خلیج فارس وموقعیت ژئوپولتیکی و ژئواکونومیکی این منطقه اشاره شده تا مورد توجه خوانندگان قرار گیرد. در فصل چهارم علاوه بر ارائه شاخص های نقش نیروی دریایی ارتش در منطقه خلیج فارس اشاره ای به جنگ ایران وعراق و عملیات های متفاوت نیروی دریایی در این منطقه شده و درنهایت به تجزیه و تحلیل مسائلی ازجمله: تولید قدرت دریایی که موجب تولید و قدرت برای حاکمیت از طریق گزینه های سیاسی، اقتصادی، نظامی با الهام از نظریات ودیدگاه های دریایی آلفرد تایرهامان استراتژیست برجسته دریایی، به آن پرداخته شده و پیشنهادات و راه کارهای مورد نظر خود را براین پایه به مسئولین محترم سیاسی و نظامی کشور تقدیم می کند.
موسی عباسی غلامحسن حیدری
چکیده: درپژوهش حاضر به شناسایی رابطه بین شرایط محیطی و مکانی در ارتکاب جرم با عنوان بررسی جغرافیای جرم خیزی در کلان شهر تهران (مطالعه و بررسی قتل و سرقت) پرداخته و به منظور کسب نتیجه منطقی، آمار فراوانی قتل و سرقت در سالهای 88و89 مربوط به کلان شهر تهران، مورد تجزیه تحلیل قرار گرفت و درصد فراوانی هر یک از جرایم در نقاط مختلف تهران با ذکر علل بررسی گردید. نتایج تحقیق نشان می دهد به موازات رشد، اندازه و جمعیت شهر تهران و به تبع آن افزایش تراکم و تنوع کارکرد ها و با کم شدن کنترل های جمعی، افزایش سطح اصطکاک افراد و از هم گسیختن پیوند های اجتماعی،برخی نیروهای منفی تسهیل کننده ارتکاب جرم در فضای شهر ایجاد شده است.این امر بدلیل تمرکز و تنوع شدید فعالیتها و رفت و آمد در بخش مرکزی شهر بیشتر است.برخی بزه های اجتماعی بیشتر در محل سکونت و زندگی مجرمین،برخی در محل کار و فعالیت های آنها و برخی در سایر مکان ها رخ می دهد. از طرفی تحر کات مکانی،عامل مهمی در افزایش جرایم در مکان های جغرافیایی مقصد مهاجرت (شهر تهران) می باشد.
محمد مشهدی میقانی غلامحسن حیدری
این پایان نامه در 5 فصل با تکیه بر روش توصیفی – تحلیلی با استفاده از منابع مکتوب و مقالات مطرح در حوزه روابط دو کشور به شرح ذیل ، تدوین گردیده است . در این پژوهش در راستای شناخت تاثیر عوامل ژئوپولیتیکی بر همکاری و روابط جمهوری اسلامی ایران و ترکمنستان، ابتدا به تشریح کلیات تحقیق پرداخته شد. در فصل دوم پس از پرداختن به مفاهیم اساسی چون ژئوپلیتیک ، تحلیل ژئوپلیتیکی ، نظریه های جهانی ژئوپلیتیک ، مفهوم استراتژی و تحول در این مفهوم به بیان مفاهیمی چون رقابت، تنش، بحران و منازعه و واحد تحلیل در نظریه های منازعه بیان گردید . در ادامه این فصل به نظریه های همکاری و همگرایی در روابط بین دولت ها پرداخته شد. در قسمت پایانی این بهره تاثیر عوامل ژئوپولیتیکی بر همکاری دولت ها ارائه گردید.عواملی چون وابستگی های قومی یا نژادی ، زبانی، مذهب، جغرافیا و پیوستگی سرزمین ،که می توانند در همکاری یا تضاد دو کشور موثر باشند . در پایان این فصل به موانع داخلی و خارجی همکاری دولت ها پرداخته شد. فصل سوم این پژوهش به تشریح جغرافیایی منطقه مورد مطالعه یعنی کشور ترکمنستان پرداخته شده است که شامل جغرافیای طبیعی و اوضاع اقلیمی ، جغرافیای انسانی وسیاسی ، ادیان و مذاهب و اوضاع فرهنگی ، اجتماعی و آموزشی ، رسانه های گروهی ، اوضاع اقتصادی و حکومت ، سازمانهای اداری و سیاسی و ... می باشد . فصل چهارم که فصل تجزیه و تحلیل است با اتکاء به مطالب یاد شده در فصول دوم وسوم به تجزیه و تحلیل عوامل ژئوپلیتیکی موثر در روابط ایران و ترکمنستان پرداخته شده است. تاثیر همبستگی نهادهای فرهنگی، اجتماعی، سیاسی ، اقتصادی و سازمانی بر همکاری دو کشور همچنین تاثیر موقعیت جغرافیایی بر همکاری دو کشورو همکاریهای اقتصادی و روابط تجاری و موانع تاثیر گذار داخلی و خارجی همکاری دو کشور مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرارگرفته است . با عنایت به نتیجه گیری کلی که در اثبات فرضیه ها در فصل پایانی-فصل پنجم- تحقیق انجام گرفت (با توجه به دستاوردهای تحقیق )، راهکار و الگوی مناسب و مطلوب برای سیاست خارجی ایران که کسب حداکثری منافع ملی جمهوری اسلامی ایران را در بر دارد و باعث توسعه هرچه بیشتر روابط بین دو کشور می گردد ؛ ارائه شد . باشد که قدم کوچکی در اعتلای نام ایران عزیز برداشته باشیم .
قاسم باقری محمد اخباری
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در کشورمان ، کشورهای معاند با نظام جمهوری اسلامی ایران همه تلاشهای خود را در جهت براندازی این نظام بکار بستند.این امر ابتدا توسط تهدیدات سخت و سپس در سالهای اخیر توسط تهدیدات نرم طراحی و برنامه ریزی گردید. در این میان دو کشور انگلستان و امریکا با تاسیس دو شبکه فارسی زبان bbc و voa نقشی اساسی را در رهبری این جنگ نرم ایجاد نمودند. در این پژوهش با استفاده از مولفه های زیر سعی براین است تا ابعاد امنیتی آن در سطح ملی مورد بررسی قرار بگیرد. 1- بررسی تاریخچه و عملکرد شبکه های فوق بر امنیت ملی ایران. 2- بررسی هویت اجتماعی – سیاسی ایران و تاثیر رسانه ای شبکه های فوق بر مولفه های امنیتی جمهوری اسلامی ایران. اصلی ترین نتیجه ای که می توان از کل این تحقیق گرفت این است که تاثیر تهدیدات نرم خارجی بر امنیت ملی ج. ا.ا ( تهدیدات مترتب از طریق شبکه های تلویزیون ماهواره ای bbc و voa ) را مورد بررسی قرار داده و به این سئوال اساسی پاسخ دهد که آیا برنامه های شبکه های تلویزیونی صدای آمریکا و بی بی سی بر امنیت ملی ج. ا.ا تاثیر گذاشته است یا خیر. واژگان کلیدی: تهدید نرم ، امنیت ، شبکه bbc و voa
محمد رضا محمد علی پور اهری محمد اخباری
وجود منابع عظیم انرژی و مو قعیت جغرافیای مناسب ایران در محل تلاقی اروپا و آسیا،شمال و جنوب می تواند موجب فراهم شدن شرایط مناسب و مساعد جهت همکاری موفقیت آمیز مه در منطقه خلیج فارس و هم حوزه خزر و کشور های آسیای مرکزی شود. ازسویی دیگر این مساله می تواند به شکل گیری به منطقه ای با سیستمهای معتبر و ثمر بخش برای انتقال منابع انرژی ، کالاها و محموله ها منجر شود. در حقیقت هماهنگ کردن زیر بنای حمل و نقل ومو اصلاتی منطقه ای منجر به پیشرفت اقتصادی در سطح استاندارد های جهانی می شود . بنا برین می توان گفت هدف هر کریدور هم گرایی توسعه همکاری در تجارت و اقتصاد کشور های منطفه است . پایان نامه حاضر به بررسی نقش و جایگاه کریدوری و ترانزیتی ایران در منطقه و جهان می پردازد. اهداف این پایان نامه عبارتند از: -بررسی قابلیت ها و مزیت های ترانزیتی ایران با توجه به مو قعیت جغرافیایی این کشور. -بررسی نقش کریدور شمال-جنوب در شکل گیری و گسترش هم گرایی میان کشور های منطقه -بررسی جایگاه ایران در گسترش هم گرایی منطقه در راستای رسیدن به این اهداف اطلاعات مورد نظر به شیوه کتابخانه ای و به روش توصیفی_تحلیلی ،تجزیه و تحلیل شده اند از مهمترین نتایج بدست آمده نیز می توان به موارد زیر اشاره نمود. 1- ایران بهتزین مسیر انتقال آسیای مرکزی به جهان است.(انرژی) 2- تجارت بین زیر سیستم های 5 گانه با جهان از طریق ایران امکان پذیر است.(تجارت) 3- بازار پانصد میلیونی آسیای جنوب غربی با ثروت فراوان آن از طریق ایران و هم کاریهای منطقه ای با ایران شکل می گیرد.(گسترش بازار) کلید واژه ها: کریدور: راهرو،دالان،دهلیز، راه سر پوشیده. هم گرایی: به مفهوم تشکیل یک کل بوسیله اجزا
سعید لطفی محمد اخباری
همانطور که می دانیم برسی و مطالعه روابط سیاسی کشورها در عرصه بین المللی به ویژه کشورهای همسایه از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. این قبیل مطالعات از منظرهای گوناگونی به جستجو در مسائل مربوط به تعاملات دولت ها با یکدیگر و عوامل تأثیرگذار بر روابط سیاسی میان آنها می پردازد از جمله این مطالعات پژوهش هایی در عرصه ژئوپلیتیکی می باشد که در زمینه شناسایی عوامل و متغیرهای سیاسی و جغرافیایی و دور نمای مسائل سیاسی مطرح در مناطق جغرافیایی و در خصوص روابط دو جانبه بین دولت ها به فعالیت می پردازد. با نگاهی به روابط سیاسی دو کشور مهم و همسایه ایران و ترکیه در منطقه خاورمیانه شاهد نوساناتی بسیار ناشی از تأثیرگذاری عوامل ژئوپلیتیکی – سیاسی و اقتصادی در تعاملات فی ما بین دو کشور هستیم. از آنجا که روابط این دو کشور نقشی اساسی و تعیین کننده در معادلات منطقه ای ایفا می نماید و ژئوپلیتیک منطقه تأثیر بسزایی را از این روابط می پذیرد لذا در این پژوهش سعی داریم با برسی کیفیت چرایی و چگونگی عوامل عمده ژئوپلیتیکی ما بین دو کشور به اثرات و پیامدهای آن در روابط سیاسی فی ما بین ایران و ترکیه و نقش آن در آینده روابط دو کشور در منطقه بپردازیم و از طرفی تأثیر و تأثر این روابط بر ژئوپلیتیک منطقه ای در آینده بر می گردد. در این پژوهش سعی گردیده عوامل ژئوپلیتیکی مهمی همچون اختلافات ایدئولوژیک بین دو کشور – بحران کردستان ترکیه و شمال عراق – الگوی تعامل و همکاری با قدرت های جهانی و غربی، تعاملات و تعارضات منطقه ای و مبحث شیعیان و اقلیت علویان کشور ترکیه و نقش آنها در روابط دو کشور برسی گردد. به طور کلی این پژوهش بر آن بود که آینده روابط ایران و ترکیه را با توجه به نقش آفرینی های آنها در منطقه و تأثیر عوامل اختلاف برانگیز فی ما بین این دو کشور را بر این ارتباط را برسی نماید که در پایان این پژوهش فرضیه های مطرح اثبات و تأثیرپذیری ژئوپلیتیک منطقه از روابط دو کشور تأثید گردید. واژگان کلیدی: ایران، ترکیه، ژئوپلیتیک، روابط سیاسی
مهرداد غلامی عزت الله عزتی
در سراسر مرزهای کشورایران مرزنشینانی سکونت دارند که درزندگی خود دارای مشکلات بسیارومتعددی هستند. عمده ترین آن ها عبارتنداز: بیکاری، فقر، کمبوددرآمد وسرمایه، مشکلات امنیتی- سیاسی ، کمبودزمین های کشاورزی ،آب، مراکز بهداشتی ، درمانی وآموزشی، کمبود راه های ارتباطی ، شرایط بدآب وهوایی و بسیاری از این مسائل، دراین مناطق قابل مشاهده است. وجود این مشکلات باعث دگرگونی وتحول بسیاری در زندگی این مردمان شده است که آنها را اجباراًبه سوی معضلات و نابسامانی ها یی چون مهاجرت، قاچاق کالا، شورش وناامنی در این مناطق ، عدم همنوایی با دولت مرکزی وضدسیستمی عمل کردن، سوق داده است. با توجه به انگیزش خواسته های قومی در گستره ی جهانی و دامن زدن به منابع قومی چنین به نظر میرسد که در دهه ی آینده- ی کلیه کشورها به نحوی با این مسئله مواجه خواهند شد. از آنجا که قومیّت یکی از شاخصهای عمده در شناخت ظرفیت طبیعی کشورها برای نیل به ثبات و دوری از خشونت به حساب میآید امنیت کشورها در دهه ی آینده بدون توجّه به این بعد، رقم نخواهد خورد. در جمهوری اسلامی ایران نیز به نظر میرسد که این موضوع با توجّه به تعدد گروههای قومی و پیشینه تاریخیشان خواه ناخواه مطرح خواهد شد. این نوشتار حاصل پژوهشی در مورد اقوام استان کرمانشاه می باشد که اقوام موجود در کرمانشاه مورد بررسی قرار گرفته اند و در نهایت با بررسی عمیق مسئله، نتایج و دستاورد های زیر حاصل گردید . 1-عوامل هم گرا در محدوده مورد بررسی برتری چشمگیری بر عوامل واگرا دارد . 2- باتوجّه به تعدد قوم ها در استان کرمانشاه ، اقوام بدون هیچ گونه مشکلی در کنار همدیگر با صلح و برادری مشغول به زندگی بوده و تا به حال اختلاف خاصّی پیش نیامده است . 3- ایجاد فعالیّت های اقتصادی مهم در استان مخصوصاً در نواحی مرزی از نگاه به بیرون مرزها خواهد کاست . 4- استقرار اقوام در ساختار جغرافیایی استان به طور پراکنده می باشد و به تبع در تمام نقاط استان اقوام مختلفی وجود دارند .
غلامرضا غلامی غلامحسن حیدری
شبکه معابر شهری یکی از موضوعاتی است که در رخداد و پیشگیری ازسرقت نقش بسزایی دارد. از آنجایی که فرسودگی بافت معابر شهری ناشی از نارسایی های متعددی نظیر تراکم بالای جمعیت، فقر و محرومیت ، ناامنی و معضلات اجتماعی و سایر مشکلاتی است که بر شرایط کالبدی ، کارکردی و کیفیت زندگی در مناطق مختلف شهری تأثیر گذار است. هدف این تحقیق شناسایی و تبیین عوامل موثر در انتخاب محل جرم از سوی سارقان در سطح معابر شهری مناطق 2 و 12 کلانشهر تهران است. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای (اسنادی) است. یافته های تحقیق حاکی است که اولاً بافت و ساختار شبکه معابر شهری در رخداد و پیشگیری از وقوع سرقت در کلانشهر تهران بویژه در مناطق 2 و 12 تأثیر دارد. ثانیاً بین موقعیت زمانی وقوع سرقت و انتخاب مکان آن رابطه وجود دارد. ضمنا موقعیت زمانی و مکان سرقت با توجه به موقعیت خاص هر منطقه با یکدیگر متفاوت است از آنجمله در منطقه 2 عمده سرقت ها در معابر منطقه اکثراً در اوایل صبح و آخر شب رخ می دهد در حالی که در منطقه 12 وقوع سرقت در معابر شهری زمانی رخ می دهد که منطقه در فعالیت کامل است وبیشتر این سرقتها در معابر شهری که انبوهی از مردم در حال تردد هستند . ثالثا کم توجهی به استانداردهای منطقه بندی (تراکمی، کاربردی و ارتفاعی) در افزایش وقوع سرقت در قسمتی از منطقه 2 و اکثر نقاط منطقه 12 موثر بوده است. در خاتمه لازم به ذکر است که فرسودگی معابر یکی از مهمترین مسائلی است که در شهرها باعث بی سازمانی ، عدم تعادل و تناسب می شود. و همین آشفتگی باعث سوء استفاده سارقان و ایجاد مشکلات شهرنشینی در مناطق مورد مطالعه شده است.
فاطمه معروفی رضا تاجفر
جمهوری اسلامی ایران با داشتن بیشترین همسایگان در منطقه خاورمیانه، از جمله کشورهایی است که به علت تنوعات قومی و نژادی و تداوم قومیت ها به داخل کشورهای همجوار و همچنین رقابت های موجود در منطقه دارای اختلافات دنباله داری با همسایگان خود می باشد. این اختلافات همواره امنیت مرزها را به صورت مستقیم و غیر مستقیم تحت تأثیر قرار می دهند. در بین مرزهای کشور، مرزهای غربی بیشترین تحولات و اختلافات مرزی را از زمان پیدایش داشته است. دریافته های کتابخانه ای به این نتیجه رسیدیم که عوامل موثر بر تهدیدات و امنیت مرزهای غربی مشترک با عراق به ترتیب اولویت عبارتند از: حضور نیروهای نظامی امریکا در کشور عراق، فعالیت گروههای مسلح و ضد انقلاب علیه نظام جمهوری اسلامی ایران، قومیت گرایی و جدایی طلبی، اختلافات اخیر جمهوری اسلامی ایران و عراق، قاچاق و ترددهای غیر مجاز که میزان شدت هر یک از عوامل فوق در قسمت های مختلف مرزهای غربی مشترک با عراق متفاوت است لذا چه راهی می توان اتخاذ کرد که به بهترین وجه از فرصتهای موجود در منطقه استفاده نمود؟ می توان با توسعه بازارچه های مرزی، افزایش سطح ترددهای قانونی، بالا بردن سطح ارتباطات مرزبانان دو کشور همسایه جمهوری اسلامی ایران و عراق و انجام اقدامات عمرانی هماهنگ در مناطق مرزی، زمینه بهره برداری از منافع ملی و منطقه ای را در مرزهای غربی مشترک با عراق مهیا نمود. مفاهیم کلیدی: امنیت ، هویت و هویت ملی، مرز و انواع آن، تهدیدات امنیتی و نظامی.
سعید خرازچی غلامحسن حیدری
جنبش های اجتماعی و اعتراضات اخیر که در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا بوقوع پیوسته دارای پیامدهای ژئوپلیتیکی برای منطقه بوده است و بدون شک این تحولات به دلیل ماهیت درونی و بیرونی آن پیامدهایی نیز برای جمهوری اسلامی ایران خواهد داشت.لذا در این تحقیق تلاش شده است که به بررسی ژئوپلیتیکی روند مردم سالاری در خاورمیانه و شمال آفریقا و تأثیرات آن بر جمهوری اسلامی ایران پرداخته شود.روش جمع آوری اطلاعات بصورت کتابخانه ای بوده و با مرور مطالب و مستندات ، اطلاعات جمع آوری شده است.بر این اساس فرضیه های تحقیق بر مبنای تأثیر موثر عوامل درون زا و برون زا در شکل گیری و وقوع تحولات اجتماعی سیاسی این کشورها تعیین شده است ضمن اینکه نتایج سیاسی متفاوت موجود در اعتراضات اجتماعی کشورهای مربوطه، مرهون ترکیبی از عواملی چون: میزان مشروعیت سیاسی حکومت ها، میزان بسیج اجتماعی معترضان و در نهایت واکنش ارتش و قدرت های بین المللی بوده است.آزمون فرضیات فوق نشان میدهد حمایت قدرت های خارجی از بعضی از این تحولات و در کنار مخالفت آنان با اعتراضات در برخی کشورهای دیگر قطعاً بر جمهوری اسلامی ایران تأثیرگذار خواهد بود.در مورد مصر، با توجه به اینکه، روابط ایران با این کشور از زمان ترور انور سادات ، همواره دارای فراز و نشیب بوده است وقوع این انقلاب می تواند تأثیرات گسترده ای در بهبود روابط ایران با کشور مصر ایفا کند.اما مهم ترین تأثیرات را در تحولات بحرین میتوان جستجو کرد با توجه به حضور ناوگان پنجم آمریکا در بحرین و رابطه نزدیک آل خلیفه با آل سعود که در نقطه مخالفت با جمهوری اسلامی ایران می باشد.تحولات در این کشور بدون شک برای جمهوری اسلامی ایران پیامدهای مثبت خواهد داشت لذا پیشنهاد میگردد با توجه به سه قدرت عمده منطقه یعنی ایران، عربستان و ترکیه، ایران باید در ایجاد روابط با دیگران علی الخصوص دولت های تازه شکل گرفته سیاست واقع بینانه تری را دنبال کند. واژه های کلیدی: ایران، شمال افریقا، خاورمیانه، تحولات ژئوپلیتیکی ، مردم سالاری، مصر، لیبی، تونس، یمن، بحرین.
حجت اله پاشاپور کورعباسلو محمد اخباری
حادثه 11 سپتامبر و طرح تهدیدات چون تروریسم ،بنیادگرایی اسلامی وگسترش تسلیحات دسته جمعی باعث شد سازمان ناتو به عنوان قدیمیترین ،باثبات ترین ومهمترین نهاد امنیتی جهان اولین ماموریت خارج از حوزه سنتی خود را درافغانستان تجربه کند در واقع با حادثه 11 سپتامبر ایالات متحده به عنوان سرکرده ناتو موضوع امنیت و مبارزه با تروریسم را برای خود و شرکایش حیاتی دانست ولی اهداف واقعی ناتو مبارزه با تروریسم نبود بلکه ناتو به منابع اروآسیا نیاز شدید داشت و باحضور در افغانستان می توانست نه تنها منابع عظیم انرژی منطقه را در کنترل داشته باشد بلکه قدرت های منطقه ای نظیر چین، روسیه ، هند و جمهوری اسلامی ایران را تحت کنترل داشته باشد هدف ما در این تحقیق این است که پیامدهای ژئوپلیتیکی حضور ناتو در افغانستان را بررسی کرده و راهکارهای لازم را ارائه دهیم این تحقیق با استفاده از روش توصیفی –تحلیلی با ماهیت کاربردی و رویکرد واقع گرایی انجام شده است در پایان این تحقیق مشخص شد حضور ناتو در افغانستان پیامدهای ژئوپلیتیکی متعددی داشته است ناتو با حضور در افغانستان این کشور را به عنوان مرکز عملیات بر علیه دشمنان خود قرار داده است با شعار مبارزه با تروریسم گسترش خود را به شرق توجیه کرده و حضور خود را در منطقه نهادینه کرده است همچنین حضور ناتو در افغانستان باعث افزایش تولید مواد مخدر ، تضعیف طالبان و انزوای جمهوری اسلامی ایران شده است. واژگان کلیدی: ناتو، تروریسم، ژئوپلتیک، ژئواکونومیک
رضا ساده سپهر محمد اخباری
آمایش سرزمین بعنوان یک مفهوم جغرافیایی،مبتنی بر تخصیص منابع جغرافیایی در عرصه سرزمین ملی است،بگونه ای که به تنظیم رابطه بین انسان ، سرزمین و فعالیتهای انسان در سرزمین به منظور بهره برداری درخور و پایدار از جمیع امکانات انسانی و فضایی سرزمین می پردازد ، می بایست جهت اجرا در گستره ای از مناطق مرزی کشور مطابق با شرایط اقلیمی ، مذهبی و ... آن حیطه صورت پذیرد . در واقع تمام فعالیت های عمرانی و رفاهی بایستی بر اساس آمایش سرزمین صورت پذیرد. اقداماتی نظیر جاده، بیمارستان، کارخانجات و ... همه براساس معیارهای استاندارد، خواهد توانست زمینه هر نوع اعتراض حتی فعالیت های سیاسی و تبلیغاتی بعضی از گروه های متقاضی شرکت در ساختار حکومتی در کشور را به منظور رسیدن به اهداف سیاسی بگیرد. چرا که هر اقدام رفاهی بر مبنای آمایش سرزمین پاسخگوی هر شبه ای در تخصیص منابع خواهد بود. بنابراین حرکت هوشمندانه مطابق با اصول و قواعد آمایش سرزمین می تواند تبعاتی نظیر اشتغال زایی، افزایش درآمد و امکانات رفاهی، کاهش قاچاق کالا و ارز ،افزایش رضایت عمومی مرزنشینان و بالعکس عدم توجه به این مقوله اثرات زیانباری منجمله: بیکاری، عدم درآمدزایی، افزایش قاچاق کالا و ارز، بی ثباتی در امنیت اقتصادی، امنیتی، سیاسی در مرزهای کشور و ... را به همراه خواهد داشت. می توان باکمی امعان نظر به موارد مطروحه فوق الذکر، پی به اهمیت موضوع اثرات اقتصادی طرح آمایش مناطق مرزی کشور و تأثیرات اقتصادی آن بر یکایک استانهای سراسر کشور (بالاخص استان سیستان و بلوچستان) در دهه 1380 برد. لذا محقق در صدد این است که با استفاده از روش تحقیقی پیمایش، به بررسی وضعیت مولفه های اقتصادی مناطق مرزی کشور (منجمله استان های شرقی کشور) و تاثیر هریک از آنها در بروز مسائل ، مشکلات و معضلات اقتصادی و نیز آسیب شناسی آنها به صورت مجزا ، پرداخته و با شناسایی و تحلیل نقاط قوت – ضعف و فرصت ها – تهدیدها از دیدگاه آمایش سرزمین چشم انداز این مناطق و جهت گیری های ساماندهی فضا را مشخص سازد.نهایتاً اینکه دقیقاً مشخص شود که آیا اجرای طرح آمایش سرزمین،می تواند به ارتقاء موقعیت اجتماعی – اقتصادی و همچنین به محرومیت زدایی ساکنین مناطق مرزی کشور کمک نماید یا خیر؟
احمد بزله غلامحسن حیدری
چکیده درحال حاضر درجهان 180 کشوراز 200 کشورجهان به لحاظ قومی ناهمگون هستند، اکثراین کشورها بالقوه آماده درگیریهای قومی هستند برخی ازاین بحرانها دربستری از دخالتهای بیگانگان و کشورهای همسایه و قدرتهای جهانی شکل میگیرد ولی سیاستهای اعمال شده توسط حکومتها روی این بحرانها اثر مستقیم دارد کشور عراق هم کشوری ناهمگون میباشد یکی ازاین اقوام که در کشور عراق وجود دارد کردها میباشند که باکردهای ایران ، ترکیه وسوریه هم مرز می باشند که دارای اشتراکات تاریخی، فرهنگی ، زبانی و... میباشند مسأله کردستان با فروپاشی نظام دوقطبی و شکست صدام در سال 1991 و سقوط دولت صدام در سال 2003 باعث بوجودآمدن حکومتی فدرال در عراق شد و کردها دارای حکومتی خودگردان که دارای پارلمان ،حکومت، انتخابات آزادمیباشد، شدند دراین پایان نامه باروشی ،توصیفی-تحلیلی بارویکردژئوپلتتیکی به این سوال پاسخ داده میشود ایافدرالیسم درعراق میتواندباعث یکپارچگی سرزمینی عراق شود؟ و تاچه حدمیتواند ناحیه کردستان را با خودهمراه کند؟ همچنین تحولاتی که منجر به ایجاد نظام فدرالی گردیده و همچنین چالشهای پیش رو و رویکرد همسایگان در مورد نظام فدرالی عراق،مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفته است و نتیجه گیری شده است بهترین گزینه برای اداره عراق نظام فدرالی می باشد که بتواند سه گروه عمده کرد ، شیعه و سنی را جداکند تا هر یک از گروها بتوانند قدرت مورد نظرخود را درمنطقه مورد نفوذ خود اعمال کنند.ولی باید درامدهای نفتی بصورت عادلانه تقسیم گردند در این صورت سیستم جدیدضامن یکپارچگی سیاسی ـ سرزمینی عراق میباشد. کلید واژه ها اقلیم کردستان ، حکومت فدرال عراق ، یکپارچگی سرزمینی
حلیمه شبانی محمد اخباری
با توجه به انگیزش خواسته های قومی در گسترده جهانی و دامن زدن به ناسیونالیسم قومی به نظر می رسد که در دهه آینده کلیه کشورهای چند قومی به نحوی با این مسئله مواجه خواهند شد. از آنجا که قومیت یکی از شاخص های عمده در شناخت ظرفیت طبیعی کشورها برای نیل به ثبات و دوری از خشونت به حساب می آید تأمین امنیت کشورها،وحدت ، انسجام ملی بدون توجه به این بعد رقم نخواهد خورد. از همین رو تحقیق حاضر به بررسی گروه های قومی در ایران پرداخته است. ایران از جمله کشورهایی است که دارای تنوع قومی و نژادی می باشد. از جمله دلایل مهم این تنوع قومی و نژادی می باشد. از جمله دلایل مهم این تنوع قومی و نژادی می توان به شرایط آب و هوایی و موقعیت جغرافیای کشور ایران اشاره کرد. که نتیجه آن استقرار گروه های قومی در نواحی مختلف کشور از جمله اقوام کرد، عرب ، بلوچ ترکمن و عرب بوده است . مکاتب نظری موجود در رابطه با اقوام عبارتند از : کهن گرایی و ابزار گرایی نظریه ارائه شده برای بررسی اقوام ایرانی نظریه ترکیبی یا ساختاری میباشد هدف از این تحقیق شناخت وجوه تشابه و فراهم کردن بسترهای علمی نسبت به تنوع اقوام و نحوه پراکنش آنها در ایران و بررسی بازتاب های سیاسی آ« در جهت تقویت آن بخش از هویت اقوام که در راستای تقویت هویت ملی بوده و موجب تسهیل در امر اتحاد ملی می گردد. برای این منظور از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی استفاده شده و نحوه گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و اینترنتی می باشد. یافته های تحقیق بیانگر آن است که مهمترین پیامد و بازتابی که تنوع قومی در ایران می تواند به دنبال داشته باشد واگرایی از دولت مرکزی و همچنین تأثیر گذاری بر وحدت ، امنیت ، انسجام ملی است. واژگان کلیدی: اقوام، قومیت، پراکندگی جغرافیایی، بازتاب های سیاسی
علیرضا خانمرادی رضا تاج فر
بررسی و تحلیل امنیت مرز بین کشورها بر حوزه روابط بین الملل بخه خصوص کشورهای مجاور و همسایه از اهمیت ویژه ای برخوردار است اینگونه مطالعات که از جهات مختلف و مناظر گوناگون و کنکاش در مسائل پیچیده در امنیت مرزها و شناخت تغییرها و عناصر تاثیر گذار بر انها میپردازد ازجمله این مطالعات شناسایی عوامل تنش زا بر مرز میان کشورها و تاثیر آن برکارکرد مرز می باشد.
حمیده کشاورز محمد اخباری
چکیده اتحادیه آ.سه.آن درسال1967م دردوران نظام دو قطبی ودوران جنگ سرددر منطقه جنوب شرق آسیا باحمایت آمریکا به دلیل جلوگیری از نفوذ کمونیزم دراین منطقه تشکیل شده با فروپاشی نظام دو قطبی وپایان یافتن دوران جنگ سرد انتظار میرفت تا این پیمان نیز کار آیی خود رااز دست دهد اما نه تنها هبستگی بین اعضا تضعیف نشد بلکه اعضای جدیدی به آن ملحق شده ودر زمینه های اقتصادی دستاورد های چشمگیری داشته است. امروزه این اتحادیه با ده عضو ودر مجموع 560میلیون نفر جمعیت و1100میلیارددلار تولید ناخالص داخلی و بیش از 1400 میلیارد دلار مبادلات خارجی دارای یک موقعیت سیاسی- اقتصادی برتر در جنوب شرق آسیا مطرح است. درپژوهش حاضربا طرح این سوال که آیا اتحادیه آ.سه.آن توانسته است در عرصه معادلات اقتصادی نقش موثری ایفا نماید؟پس از بررسی دیدگاههای موجود در زمینه عوامل همگرایی منطقه ای به بیان موقعیت جغرافیایی کشورهای منطقه پرداخته وسپس عوامل موثر در توسعه آن ،سیاست هاوتصمیمات اعمال شده توسط این اتحادیه وچالش های موجود در آن مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته است. سازمان آ.سه. آن بااعمال سیاست های مانند افتا(منطقه آزاد تجاری)؛منشور راه وتدوین برنامه2020توانسته علاو بر تقویت همکاری بین کشور های عضومناسبات نزدیکی با کشور های مهم آسیا(چین،ژاپن وکره )از یک سو وکشورهای فرامنطقه مانند آمریکابرقرار نماید. موفقیت های این اتحادیه نوید آن را می دهدکه در مسیر حرکت منطقی خود بتواند زمینه ساز تحقق ایده قرن آسیا از طریق همکاری های اقتصادی وتجاری باشد. کلید واژگان منطقه گرایی – جغرافیا – همگرایی و واگرایی – دوران جنگ سرد – اتحادیه جنوب شرق آسیا
مینا آزمون مساعد غلامحسن حیدری
فضای جغرافیایی اصولاً با تصمیمات انسانی، فردی یا جمعی، اختیاری یا اجباری، آگاهانه یا ناآگاهانه، بطور مرتب تغییر می یابد. طبق نظریه پخش که توسط تورستن هاگراستراند جغرافیدان مطرح سوئدی مطرح گردیده است: پخش فضایی، حرکتهای است که دگرگونی چشم انداز و یا شیوه رفتار را سبب می شود. با شروع جنبش های اجتماعی از تونس و گسترش آن در لیبی، مصر و.... منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا دچار تحولات ژئوپلتیکی عدیده ای گشت. در این تحولات از یک طرف علل و عوامل داخلی و از طرف دیگر حضور و نقش بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای همچون آمریکا، ناتو و... قابل بحث است. لذا در این پژوهش سعی شده است با بهره گیری از نظریه پخش به تحلیل فضایی جنبش های اجتماعی در خاورمیانه و شمال آفریقا پرداخته و نتایجی روشن و مناسب حاصل گردد. علیرغم محک نخوردن نظریه پخش در ایران و بخصوص در زمینه جنبش های اجتماعی، اینک در مورد پخش فضایی جنبش های اجتماعی رخ داده در خاورمیانه و شمال آفریقا، نتایج حاصله، حاکی از آن است که تطابق نسبی با بسیاری از کارکردهای مورد نظر در تئوری انتشار فضایی، را این جنبش های اجتماعی اخیر داشته و دارد: چنانچه از نظر نوع انتشار، وجه (پخش سرایتی) در خصوص جنبش های اجتماعی در خاورمیانه و شمال آفریقا صادق بوده است. بطوری که کشورهای مصر، لیبی، سوریه، بحرین، یمن و....تحت تاثیر انقلاب تونس جنبش مردمی را ادامه دادند. جنبش رخ داده از 18 دسامبر 2010 شروع شد و هنوز نیز ادامه دارد. در این نوع جنبش، افکار، اندیشه ها، مفاهیم از سرزمین میزبان (تونس) به سرزمین میهمان و جدید (الجزائر، لیبی، مصر و...) هجرت کرد و چون هجرت فیزیکی نبود، دارای سرعت انتشار بالایی بود. بطوری که همانند گلوله برفی تعداد کشورها به مرور زمان گسترش و به همین ترتیب ناحیه تحت پوشش نیز بزرگ شد. از نظر «عوامل موثر در پخش فضایی» مراحل بیان شده توسط هاگراستراند (حوزه یا محیط، زمان، موضوع پخش، مبدأ پخش، مقصد پخش، مسیر حرکت پدیده ها) در تئوری پخش، در خصوص جنبش های اجتماعی خاورمیانه و شمال آفریقا نیز قابل تطبیق است.
یحیی یوسف زادگان محمد اخباری
چکیده: پاکستان کشوری است که به لحاظ جغرافیایی دارای موقعیت ویژه سیاسی _ امنیتی در شرق ایران و شبه قاره می باشد. از مجموع عوامل همگرایی که می تواند در مناسبات بین دو کشور: پاکستان و ایران تقویت شود و زمینه ساز همکاری های گسترده گردد و همچنین کمک به حل یا کاهش منازعات موجود در سطح منطقه ای می شود که عبارتند از: 1-عوامل سیاسی – امنیتی ( پیمان ها و مناسبات بین دو کشور ایران و پاکستان) 2- عوامل اقتصادی ( انرژی ، کریدور شمال –جنوب و شرق – غرب ) 3- عوامل همگرایی ( دین ، فرهنگ ، امنیت ) مهمترین اهدافی که این نوشتار دنبال می نماید بررسی عوامل سیاسی – امنیتی و همگرایی موجود بین دو کشور در جهت تقویت مناسبات منطقه ای می باشد. برای رسیدن به این موضوع، روش به کارگیری تحقیق به صورت: توصیفی – تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای می باشد. اصلی ترین نتیجه ای که می توان از کل این تحقیق گرفت ، این است که دو کشور پاکستان و ایران درکنار اهداف ، مسائل سیاسی – امنیتی ، اقتصادی ، فرهنگی ، خود را نیز به صورت گسترده تر دنبال نمایند و طبیعتا بنابر بر ماهیت همگرایی که بین دو کشور فی النفسه موجود است ، بتواند ضمن تقویت بنیه سیاسی- امنیتی در حل منازعات منطقه ای نقش بسیار ارزنده ای را ایفا نمایند و عوامل واگرا را در سطح روابط خود کاهش دهند.
حجت الله جهانی راد محمد اخباری
تامین امنیت یک کشور همواره از جمله دغدغهها و البته وظایف دولتمردان هر حکومتی بوده و صاحب منصبان حاضر در بالاترین ردههای حکومتها تمام سیاستها و تدابیر خود را بر این اساس تدوین میکنند که امنیتی پایدار و مستمر را در حوزه جغرافیایی تحت حکومت خود برقرار نمایند. یکی از شرایط و ضرورتهای تامین امنیت در یک کشور تامین امنیت مرزهای بینالمللی پیرامونی آن کشور است و هر مرز با توجه به ویژگیهای خاص خود از قابلیتهای مشخص و متمایزی از دیگر مرزها برای دفاع و تامین امنیت برخوردار است. گذشته از آثار ارسطو ، ابن خلدون ، کلاوز ویتس ، مونتسکیو و... که به نحوی رابطه میان سرزمین و عمل مردم جامعه در قبال آسیبپذیریها و تهدیدات را مورد توجه قرار دادهاند ، در قرن اخیر نیز برخی اندیشمندان و راهبردشناسان معروف همچون باتمن ریلی و ریموند چارلز نیز در ارتباط با جغرافیای دفاع و تاثیر مولفه عوارض جغرافیایی در تسهیل یا تضعیف عملیات نظامی به مطالعه و بیان نظر پرداختهاند. در ارتباط با بررسی عوامل تاثیر گذار در سطح یکپارچگی و انسجام اجتماعی در ابعاد ملی و کلان ، رابرت مرتن معتقد است: در جامعهای که وسایل مشروع برای نیل به اهداف مد نظر به طور یکسان در اختیار همه اقوام حاشیهنشین قرار نگیرد ، این پدیده موجب سرخوردگی و ناکامی اقلیتهای ساکن در این مناطق میگردد و این گسیختگی و شکاف ، ضعف تعهدات این اقلیتها و تقلیل همبستگی اجتماعی نسبت به اهداف ملی را به همراه خواهد داشت.
محمد مهدی ملکی حاجی آقا غلامحسن حیدری
چکیده پایان نامه( شامل خلاصه ، اهداف ، روشهای اجرا و نتایج بدست آمده ) به دنبال تحولات صورت گرفته در شوروی سابق و خطر نفوذ کمونیست به سمت غرب ، پیمان آتلانتیک شمالی تشکیل گردید. ناتو بعد از انحلال پیمان ورشو برای پویایی خود به بهانه های مختلف از جمله مبارزه با تروریسم ، مبارزه با اشاعه تسلیحات کشتار جمعی و مواد مخدر شروع به گسترش به سمت شرق نمود .ناتو با توجه به حضور خود در کشورهای همجوار ایران هم اکنون همسایه ایران محسوب می شود. حوزه خلیج فارس به علت موقعیت استراتژیکی یکی از اهداف این سازمان می باشد تا بتواند با همگرایی با کشورهای حاشیه خلیج فارس یک کریدور امنی برای ترانزیت نفت به سمت کشورهای عضو ایجاد نمایدو از وزن ژئوپلتیکی ایران در این منطقه بکاهد که این پدیده بطور قطع محدودیتهایی برای جمهوری اسلامی ایران به دنبال دارد و امنیت ملی و سیاست خارجی آن را تضعیف می نماید .در این میان ج.ا.ایران باید با دیپلماسی قوی و اثرگذار در منطقه خلیج فارس به دنبال اعتمادسازی باشد و زمینه های همکاری سیاسی ، فرهنگی و اقتصادی دوجانبه و چند جانبه را با کشورهای حاشیه خلیج فارس فراهم ساخته و از تهدیدات احتمالی بکاهد. مهمترین هدف این تحقیق بررسی کلی اهداف و انگیزه های ناتو در همگرایی با کشورهای حاشیه خلیج فارس و ارائه راه کارهایی مناسب برای مقابله با آثاری است که امنیت جمهوری اسلامی ایران را با خطرات جدی مواجه می سازد . روش تحقیق توصیفی و تحلیلی است و نتیجه این تحقیق : گسترش ناتو به سمت خلیج فارس موازنه قدرت را در منطقه به ضرر ایران و به نفع ناتو سوق خواهد داد.
غلامرضا حسن پور رضا تاج فر
مشروعیت مردمی وقانونی از اصول تفکیک ناپذیرقدرت ودر واقع یکی از منابع مهم وتاثیر گذار قدرت در قرن بیست ویکم محسوب می گردد. توجه به نهادهای قانونی ودموکراتیک واجرای سیاست باز و مدنی واحترام به افکار عمومی در یک دولت باعث افزایش مشروعیت سیاسی نظام می گردد وعدم توجه به سیاست های دموکراتیک وایجاد یک سیاست انحصاری وغیر دموکراتیک باعث کاهش مشروعیت مردمی ودر نتیجه موجب پیدایش بحران در یک جامعه می گردد ایجاد بحران در جامعه باعث سقوط دولت می شود . عصر ما که عصر گذار به دموکراسی خوانده شده است پذیرفتن مشروعیت مردمی و قانونی برای دولتها و ادامه بقای آنها یک امر ضروری و اجتناب ناپذیر به حساب می آید در دموکراسی ، مشروعیت اهمیت زیادی دارد زیرا دموکراسی بر رضایت مردم مبتنی است و برخلاف تمایل آنها نمی توان مشروعیت را بر اراده آنها تحمیل کرد چرا که نسل رژیم های غیردموکراتیک و غیرمردمی که رضایت مردم و احترام به حقوق ملت برایشان جایگاه و ارزشی ندارد رو به پایان است. ترکیه و عربستان دو کشور مورد مطالعه که از نظر پذیرفتن جایگاه مشروعیت مردمی دارای تفکر و اندیشه سیاسی خاصی هستند که این اندیشه سیاسی متاثر از فرهنگ ، ارزشهای ملی ، مذهبی و تاریخی می باشد. در این پژوهش سعی می کنیم مشروعیت سیاسی در عربستان که بر پارامترهای ایدئولوژیکی و سنتی می باشد و در ترکیه که منبع مشروعیت سیاسی بر پارامترهای قانونی و دموکراتیک بنیان نهاده شده است و همچنین ساختار وآناتومی قدرت را در این دو کشور مورد مطالعه و بررسی قرار دهیم. واژگان کلیدی : مشروعیت قانونی ، مشروعیت کاریزماتیک ، مشروعیت ایدئولوژیکی ، ترکیه و عربستان
محمدتقی امینی محمد اخباری
جغرافیای سیاسی افغانستان موید تنوع وسیع قومیتها در این کشور است. قومیتهایی که مرتبط به اقوام و ملل مختلف در کشورهای همسایه است.کشورهای ایران و افغانستان در حوزه فلات ایران قرار دارند. این حوزه به حوزه فرهنگ و تمدن ایرانی معروف می باشد. اشتراکات در دین، تاریخ، فرهنگ و بویژه زبان، دو ملت همسایه ایران و افغانستان را با پیوندهای عمیق و ناگسستنی به هم وصل می کند به طوری که تحولات فکری، اجتماعی، فرهنگی در یک کشور به طور مستقیم بر تحولات کشور دیگر اثر داشته است.افغانستان در کنار تاجیکستان، تنها کشور فارس زبان است؛ ضمن اینکه بیش از 20 درصد جمعیت آن شیعه بوده و از نظر فرهنگی، نزدیک ترین کشور به ج.ا.ایران محسوب می شود. تحقیق حاضر با بهره گیری از اسناد و منابع موجود به پیوستگی قومی و مذهبی بین ایران و افغانستان پرداخته است.و در نهایت با تجزیه وتحلیل ، اثرات آن را بر همگرایی دو کشور بررسی می نماید.یافته های علمی تحقیق با ارائه یک دید سیستمی از عوامل پیوستگی قومی و مذهبی و چگونگی توسعه روابط دو کشور دستگاههای مسئول را در تصمیم گیریهای سیاست خارجی کمک می کند.
خوشنود عزیز نژاد غلامحسن حیدری
عدم تعادلهای فضایی توصعه صنعتی با شاخص های متعددی مانند درآمد،میزان سواد،سرمایه گذاری و غیره در سطوح مختلف از جمله در سطح ملی و استانی قابل مطالعه و بررسی است.توسعه صنایع معمولا بر اساس منابع موجود در نواحی مختلف،نیاز نواحی،نیروی انسانی ماهر،صرفه اقتصادی و با یک آینده نگری در سطح ملی و استانی صورت میگیرد.عدم رعایت موارد فوق منجر به رشد ناموزون در بعضی از نواحی شده و از طرفی مشکلاتی را هم برای ناحیه صنعتی شده و هم برای سایر نواحی که عقب مانده اند بوجود می آورد،از جمله هجوم جمعیت نواحی حاشیه ای محروم به نواحی صنعتی و دارای امکانات رفاهی که تراکم بیش از حد جمعیت درآن مشکل،حاشیه نشینی،بزه کاری،آلودگی بیش از حد ، خالی شدن استانهای مرزی از نیروی ماهر و غیره را منجر می شود و از طرفی در نواحی غیر صنعتی فقر،بیکاری،قاچاق،نارضایتی،واگرایی،بی اعتمادی به دولت مرکزی و غیرپیامد های ناگوار دیگر بوجود می آید. دیدگاههای علمی،در نحوه توزیع فضایی صنایع و سرمایه گذاری های صنعتی در ایران کمترین نقش را در ایجاد اعتدال و برابری داشته است و باعث تمرکز شدید صنعت در چند استان خاص مخصوصا تهران شده و مشکل متعددی را برای دولت مرکزی و استانهای دیگر بوجود آورده است و استانهای حاشیه ای از جمله ایلام به علت نداشتن امکانات و تاسیسات زیربنایی از حداقل سرمایه گذاری در بخش صفت برخوردار بوده و با فقر و در نتیجه عدم رضایت مردم روبرو هستند.این تحقیق با روش توصیفی تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای در پی بررسی عدم تعادلهای فضایی توسعه صنعتی در سطح ملی و بصورت موردی استان ایلام از دیدگاه جغرافیای سیاسی است . نتایج حاصله بیانگر این مسئله است که عدم تعادلهای فضایی توسعه صنعتی به شکل حاد باعث عقب ماندگی استان ایلام شده است در حقیقت این عدم تعادلهای فضایی و عدم استفاده بهینه از فضای موجود استان ایلام باعث بکر ماندن منابع و پتانسیل های استان شده با وجود اینکه نزدیک به 15% منابع نفت و گاز کشور را دارا می باشد و نزدیکترین راه به کشور عراق و دارای بازارچه مرزی مهران نیز می باشد. واژگان کلیدی:فضا،توسعه،تمرکز گرایی،تمرکز زدایی،توسعه صنعتی،عدم تعادل فضایی
عفت سادات حسینی بهرام امیراحمدیان
اهداف و مکانیزم ناحیه بندی سیاسی فضا، بستر و قالبی برای تامین امنیت کشوری و ملی، مشارکت شهروندان و تقویت سرمایه اجتماعی، ایجاد تعادل های منطقه ای و به شکل کلی ملت سازی می باشد. آنچه در تقسیمات کشوری ایران اتفاق افتاده است نشان دهنده آن است که در اعصار تاریخی گذشته پیوسته یک عامل نقش تعیین کننده تری در نحوه تقسیمات داخلی داشته است. زمانی نحوه دریافت مالیات و یا دفاع از مرزهای کشور در مقابل حملات احتمالی قدرت های همسایه و زمانی نیز خواست سردمداران به تقسیمات شکل داده است. در زمان قاجار و پهلوی نیز با توجه به مسائل قومی و فرهنگی و نظامی به منظور کنترل بیشتر دولت بر رفتار خوانین و ایالات مختلف کشور با تقسیماتی مواجه شدیم که منجر به افزایش فشارهای سیاسی و در نتیجه غلبه این فشارها بر ویژگی های خاص مناطق گردید. در نتیجه نظام تقسیمات کشوری به سمت عدم توازن در اندازه ها و پراکنش نامتناسب امکانات، جمعیت، خدمات و زیر بناها در مناطق مختلف کشور سوق پیدا کرد. نتایج تحقیق نشان می دهد که الگوی تقسیمات کشوری در ایران و تعیین محدوده های داخلی آن عمدتاً از عوامل جغرافیایی و تاریخی متاثر بوده بدین معنی که عواملی چون توپوگرافی ، فاصله و دسترسی ، وسعت، اقلیم و ساختار انسانی و قومی و تهدیدات بیرونی ، سنت تاریخی، فئودالیسم و اعمال نفوذ سیاسی بیشترین سهم را در تعیین واحدها و محدوده بندی آنها داشته اند و پراکندگی و تمایزات طبیعی و انسانی در فضای جغرافیایی ایران و ضرورت حفظ یکپارچگی ملی و سرزمینی نقش موثری در استقرار و تداوم الگوی حکومتی بسیط در دوره های تاریخی گذشته و حال این سرزمین داشته اند. این تحقیق به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است.
سهراب حبیبی محمد اخباری
مصر به عنوان یک بازیگر ژئوپلیتیک محور، کلید ایجاد یا تغییر توازن استراتژیک در خاورمیانه و آفریقای عربی است و تغییر در نوع و ماهیت نظام سیاسی این کشور، به مثابه تغییر در توازن استراتژیک و متعاقبا تغییر در ترتیبات امنیتی و مناسبات سیاسی منطقه خواهد بود. تحولات داخلی کنونی در مصر و شکل گیری جنبش مخالف فراگیر در مقابل رژیم مبارک، که بعد از تحولات تونس و فرار بن علی رئیس جمهور این کشور آغاز شد و به کنارگیری مبارک از قدرت منجر شد، نشانگر آغاز مرحله جدیدی در حیات سیاسی مصر است که ساختار و فضای سیاسی داخلی و احتمال جهت گیری های سیاست خارجی آن کشور را با دگرگونی هایی، هر چند متفاوت، روبه رو می کند. در این پژوهش سعی شده است با تحلیل وقایع مصر به تحلیل ژئوپلیتیکی پرداخته و اثرات آن را در منطقه مورد ارزیابی قرار دهد. نتایج حاصله نشان می دهد که هرچند سرانجام تحولات مصر هنوز مشخص نشده است و تحولات ماه های آینده سطح تغییر و تحولات در این کشور را مشخص می کند، اما دگرگونی در نظام سیاسی و ساختار قدرت در این کشور و انجام اصلاحات سیاسی و اقتصادی، فارغ از گستره و عمق آن، ضروری و محتمل به نظر می رسد. به عبارت دیگر، مصر پس از مبارک، با وجود ابهامات و موانع و محدودیت ها، به سوی نظام سیاسی متکثر و فضای باز سیاسی حرکت خواهد کرد و دیدگاه ها و آراء مردم، جزئی غیرقابل چشم پوشی در پویش ها و تصمیم گیری های نظام سیاسی خواهد بود. هرچند که عمق اصلاحات و زمان قطعی تحقق تکثرگرایی و فضای باز سیاسی هنوز مشخص نیست، اما بازگشت شرایط سیاسی مصر به دوره اقتدارگرایی مبارک، بسیار بعید به نظر می رسد. کلید واژگان: مصر، تحولات ژئوپلیتیکی، حسنی مبارک، خاورمیانه
عبدالرضا بیات بابلقانی محمد اخباری
حتی خوشبین ترین افراد تردید ندارند که هدف اصلی آمریکا از حمله به عراق،نه سلاح کشتار جمعی ،نه دیکتاتور بودن رژیم سرنگون شده این کشور و نه رهانیدن مردم این کشوراز استبداد و اهداء آزادی و دموکراسی به آنان است .آنچه آمریکا را به حمله به عراق واداشت ،نقش استراتژیک خاورمیانه در صورت بندی نظم آینده جهانی موردنظر آن دولت ، حل منازعه فلسطینی اسرائیلی به سود رژیم صهیونیستی و به ضرر دول عربی-اسلامی ، تسلط بر عظیم ترین ذخایر نفت و گاز جهان و کنترل رقبای بالقوه ای نظیر اروپا، ژاپن و چین در عرصه های اقتصادی و سیاسی و تضمین جایگاه خود در راس هرم قدرت جهانی است. پیروزی زود هنگام و سقوط طالبان موجب شد تا با وجود مخالفت های همه جانبه عراق در یک ائتلاف نمادین اشغال گردد.واقعیت ها ، ابهامات ژئوپلیتکی صحنه عراق و واکنش منفی بازیگران باعث شد تا فضای منطقه ای و جهانی به گونه های شکل گیرد که سراب سیاسی امپراطوری جویانه آمریکا معطوف به چند جنبه گرایی مبدل گردد. با این وجود برنخبگان سیاسی فرض است که با درک صحیح و واقع بینانه شرایط ، به مدیریت بحران بپردازند و همزمان با جدی گرفتن آن در صدد حفظ منافع ملی و افزایش قدرت کشورعراق برآیند. لذا با توجه به وضعیت آینده رقابت قدرت ها در منطقه خاورمیانه و همچنین با امعان نظر به سیاست تهاجمی آمریکا علیه کشور عراق ،باید توجه خویش را به ارتقاء سطوح همکاری در منطقه خاورمیانه و اتخاذ یک سیاست خارجی متمرکز و فعال معطوف نمایند.بویژه کشور عراق باید بتواند بدون آنکه از سلطه آمریکا متاثر شود همکاری خود را با دوستان آمریکا در منطقه یعنی کشورهای عربی بخصوص عربستان سعودی و ترکیه تقویت نماید . این کشورها در موقعیتی قرار گرفته اند که همکاری با عراق را در راستای منافع خود می دانند . همچنین تقویت مناسبات عراق با قدرت های رقیب آمریکا یعنی اروپا- روسیه- و چین ضرورت دارد.لذا گسترش همکاری با اتحادیه اروپایی در مخالفت با دنیای تک قطبی و تلاش برای شکل گیری نوعی همکاری خاورمیانه ای – اروپایی یا آسیایی – اروپایی و گسترش همکاری با چین در مخالفت با هژمونی آمریکا و تقویت همکاری با روسیه و ترکیه و گسترش همکاری با کشورهای عربی باید مورد توجه قرار گیرد. اکنون با گذشت سالها ازاین عملیات نظامی و تحمل خسارات بیش از انتظار ، دکترین مزبور و اقدامات اعمالی در فرایند دموکراسی سازی و امنیت سازی فاقد مطلوبیت های مورد انتظاربوده و موجب تصاعد بحران امنیتی در عراق و منطقه گشته و پیامد های منقی نیز در کشور آمریکا داشته است. هدف نوشتار حاضر تحلیل این روند می باشد و سیاست تعامل سازنده بین ایالات متحده و جمهوری اسلامی ایران راهبرد اساسی برون رفت از این بن بست و برقراری ثبات و امنیت پایدار در منطقه می باشد.
محمد ناصح نصیحت گو محمد اخباری
تا قبل از دهه ی 1960 به رغم اینکه شیعیان از قدیمی ترین طوایف این کشور محسوب می شوند ، به شدت در ضعف به سر می بردند. در حالی که اقوام دیگر از حامیان قدرتمندی برخوردار بودند، شیعیان از این مهم بهره ای نداشتند. اقوام دیگر به کمک حامیان خود اهرم های مهم قدرت را در اختیار داشتند؛ در صورتی که شیعیان از کمترین قدرت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی برخوردار نبودند. این وضعیت در حالی به شیعیان تحمیل شده بود که ایشان از قابلیت های لازم همچون جمعیت زیاد،علما ودانشمندان بزرگ و ایدئولوژی غنی اسلامی برخوردار بودند، ولی همچنان از جهت جغرافیایی در انزوا و از جهت سیاسی ضعیف باقی مانده بودند. این دوره از اواخر دهه ی 1960 با ورود امام موسی صدر به صحنه ی لبنان آغاز شد و با حمله رژیم صهیونیستی به لبنان در ژوئن 1982 به پایان رسید. ایشان برای هویت بخشی به شیعیان لبنان دو سازمان را تأسیس کرد. هدف مشترک از تأسیس این دو سازمان ، رشد آگاهی در بین شیعیان بود. اولین تشکیلات «حرکه المحرومین»بود که فعالیت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی را سازماندهی می کرد. دومین سازمان «افواج المقاومه»یا «امل»بود که تشکیلات نظامی محسوب می شد؛ در همین راستا آموزش نظامی جوانان شیعه آغاز شد. نیروهای نظامی تحت رهبری امام موسی صدر عملیات متعددی علیه رژیم صهیونیستی انجام دادند؛ در واقع ریشه ی مقاومت اسلامی ( حزب الله لبنان ) به این دوره باز می گردد.اقدامات امام موسی صدر، شیعیان لبنان را به این باور رساند که می توانند نقش تأثیرگذاری قوی در حوزه های مختلف اعم از سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و... در جامعه ی لبنان ایفا کنند. این باور سرآغاز تحولات بعدی شد.لذا این تحقیق به دنبال تبیین این مطلب است که جایگاه و کارکرد حزب الله در ساختار سیاسی لبنان چیست؟ و چه رابطه ای بین مولفه های ژئوپولیتیکی بویژه در ساختار سیاسی، دفاعی لبنان برقرار است؟این تحقیق بر پایه این فرضیات استوار است: در عین حالی که تحولات ژئوپولیتیکیلبنان به نوعی متاثر از غرب است، اما تاثیر حزب الله بر این تحولات خصوصا در ساختار فرهنگی، اجتماعی و سیاسی لبنان بسیار قوی است.نتایج بدست آمده نیز حاکی از آن است که حزب الله توانسته با نفوذ در لایه های مختلف سیاسی و اجتماعی لبنان و با ایجاد تفاهم کاری با مجموعه ارتش لبنان موجبات ایجاد یک ثبات سیاسی و اجتماعی را در لایه های حمختلف با توجه به موجودیت ملیت ها ایجاد نماید. کما اینکه جریان وابسته به غرب نیز همواره به عنوان یک جریان چالش برانگیز در لبنان نقش قابل توجهی را ایفا می نماید. واژگان کلیدی: ژئوپلتیک، جنبش حزب الله، لبنان
حسین غفاری محمد اخباری
ایران و ترکیه دو بازیگر قدرتمند در منطقه خاورمیانه هستند که اهداف و منافع ملی آنها در تضاد با یکدیگر قرار ندارند و حتی یکدیگر را از جنبه های مختلف سیاسی- امنیتی و استراتژیک، اقتصادی، و فرهنگی و اجتماعی تکمیل می کنند. همان گونه که ترکیه با تغییر در استراتژی های سیاست خارجی خود و با بهره گیری از فرصت های موجود درمنطقه و پتانسیل های ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیکی خود سعی در افزایش نقش منطقه ای و جهانی خود دارد، ایران هم باید با حضور فعال در مسائل منطقه ای و با اتخاذ راهبردها و تاکتیک های مناسب درجهت منافع و امنیت ملی کشور، از فرصت پدید آمده موجود در منطقه نهایت بهره را ببرد. اگر چه ایران نسبت به ترکیه با چالش های بیشتری به ویژه در سطح منطقه و نظام بین الملل مواجه است، ظرفیت ها و قابلیت های ایران و ترکیه در تمامی ابعاد سیاسی، امنیتی، اقتصادی و ژئوپلیتیکی، این دو کشور را به عنوان مهمترین بازیگران منطقه ای تبدیل می کند. در چنین وضعی، رژیم اسرائیل نهایت تلاش خود را جهت اخلال در تقویت چنین ائتلافی به کار خواهد گرفت. رهیافت رئالیسم نئوکلاسیک تلاش می کند میان سطوح تحلیل خرد وکلان ارتباط معنایی ایجاد کند واز این رو به جز بیان عوامل تأثیر گذار خارجی وفرصت ها وتهدیدها در تدوین سیاست خارجی، بر عناصر داخلی ازجمله ویژگی های ساختارسیاسی کشورها، چگونگی استفاده از منابع داخلی و تجهیز سرمایه و برای اجرای سیاست خارجی مطلوب خود و... توجه دارد به نحوی که شرایط نفوذ حداکثری را برای کشورها به ارمغان آورده تا به ارتقای جایگاه آنان در سطوح جهانی ومنطقه ای بیانجامد. ترکیه در شرایط کنونی وبا توجه به ساختارروابط بین الملل که عموماً کشورهای قدرتمندی چون ایالات متحده واتحادیه اروپا همچنان از قدرت تأثیرگذاری وفشار برسایر کشورهابرخودارند ودر موقعیت های مختلفی شرایط تهدیدکننده برای کشورها فراهم می کنند وبا در نظر گرفتن جهشی که ترکیه در جایگاه منطقه ای وجهانی برای خود ترسیم کرده است، از فرصت هایی که جامعه بین المللی برایش در جهت منافع وعلاقمندی های خود ایجاد کرده است، تغییر سیاست خارجی ترکیه به امر مداخله گری تا حصول به موقعیت مورد نظرش امری اجنتاب ناپذیر خواهد بود. سیاست خارجی ترکیه به دنبال حداکثرسازی مطلوبیت های تاریخی وهویتی خود در منطقه وجهان است و با ادامه این رویکرد در نظر دارد در خرده سیستم های منطقه ای به عنوان مرکز و نظام بین الملل به عنوان بازیگر مطرحی شناخته شود. چراکه حزب عدالت وتوسعه با وجود افرادی چون اوغلو واردوغان و چشم انداز وسیعی که در مقابل ترکیه قرار گرفته شده است در سال های آتی نیز به همین روند ادامه خواهد داد واین نگرش به خاطر تحولاتی است که در ساختارهای هویتی ترکیه رخ داده است.البته باید دید که با وجود کشورهای منطقه ای چون ایران که به نوعی به جهت صدور انقلاب و پارامترهای نامتقارن در مواجهه با قدرت های بزرگ چگونه می تواند این مسیر را طی کند. دیدگاه های منتقدان به تقویت منطقه گرایی در سیاست خارجی ایران :وجوه مشترک تمامی دیدگاه های منتقد موجود در این زمینه عمدتاً برمحور ناهماهنگی موجود میان ایران و همسایگان در منطقه درزمینه هایی همچون ساخت قدرت و سیاست، شکاف های فرهنگی - اجتماعی و مذهبی، سیستم های حکومتی متفاوت ، ناهماهنگی درمیزان و توانایی های توسعه یافتگی، دیدگاه های متفاوت درمورد تهدیدات امنیتی و ریشه های ناامنی در سطح ملی و منطقه ای و نهایتاً نوع روابط با قدرت های بزرگ غربی به خصوص آمریکا و میزان حضور این کشور درمنطقه می-باشد. از نظر این دیدگاه ها در طی دهه های گذشته، طرز تفکر متفاوت در نزد جمهوری اسلامی و کشورهای منطقه به خصوص جهان عرب به نوعی مانع جدی درتقویت منطقه گرایی درسیاست خارجی ایران بوده و به دلیل ساختاری بودن این ویژگی ها این مسئله در آینده نیز ادامه خواهد داشت. منطق چنین بحث هایی درست است. اما تداوم تأثیرگذاری چنین طرز تفکری در حوزه ی سیاست گذاری خارجی، سیاست خارجی ایران را منفعل و به تبع جایگاه منطقه ای و جهانی آن را ضعیف می کند. خاورمیانه بعد از حوادث 11 سپتامبر در حال گذاربه نظم جدید سیاسی – امنیتی است که در آن هریک از بازیگران مهم منطقه ای تلاش برای تثبیت نقش های سیاسی – امنیتی و اقتصادی خود دارند. ایران نیز یک قدرت نوظهور منطقه ای و جهانی است. مسائل ایران از جمله ژئوپلتیک حساس و برنامه ی هسته ای آن ضمن اینکه اهمیت ایران را در نظام منطقه ای و جهانی افزایش می دهند به همان اندازه بر تهدیدات و آسیب پذیری ملی و امنیتی ایران می افزاید. تثبیت دامنه های نفوذ اقتصادی در منطقه برای تحقق اهداف چشم انداز20 ساله و همچنین پیشگیری از تهدیدات امنیتی آینده در منطقه نیازمند تمرکز بر منطقه گرایی و اتخاذ یک سیاست خارجی فعال است که همزمان رویکردهای " توسعه ای " و " سیاسی – امنیتی " را در خود لحاظ کند. تجربه نشان می دهد که هر قدرت درحال ظهور درجهان امروز به ناچار نگاه منطقه گرایی و حرکت به سوی اتحادها و ائتلاف ها را درسیاست خارجی خود الویت داده است. مولفه های قدرت ملی ایران از جمله، برخورداری از یک دولت ملی قوی، موقعیت ژئوپلتیک و عنصر ایدئولوژی به گونه ای است که به ایران نقش ممتازی در مسائل منطقه ای می دهد. ارزش استراتژیک ایران از طریق متصل شدن به مسائلی در منطقه خاورمیانه است که بعد از حوادث 11 سپتامبر با نظام امنیت بین الملل ارتباط مستقیم یافته اند. تمرکز بر منطقه گرایی درسیاست خارجی ایران به نفع امنیت و منافع ملی ایران دربلند مدت می باشد.
عباس بیک محمدلو محمد اخباری
چکیده پایان نامه ( شامل خلاصه، اهداف، روش های اجرا و نتایج به دست آمده): منطقه خاورمیانه یکی از مهمترین و پرآشوب ترین مناطق جهان است و مجموعه ای از کشورهای رقیب و گاه متخاصم را شامل میشود. از اینرو یکی از معماهای بزرگ فراروی جامعه جهانی حل مسائل پیچیده خاورمیانه میباشد چرا که مباحث مطرح در خاورمیانه از انرژی گرفته تا منازعات سیاسی و ایدئولوژیک، قابلیت اثرگذاری عمیقی بر روند تحولات جهانی دارند. یکی از عواملی که موجب بی ثباتی سیاسی و اقتصادی در خاورمیانه شده است به تاسیس رژیم صهیونیستی توسط قدرتهای استعمارگر باز میگردد که منجر به بروز مناقشاتی بین این رژیم و دول اسلامی از جمله جمهوری اسلامی ایران شده است. برخی از این مناقشات ریشه در تعارضات هویتی ج.ا.ایران و رژیم صهیونیستی و برخی دیگر ریشه در تعارض منافع منطقه ای و بین المللی آندو دارد. سوال اینجاست که آیا مناقشات ایران و اسرائیل دارای پیامدهای ژئوپلیتیکی در منطقه میباشد؟ و اساسا آیا منافع ملی ایران و اسرائیل در تعارض میباشد؟ برای پاسخ به سوالات مذکور با بررسی تعارضات هویتی – منفعتی ایران و اسرائیل مشخص شد که این مناقشات ریشه های عمیق در مبانی ایدئولوژیک (صهیونیت و اسلامیت)، مسائل تاریخی و... دارد. در این تحقیق که با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی و با بهره گیری از نظریات متعدد مرتبط با موضوع پژوهش صورت گرفته بیان شد ایران و اسرائیل بعنوان دو رقیب ژئوپلیتیک در منطقه خاورمیانه و در سطحی فراتر در عرصه بین المللی می باشند که دلایل اولیه شکل دهنده ی این رقابت نیز منبعث از تعارضات هویتی و منفعتی، همچنین دشمنی ایران با ایالات متحده و ایدئولوژی مقاومت در برابر امپریالیسم صهیونیستی عنوان می گردد. نتیجه آنکه رقابت ژئوپلیتیک و تعارضات هویتی و منفعتی منجر به ظهور و بروز پیامدهای متعدد ژئوپلیتیکی شده است که برخی از آنها عبارتند از: مطرح شدن ایران بعنوان دشمن سرسخت رژیم اسرائیل و حامی فلسطین ( متعلق به جهان عرب )، تضعیف قدرت و محدود کردن حوزه نفوذ رژیم صهیونیستی، حضور قدرتهای فرامنطقه ای بویژه آمریکا در منطقه، رشد نظامی گری در منطقه واژگان کلیدی: ایران، رژیم صهیونیستی، هویت، منافع ملی/بین المللی، ژئوپلیتیک
وحید آقایی غلامرضا حیدری
این تحقیق مشتمل بر ? فصل می باشد از مهمترین اهداف آن می توان به بررسی تاثیرات ژئوکالچر بر پیوندهای منطقه ای به عنوان عامل همگرایی میان ایران و کشور پاکستان و نیز بررسی راههای ارتباطی و نقش آنها در ایجاد همگرایی اشاره کرد روش تحقیق به صورت توصیفی - تحلیلی بوده که در آن به برقراری رابطه میان اجزای موضوع تحقیق پرداخته شده است و شیوه گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و میدانی بوده است از مهمترین نتایج حاصله از این تحقیق می توان به موارد ذیل اشاره نمود: ایران به عنوان یکی ازقدرت های اول جهان اسلام از ظرفیتها و پتانسیلهای درجه اولی جهت ارتباط و همکاری و جذب شیعیان پاکستان برخوردار است از آنجا که کشور ایران دارای وجهات مشترک فرهنگی بسیاری با کشور مسلمان پاکستان برخوردار است ? این مهم باعث گردیده ایران نقش مهمی در سیاست? اقتصاد و... در این کشور ایفا نماید عوامل فرهنگی َ در فرآیندهای سیاسی نقش داشته و مفهوم قدرت را تحت تاثیر قرار می دهند به همان ترتیب مقوله فرهنگ را نیز به عنوان یک پدیده اجتماعی متاثر ساخته و به عنوان بستر خلق پدیده های فرهنگی به شمار می رود.?
سید مصطفی هاشمی محمد اخباری
چکیده پایان نامه (شامل خلاصه، اهداف، روش های اجرا و نتایج به دست آمده) : قدرت ملی هر کشوری نشان از میزان سطح تأثیرگذاری در سطوح مختلف سیاسی، اقتصادی و ... برای پیشبرد اهداف کلان و اساسی یک کشور می باشد. فدرت ملی یک مقوله مجرد و انتزاعی صرف نیست بلکه قدرت ملی یک کشور برآیند عملکرد مجموعه متغیرهای زیادی است که همگی با هم منجر به شکل گیری قدرت ملی یک کشور می شود. یکی از ارکان اصلی قدرت ملی یک کشور قدرت اقتصادی یک کشور محسوب می شود. این مهم درحالیست که قدرت اقتصادی صرفاً یک متغیر انتزاعی نیست بلکه بسته به ویژگی ها و خصوصیات هر کشوری، چنانکه از تمامی متغیرهای موثر یک کشور تأثیر می پذیرد، بر هر یک از آنها نیز تأثیر می گذارد. قدرت ملی جمهوری اسلامی ایران در عرصه اقتصادی در بازه زمانی سال های 1380 الی 1388 وابسته به یک مجموعه متغیرهایی بوده است که از مهم ترین آنها می توان به متغیر سیاسی که مشتمل بر سیاست داخلی و نیز فضای امنیتی و سیاست خارجی ایران می باشد و نیز متغیرهای چالش هسته ای، متغیر علمی- فناوری و نهایتاً متغیر دفاعی- نظامی بوده است. در بازه زمانی مد نظر، ضمن بیان وضعیت جغرافیایی و سیاسی پیرامون جمهوری اسلامی ایران، عوامل اصلی دخیل در رشد و تقویت قدرت ملی ایران مورد بحث واقع شده و در نهایت به واسطه محاسبه میانگین نرخ رشد تولید ناخالص داخلی ایران در دوره مسئولیت اجرایی دولت های هشتم و نهم، قدرت ملی ایران در عرصه اقتصادی مورد مقایسه قرار گرفته است. البته قابل ذکر است به دلیل جلوگیری از کلی گویی محض، صرفاً به این موضوع اکتفا نشده و در یک بخش مجزا، عوامل و متغیرهای دخیل در افزایش نرخ رشد تولید ناخالص داخلی در بازه های زمانی یکساله در دوره مسئولیت دولت هشتم و دولت نهم با یکدیگر مورد مقایسه و ارزیابی قرار گرفته و ضمن ارزیابی متغیرهای مد نظر، میزان ثبات و یا بی ثباتی سیستم مدیریت کشور تجزیه و تحلیل شده و مورد ارزیابی قرار گرفته است. واژگان کلیدی: قدرت ملی، قدرت اقتصادی، تولید ناخالص داخلی، دولت هشتم و دولت نهم
حمیدرضا ملی غلامحسن حیدری
اهداف پایان نامه عبارتند از: 1- تشریح جغرافیایی جایگاه ایران در نظام انرژی جهان 2-بررسی فرصت ها و تهدیدات ناشی از موقعیت ژئوپلیتیکی ایران در شبکه تولید و انتقال انرژی 3-تحلیل سیاست ها و رفتارهای دولتمردان جمهوری اسلامی در قبال این موقعیت ژئوپلیتیکی 4-ارایه دورنمایی از وضعیت آینده روش تحقیق: از نظر ماهیت: کاربردی ، از نظر متدولوژی : توصیفی – تحلیلی ، از نظر رویکرد فلسفی: کارکردی، از نظر مدل یا الگو ، نظریه جفری کمپ درباره بیضی استراتژی انرژی خلاصه: ایران به عنوان یک کشور که دارای موقعیت، بحری ، بری و گذرگاهی می باشد پل ارتباطی بین غرب و شرق و کشورهای حوزه دریای خزر و کشورهای حوزه خلیج فارس محسوب می شود. داشتن ضریب امنیتی بالا، دسترسی بهآب های آزاد و کوتاه بودن مسافت برای صادرات امتیازاتی است که ایران برای ترانزیت انرژی خاورمیانه می نوان در نظر گرفت. البته این مزیت ها باعث نگرانی های قدرت های منطقه ای و فرامنطق ای شده است به همین دلیل باایجاد مشکلات و موانع قصد جلوگیری از روابط ایران با دیگر کشورهای منطقه دارند دستاوردهای تعامل ایران با منطقه تنوع بخشیدن به درآمد های نفتی ، منافع طولانی مدت در مبادلات خارجی، خروج از انزوای سباسی و درآکد ترانزیتی می باشد. نتیجه ارتباط و انتقال انرژی از کشورهای محصور در خشکی آسیای میانی از طریق ایران - تامین منافع ملی ایران بااستفاده از دیپلماسی انرژی جایگاه بی بدیل ایراندر عرصه ژئواکونومی – استفاده از توان سیاسی برایتسهیل ارتباطات و تبادلات اقتصادی
عباس الیاسی فر فرهاد حمزه
آب بهترین موهبت الهی و والاترین آفرینش خدا بعد از انسان است اهمیت آب به انازه ای است که خداوند حیات زمین را منوط به وجود آن می داند و در سوره انبیاء آیه ی 30 «وجعلنا من الماء کل شیء حی » قرآن با تکرار 63 بار کلمه آب، اهمیت این پدیده و لزوم استراژی ویژه در مدیریت منابع آب شیرین در جهان را آشکار ساخته است در دنیای کنونی نیز آب و منابع آبی از اهمیت ویژه ای برخور دار بوده واز منابع تنش زا می باشد شناخت درست علل و ریشه های تنش ها و بحرانهای بالقوه اولین قدم برای کنترل و مهار این بحران است. بسیاری از تحلیل گران بین المللی و مراکز استراتژیک بر این باورند که کمبود آب و نحوه استفاده از منابع آب در دنیا و چگونگی تقسیم آن بین کشورها از عوامل بروز جنگها در جهان کنونی خواهد بود. کمبود آب شیرین و نحوه تقسیم زمینه ساز بحران می باشد بسیاری از سیاستمداران اعتقاد دارند که نحوه استفاده از منابع آب و چگونگی تقسیم آبها می تواند یکی از عوامل عمده بروز جنگ و یا بی ثباتی در جهان کنونی باشد طبق ادعای گزارش ویژه سازمان بهداشت جهانی، در آینده کمبود شدید آب، می تواند عامل جنگهای شدیدی شود. این در حالیست که قرن 21 به عنوان جنگ آب مطرح است در این میان سیاستهای اجرائی دولتها در خصوص نحوه مهار آبهای مرزی خود از اهمیت به سزایی بر خودرار است . در این بین کارشناسان آبی تاکید دارند بحران آب در خاور میانه جدی تراز دیگر نقاط دنیاست و باید هر چه سریعتر راهکاری برای برون رفت از این بحران جستجو کرد. ایران نیز در میان کشورهای خاور میانه با شرایط بحرانی مواجه است و در یان راستا نیز در طول سالهای اخیر فعالیتهای چشمگیری در خصوص مهار این آبها صورت گرفته است. نگاهی گذرا بر بودجه مهار آبهای مرزی کشور طی سالهای گذشته ( خصوصا پس از پایان جنگ تحمیلی) نشان از تلاش دولت بر مهار آبهای مرزی دارد. در هر حال تدوین دیپلماسی آب به کوشش جمهوری اسلامی ایران امری ضروری بوده و به امنیت ملی کشور مربوط و مانع اختلاف نظر در این مورد خواهد شد. در تدوین دیپلماسی آب جمهوری اسلامی ایران، استفاده از طرفیتهای ایجابی و سیاسی کشور با بهره گیری از اصول حقوق بین الملل، ضرورتی اجتناب ناپذیر به نظر می رسد.
عباس الیاسی فر فرهاد حمزه
چکیده: آب بهترین موهبت الهی و والاترین آفرینش خدا بعد از انسان است اهمیت آب به انازه ای است که خداوند حیات زمین را منوط به وجود آن می داند و در سوره انبیاء آیه ی 30 «وجعلنا من الماء کل شیء حی » قرآن با تکرار 63 بار کلمه آب، اهمیت این پدیده و لزوم استراژی ویژه در مدیریت منابع آب شیرین در جهان را آشکار ساخته است در دنیای کنونی نیز آب و منابع آبی از اهمیت ویژه ای برخور دار بوده واز منابع تنش زا می باشد شناخت درست علل و ریشه های تنش ها و بحرانهای بالقوه اولین قدم برای کنترل و مهار این بحران است. بسیاری از تحلیل گران بین المللی و مراکز استراتژیک بر این باورند که کمبود آب و نحوه استفاده از منابع آب در دنیا و چگونگی تقسیم آن بین کشورها از عوامل بروز جنگها در جهان کنونی خواهد بود. کمبود آب شیرین و نحوه تقسیم زمینه ساز بحران می باشد بسیاری از سیاستمداران اعتقاد دارند که نحوه استفاده از منابع آب و چگونگی تقسیم آبها می تواند یکی از عوامل عمده بروز جنگ و یا بی ثباتی در جهان کنونی باشد طبق ادعای گزارش ویژه سازمان بهداشت جهانی، در آینده کمبود شدید آب، می تواند عامل جنگهای شدیدی شود. این در حالیست که قرن 21 به عنوان جنگ آب مطرح است در این میان سیاستهای اجرائی دولتها در خصوص نحوه مهار آبهای مرزی خود از اهمیت به سزایی بر خودرار است . در این بین کارشناسان آبی تاکید دارند بحران آب در خاور میانه جدی تراز دیگر نقاط دنیاست و باید هر چه سریعتر راهکاری برای برون رفت از این بحران جستجو کرد. ایران نیز در میان کشورهای خاور میانه با شرایط بحرانی مواجه است و در یان راستا نیز در طول سالهای اخیر فعالیتهای چشمگیری در خصوص مهار این آبها صورت گرفته است. نگاهی گذرا بر بودجه مهار آبهای مرزی کشور طی سالهای گذشته ( خصوصا پس از پایان جنگ تحمیلی) نشان از تلاش دولت بر مهار آبهای مرزی دارد. در هر حال تدوین دیپلماسی آب به کوشش جمهوری اسلامی ایران امری ضروری بوده و به امنیت ملی کشور مربوط و مانع اختلاف نظر در این مورد خواهد شد. در تدوین دیپلماسی آب جمهوری اسلامی ایران، استفاده از طرفیتهای ایجابی و سیاسی کشور با بهره گیری از اصول حقوق بین الملل، ضرورتی اجتناب ناپذیر به نظر می رسد.
احمدرضا خواجه نیازآبادی فرهاد حمزه
جغرافیای انتخابات با بررسی و تحلیل نتایج انتخابات که باعث می شود مردم به صورت های مستقیم و غیر مستقیم در تصمیمات حکومتی و تصویب قوانین دخالت داشته و بر سرنوشت خود و اقداماتی که باید در جامعه صورت گیرد تاثیر گذار باشند، می تواند الگوهای انتخاباتی شکل گرفته در حوزه های مختلف را نشان دهد. بانگاه به نتایج انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری کشور در کلان شهر ها ایران بخصوص شهر تهران نتایج قابل تاملی به چشم می خورد که در نوع خود جالب توجه است. همانطور که می دانیم عموماً در یک ایالت یا یک بخش که به آن حوزه های انتخاباتی اطلاق می شود نتایج حاصله از انتخابات آن ناحیه باید از یک الگوی یکسان پیروی نماید حال آنکه این موضوع در خصوص شهر تهران به عنوان یک ناحیه جغرافیایی و سایر کلان شهر ها صدق نمی کند حتی انی تغییرات از مرکز کشور به نقاط پیرامونی ان نیز مشهود است، به طور یکه در این نواحی دو نتیجه کاملاً متمایز و مشخص بدست آمده است. پیروی بخش شمال نشین تهران از یک گفتمان در برابر یخش جنوبی نشین تهران از گفتمان دیگری نشان گر این خط کشی مجازی در عرصه انتخابات است. نتایج حاصله از صندوق های اخذ رای در شهر تهران نشان می دهد در نقاط مسکونی بالای شهر که عمدتاً بخش متمول جامعه را تشکیل میدهند رای یکی از نامزدها نسبت نفر دیگری بیشتر است و به هر مقدار از محدوده شمال شهر فاصله گرفته می شود نتایج تغییر کرده و نامزد دیگر باختلاف بیشتری رای منطقه را بخود اختصاص داده است. این پدیده که در جامعه شناسی به شکاف های اجتماعی یاد می شود قابل توجه و تامل است. در این پژوهش سعی شده است به عوامل و دلایلی که می تواند در شکل گیری و بروز چنین نتایجی در محدوده یک ناحیه جغرافیای منجر شده است بپردازد. کلمات کلیدی : جغرافیایی ، نظام های انتخاباتی، افکار عمومی، رسانه ملی، مشارکت سیاسی.
سیده خدیجه جعفری محمد اخباری
تحولات رخ داده در خاورمیانه و شمال آفریقا در سال 2010 زمینه ای شد برای سقوط نظامهای دیکتاتوری در این مناطق. کشور لیبی نیز که سالها نظام دیکتاتوری را با وجود سرهنگ معمر قذافی تجربه نموده بود، در جرگه این تحول قرار گرفت. هر چند که جغرافیای کل منطقه با نظامهای دیکتاتوری عجین شده است، ولی در این تحقیق لیبی بعنوان مطالعه موردی انتخاب شد تا بصورت علمی و به روش توصیفی تحلیلی علت و روند شکل گیری جغرافیای دیکتاتوری در آن مورد بررسی قرار گیرد. بر این اساس فرضیه های تحقیق بر مبنای تأثیر موثر عوامل ژئوپلیتیک، ژئواکونومیک و ژئوکالچر در شکل گیری نظام دیکتاتوری و ادامه این روند در دوره قذافی مطرح شد. درهمین رابطه آزمون فرضیات نشان داد که تمامی عوامل ذکر شده توانسته است در دوام دیکتاتوری قذافی و قدرت مطلقه وی نقش داشته و باعث ثبات 42 ساله حکومت دیکتاتوریشود. حال با توجه به سرنگونی رژیم تمامیت خواه و خلاء قدرت مشکلات زیادی برای لیبی پیش بینی می شود، که از دلایل اصلی آن می توان مداخل? قدرت های غربی (ناتو) در سرنگونی قذاقی، درگیری های قومی و قبیلگی که نتیجه شکاف قومی دیرپای بین قبایل شرقی و غربی برجامانده از دور? قذافی و همچنین نبود احزاب که خود نتیجه نظام دیکتاتوری است، نام برد.از اینرو بنظر می رسد روند شکل گیری حکومت جدید در لیبی با مشکلات زیادی درگیر خواهد بود و رسیدن به حکومت مردم سالار،نسبت به دیگر کشورهای منطقه، سخت تر و با موانع بیشتری روبه رو خواهد بود. واژه های کلیدی: جغرافیای دیکتاتوری، رژیم های دیکتاتور، شمال آفریقا، لیبی.
سعید میرزاخانی محمد اخباری
بررسی و تجزیه و تحلیل مسائل جغرافیایی، از دیدگاه ژئوپلیتیکی منطقهای و برون منطقهای از اصول سیاست خارجی و شرح وظایف لاینفک هر واحد سیاسی است. زیرا مناطقی که در معادلات بینالمللی ایفاء نقش میکنند، کشورهای آن مناطق هم به عنوان بازیگران اصلی در عرصه جهانی مطرح میباشند و میتوانند با تاثیرگذاری خود در معادلات سیاسی، اقتصادی عرصههای منطقه و جهان را تحتالشعاع قرارداده و به نفع خود سامان دهند. حوزه دریای سیاه با توجه به تغییرات بنیادین در این منطقه به لحاظ جغرافیایی بهعنوان یکی ازحلقههای پیرامونی حائز اهمیت ایران بهشمار میرود که ایمن سازی وگسترش مناسبات ایران با کشورهای واقع در این حلقه و نیز کشورهای عضو سازمان همکاریهای اقتصادی دریای سیاه تامین منافع ملی ایران را به عنوان یک قدرت نوظهور منطقهای و جهانی بهدنبال خواهد داشت. تحقیق حاضر در پی آن است که، با مطالعه دقیق در این حوزه ژئوپلیتیک، مقدمه اتخاذ تصمیمات درست در راستای تامین منافع ملی از طریق افزایش ظرفیتهای تعامل ژئوپلیتیکی ایران و کشورهای ساحلی حوزه دریای سیاه را ایجاد نماید. نتیجه تحقیق بیانگر آن است که ژئوپلیتیک خاص ایران تاثیر به سزایی در برقراری روابط تعاملی با کشورهای حوزه دریای سیاه، در زمینه های مختلف دارد و از این طریق ایران می تواند به اهداف اقتصادی و سیاسی خود جهت توسعه روابط با کشورهای منطقه حوزه دریای سیاه دست یابد؛ به همین ترتیب ایران که خود صاحب یکی از بزرگ ترین شرکت های کشتیرانی جهان است، بایستی در اندیشه استفاده از امکانات دریای سیاه برای توسعه تجارت بین المللی خود باشد. کشورهای ساحلی دریای سیاه، در زمره مشتریان اصلی کالای ایران هستند؛ حضور ایران در دریای سیاه به گونه سریعی به توسعه بازرگانی بین المللی کشور نیز کمک خواهد رساند. همچنین عضویت ایران در سازمان همکاریهای اقتصادی دریای سیاه یکی از عوامل مهم همگرایی در این منطقه بهشمار میآید.
اکبر حقیقی محمد اخباری
کشورهای عمده جهان دستیابی به قدرت را در پرتو برتری اقتصادی توجیه نموده و گفته می شود که پایه های اقتصاد جهان بر محور انرژی استوار است بنابراین از هر زمان دیگر اقتصاد نقش برجسته ای در ایجاد قدرت پیدا کرده و ژئوپلتیک انرژی طبعا فصل نوینی در تعاملات بین المللی ایفا می کند. در صحنه ژئوپلتیک انرژی و در جائی که نیاز روز افزون به نفت و گاز در کشورهای توسعه یافته بیشتر می شود و یا کشورهای جدیدی که در این عرصه پا می گذارند، انان را وادار می سازد تا مقوله ای به نام امنیت انرژی را در ادبیات امنیت جهانی وارد کرده و پیرامون چگونگی تامین آن راهکار اتخاذ نمایند. اتحادیه اروپا بعنوان بزرگترین مصرف کننده انرژی نیز در همین راستا اقدام به بررسی های همه جانبه در جهت تسلط و استفاده گسترده از انرژی را داشته است. رشد تقاضای انرژی اتحادیه اروپا این اتحادیه را همچنین وادار به رقابت با رقبای مصرف کننده انرژی پیرامون حفظ منابع موجود تامین کننده انرژی و نیز دستیابی به تامین کنندگان جدید واداشته است از این رو دستیابی به حوزه آسیای مرکزی و قفقاز از جمله کوششهائی است که بمنظور دستیابی به تامین انرژی در دستور کار اتحادیه اروپا قرار گرفته است.
محمدمهدی خضر صادقی خرم محمد اخباری
عراق جدید واجد تحولاتی است که تغییر در ساختار قدرت و هویت آن باعث دگرگونی هایی در ژئوپلوتیک و رویکردهای بازیگران خاورمیانه ای شده است. حضور شیعیان و اکراد در ساخت قدرت بغداد، حذف رژیم کینه توز بعثی، تغییر رویکرد «عربی – سنی » به « عربی – شیعی – کردی» در فضای سیاسی عراق، فرصت های بوجود آمده در عراق جدید در جهت منافع وامنیت ملی ایران است. حضور بازیگر فرامنطقه ای امریکا و بازیگران منطقه ای دیگر در آمایش و روند تحولات عراق نوین باعث اتخاذ استراتژیهای سیاسی امنیتی ویژه ایران در قبال این واقعییات شده است. در این راستا حضور اقوام قومی و مذهبی عراق و وحدت و همگرایی این اقوام نقش بسزایی برای اهداف و منافع ایران بازی میکند. حضور شیعیان در راس هرم سیاسی عراق، عنصر کردی، مسائل مرزی، منافع بازیگران منطقه ای و... از جمله دغدغه هایی است که رویکرد های استراتژیک ایران در عراق را توجیه و تبیین می نماید. پژوهش ذیل در پی تحلیل رویکردهای سیاسی – امنیتی ایران در قبال تحولات عراق نوین می باشد و با بررسی فرصت ها و چالش های امنیتی ایران در این کشور، سعی در ارایه رویکردهای بهینه استراتژیک در قبال تحولات عراق نوین در جهت افزایش و کارایی امنیت ملی ایران دارد. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی میباشد و نتیجه این تحقیق : همگرایی اقوام عراق و ایجاد یک کشور باثبات سیاسی ، اقتصادی و امنیتی و جلوگیری از نفوذ کشورهای فرا منطقه ایی و در نهایت بوجود آمدن فضای امنیتی مناسب در شرق جمهوری اسلامی ایران در راستای منافع و امنیت ملی ایران میباشد .
قاسم زرین پور یگانه غلامحسین حیدری
در سایه افزایش رشد مصرف آب، سوء مدیریت، رشد جمعیت دنیا و افزایش شهرنشینی و همچنین پایین رفتن سطح آبهای زیر زمینی در بیشتر نقاط جهان، کارشناسان معتقدند که منابع آب در قرن بیست و یکم، یکی از چالش بر انگیزترین صحنه های حیات بشریت را رقم خواهد زد. هدف این تحقیق بررسی ماهیت و ابعاد مناقشات مرتبط با منابع آب رودهای دجله و فرات که موجب بر هم خوردن موازنه سیاسی میان کشورهای ترکیه، سوریه، عراق و حتی کشور ایران که از زوایای مختلف متاثر از استراتژیهای کشورهای میزبان دو رود مذکور می باشد، بوده و در این راستا با استناد به استراتژیها و اولویت های سه کشور که می توانند در قبال همدیگر جهت دست یافتن بیشتر به منبع کمیاب آب شیرین اتخاذ کنند، به بررسی و تحلیل موقعیت این کشورها و عملکرد آنان نسبت به هم پرداخته و از آن میان روابط منطقه ای عراق را به خصوص در ادامه حوضه دو رود دجله وفرات یعنی اروند رود که از بهم پیوستن آن دو رود و همچنین رود کارون مرز آبی بین کشور ایران و عراق را تشکیل می دهد مورد بررسی قرار می گیرد. این پایان نامه سعی بر آن دارد که وضعیت هیدروپلتیک حوضه رودهای دجله و فرات را مورد مطالعه قرار داده و راهکارهای مناسب در جهت پیشگیری از تبدیل چالش های موجود حوضه ی مربوطه به بحرانهای بین المللی در زمینه موضوع تحقیق ارائه نماید.
محمد دهرویه محمد اخباری
جمهوری اسلامی ایران با دارا بودن ویژگی های استراتژیک همچون موقعیت ژئوپلیتیکی، موقعیت استراتژیک ، جایگاه در جهان اسلام و .... در جهان حایز اهمیت بوده و برای بالا بردن وزن ژئوپلیتیک خود نیاز به تعامل با سایر کشورها و اتحادیه های جهانی دارد. اتحادیه «آ.سه.آن» دارای ویژگی های استراتژیکی مانند: یکی از کانونهای اقتصاد بین الملل، قطب جمعیتی جهان اسلام، بازار مصرف و ... می باشد که این امر باعث گردید تا گرایش به سوی یکدیگر داشته باشند. در حال حاضر این امر از سه طریق: مستقیم، جنبش غیر متعهدها و اتحادیه اکو صورت می پذیرد. در این تحقیق سعی شده تا ضمن بررسی مناسبات جمهوری اسلامی ایران با کشورهای حوزه «آ.سه.آن» طی سالهای 2000 تا 2010، راهکارهای لازم جهت ارتقاء سطح این مناسبات ارائه شود. با افزایش فشارها از سوی غرب بر سر مسائل هسته ای، تمایل ایران به سمت کشورهای عضو «آ.سه.آن» بیشتر شده بطوری که در طول سالهای گذشته، همواره این سطح روابط در حال افزایش بوده و سیاست نگاه به شرق به عنوان رویکردی ویژه در روابط خارجی ایران مدنظر قرار گرفته و پیشنهاد ایران برای همکاری به عنوان شریک دیالوگ، با استقبال «آ.سه.آن» مواجه شده است. در زمینه تجاری تراز بازرگانی، ایران به «آ.سه.آن» با افزایش مواجه بوده و از 2 میلیارد دلار صادرات در سال 2000 به 4 میلیارد در سال 2010 رسیده است. ضمن اینکه ایران به عنوان یکی از منابع غنی انرژی جهان می تواند نیاز رو به افزایش کشورهای عضو این اتحادیه را تأمین نماید. در زمینه فرهنگی مشترکات بسیاری میان ایران و کشورهای عضو اتحادیه «آ.سه.آن» وجود دارد. حضور دین اسلام، شباهت های فرهنگی، برخورداری از جاذبه های تاریخی و گردشگری، همکاری های علمی ، آموزشی و ... از جمله عواملی است که در این زمینه مورد توجه قرار دارد. جمهوری اسلام ایران – اتحادیه جنوب شرق آسیا - آ.سه.آن – مناسبات – همگرایی
حسین بروغنی محمد اخباری
هرچند که تروریسم ریشه در تاریخ سیاسی و نظامی جهان دارد،اما در قرن اخیر و بویژه چند دهه اخیر مفهوم تروریسم به شکل برجسته و ویژه ای در ادبیات جهانی مطرح گردیده است. با ظهور گروه القاعده و طالبان در منطقه وجهان با ایدئولوژی ستیزه جویانه که رنگ دین و مذهب به خود گرفته است وبا وجود نزدیکی ایران به منطقه بحران و هم مرز بودن با دو کشور بحران خیز یعنی افغانستان و پاکستان و نفوذ این تفکرات به شرق کشور باعث شکل گیری گروههای تروریستی در دهه های اخیر شده است. عنصر قومیت و مذهب و آمیختگی این دو عنصر وجه بارز این گروههای تروریستی در سالهای اخیر شده است.یعنی عنصر مذهب (تفسیر افراطی از مذهب) وعنصر قومیت بلوچ پیکره باثبات هویتی این گروه را تشکیل می دهد. روش تحقیق در این موضوع روش توصیفی –تحلیلی می باشد که با توجه به مشاهدات و اسناد بیان خواهد شد. در این موضوع سعی براین شده است که مولفه های فکری این گروه و عواملی که تاثیر گذار هستند در شکل گیری این گروهها و بروز بحران در استان شده اند را مورد بررسی قرار دهیم زیرا شکل گیری چنین گروههایی در منطقه مرزی برای دولت مرکزی نوعی خطر محسوب می شود و اینکه چه نقاط ضعفی در این استان وجود دارد که از بعد مدیریتی به آن توجه نشده است که باعث بروز چنین بحرانهایی شده است. کلید واژه:تروریسم- سیستان و بلوچستان
حسین معتمدی نیا محمد اخباری
پیروزی انقلاب اسلامی در دهه های پایانی قرن بیستم, قرنی که از ان به عصر پایان ایدئولوژی ها و پایان تاریخ تعبیر می شد. به صورت غیر قابل باوری در مقابل اندیشه ها و نظریه های مادی گرایانه شرقی و غربی قرار گرفت. و راه سومی را جدای از مکاتب مادی شرق و غرب فرا روی ملت ها, به ویزه ملت های مسلمان قرار داد که مبتنی بر اسلام و بازگشت به هویت دینی و اسلامی ملت های مسلمان منطقه بود. این انقلاب توانست موازنه ژئواستراتژیک و ژئوپلیتیک را در خاورمیانه به هم ریخته و بازیگر جدیدی به نام جمهوری اسلامی ایران را وارد عرصه بین الملل کرد.که در طی این سه دهه از پیروزی انقلاب اسلامی توانسته است تحولات چشمگیری را در منطفه مهم خاورمیانه ایجاد کند. که از مهمترین انها تاثیرپذیری بیداری اسلامی از گفتمان انقلاب اسلامی, ایجاد جنبش های منطقه ای از جمله حزب الله لبنان و همچنین تاثیرگذاری برسیاست های کشورهای منطقه از جمله لبنان و سوریه و عراق در همسو کردن با خواسته های جمهوری اسلامی است, که توانست از این طریق باعث به چالش کشیدن سیاست های خاورمیانه ای ایالات متحده در این منطقه حساس از جهان شود, به طوری که هیچ کونه از تصمیم گیری های سیاسی در منطقه خاورمیانه بدون دخالت جمهوری اسلامی امکان پذیر نیست.
محمد جلالوند حیدر لطفی
پرداختن به حوزه های حساس جغرافیای انسانی در علوم انسانی و اجتماعی نیاز اصلی جامعه بشری حال حاضر می باشد که انتخاب موضوع و انجام پژوهش حاضر را طلب می کند. در عصر حاضر هویت قومی و در راستای آن مشارکت قومی از جمله موضوعاتی می باشد که توجه بسیاری از جوامع جهانی را به خود جلب کرده است. در سازمان ها و جوامع شهری که زندگانی جمعی مطرح است به دلیل اثرپذیری و خطر شیوع مشکلات واگرایی، موضوع مشارکت قومی در بحث مدیریت شهری بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. محیط های شهری با توجه به تنوع قومی که در خود به صورت نهفته دارند، مورد توجه بسیاری از پژوهش های جغرافیای سیاسی شهر در سراسر دنیا بوده اند. به طور کل دانش روابط انسانی روی موضوعاتی همچون روحیه رهبری، انگیزش، ارتباطات، تصمیم گیری مشارکتی، سازمانهای غیررسمی، نیازها، پویایی گروهی، مدیریت دموکراتیک و بالاخره رفتار سازمانی تکیه و توجه دارد. از این رو می توان گفت شهرداری ها محیط های انسانی - شهری هستند که بیش از هر سازمان دیگری با انسانها سروکار دارند. توجه به انسانها و تحقق یکی از اهداف مدیریت شهری که همانا روابط انسانی - شهری مطلوب دربین افراد می باشد، مدیرانی می طلبد که از مهارتهای انسانی - شهری برخوردار باشند هر چند مهارتهای دیگر از جمله مهارتهای فنی ومهارت ادارکی برای مدیران لازم است ولی آنچه درتمام سطوح مدیریتی اهمیت دارد مهارتهای انسانی - شهری می باشد. کارائی واثر بخشی مدیریتی به ویژه درصنایع فرهنگی و قومی درگرو بهره مندی از مهارتهای ارتباطی است و یک مدیر باید از فنون مدیریت منابع شهری استفاده کند.
حامد بیگوند حیدر لطفی
یکی از نمونه های بارز آن شکل گیری اسکان غیررسمی در حومه های متصل به شهر تهران و ادغام آنها بصورت یک منطقه جدید شهرداری است که سبب ایجاد منطقه19شهرداری تهران شده است. در حال حاضر نیز این منطقه به علت موقعیت خاص جغرافیایی- استقراردر جوار حریم شهر به عنوان حوزه ورودی جنوب غربی شهر تهران، استقرار مراکزانبارداری و انبارهای ضایعات، اراضی متروکه و مخروبه، کوره های آجرپزی و غیره درآن، وجود شبکه های بزرگراهی مهم در داخل و اطراف آن و فرصتهای بی بدیل توسعه-توانسته است جاذب جمعیت زیادی از شهرها و روستاهای استانهای مختلف کشور و حتی مهاجرین از کشور همسایه (افغانستان) باشد. برخی از این مهاجران که به دلیل وضعیت نامناسب اقتصادی خود توانایی سکونت بصورت رسمی را نداشته اند در حاشیه جنوبی شهرتهران، اطراف محله های اسماعیل آباد و دولت خواه به صورت غیررسمی ساکن شده اند. از آنجاییکه تحقیق علمی خاصی در مورد اسکان غیررسمی در منطقه19 شهرداری تهران انجام نگردیدهاست. انجام این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی مبتنی بر مطالعات میدانی و تکمیل پرسشنامه در سکونتگاه غیررسمی ناحیه3 در دو سطح توصیفی و استنباطی با استفادهاز نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان می دهد که عدم توجه به توسعه روستایی و کیفیت وضع زندگی در محلات فقیرنشین شهری در برنامه ریزی های کلان کشور، سبب شده تا سیل عظیمی از مهاجرین در جستجوی کار و درآمد بیشتر به حاشیه جنوبی شهر تهران (منطقه19)مهاجرت نمایند. مشارکت فراگیر، فعال و ظرفیت سازی نهادینه شده با توجه به دستاوردهای ملموس و مقطعی بهسازی کالبدی، قابل تداوم و گسترش است. فرآیند یادگیری اجتماعی همراه با همبستگی جمعی و تعلق خاطر مکانی، می تواند امنیت در سکوت و امید به آینده را بپروراند. به رسمیت شناختن اولویت های اقشار کم درآمد در نظام برنامه ریزی از نخستین راهکارهای مقابله با این مسأله است که در این راستا می توان با شناخت رفتارهای اقتصادی و پویایی درونی سیستم زندگی کم درآمدها به منظور اسکان و یافتن راهکارهایی در این جهت است. با مطالعه و شناخت در چارچوب ماهیت اجتماعی، اقتصادی و کالبدی سکونتگاه ها و ظرفیت درونی آنها می توان به ساماندهی و توانمندسازی آنها اقدام کرد.
محمد قدیمی فرهاد حمزه
توسعه و امنیت دو مولفه بسیارمهم در راستای ارتقاء سطح کیفی و رفاه مطلوب جوامع انسانی است . امنیت مرزها و مناطق مرزی به علت واقع شدن درحاشیه کشورها ازاهمیت بسزائی برخوردار می باشند وبه نوعی امنیت کشور وامنیت ملی از امنیت مرزها نشات میگیرد. یکی از عوامل موثری که رابطه مستقیم با امنیت مرزی دارد میزان توسعه یافتگی مناطق مرزی می باشد. استان کردستان در غرب ایران قرار گرفته است و مردمان کرد بزرگترین اقلیت جهان هستند . نگرش به این منطقه و کرد ها ،نگرشی امنیتی می باشد واز پتانسیل وامکانات انسانی ،مادی و طبیعی سرزمین محل سکونت آنها در عرصه ملی استفاده نمی شود. نقش عدم توسعه و تبعیض در بحرانهای قومی وتوزیع نابرابر فرصت ها ،سرمایه ها بین کردستان و مناطق مرکزی نقش بسیار پررنگی دارد واین امر امنیت این منطق را به چالش کشیده است .هرچند تلاشهایی در راستای توسعه وارتقاء این استان صورت گرفته است ، ولیکن کافی نبوده و بیشتردرپی رفع نیازهای ضروری آن صورت گرفته است.طبق آمارهای موجود،این استان در رده های پائینی شاخص های توسعه قراردارد. لذا استفاده بهینه از ظرفیت مرزی بودن این استان در ایجاد روابط مناسب اقتصادی با کشور عراق و استفاده از این منطقه بصورت پل ارتباطی باسایر نقاط ایران،محرومیت زدایی و گسترش فرهنگ توسعه درسطح استان کردستان، پرهیز از نگرش امنیتی نسبت به آن ، افزایش مشارکت مردم کردستان در تعیین سرنوشت خود و هویت بخشی به مردم کرد ، می تواند از راه کارهای موثر در پیشبرد توسعه در این استان نام برد . وزمینه افزایش امنیت پایدار را در این استان فراهم نمود . درتعدادی ازکشورهای جهان ازروش توسعه درراستای افزایش امنیت مرزی استفاده شده است و دستآوردهای بسیاری داشته است که میتوان به امنیت پایدار ازطریق توسعه مناطق مرزی،بین کشورمکزیک وامریکا اشاره کرد.
ابراهیم ترکمان محمد اخباری
آسیای مرکزی متشکل از پنج کشور قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان در میان فضای اقلیمی پهناور اوراسیا واقع شده و نزدیک به 60 میلیون نفر را در خود جای داده است. اگرچه در نگاه نخست آسیای مرکزی از نظر جغرافیایی منطقه ای محصور در خشکی به نظر می آید که کشورهای منطقه را به همسایگان وابسته کرده است ، اما واقعیت امر آنست که این منطقه تحت لوای تاریخ طولانی خود یکی از مهمترین مناطق جهان شناخته می شود که علاوه بر آنکه میراث دار اقتصاد بزرگ جاده ابریشم و پلی ارتباطی میان اروپا و آسیای شرقی و میان شمال و جنوب قاره آسیا به شمار می آید، امروزه به سبب کشف منابع غنی انرژی نیز در کانون توجه شدید بازیگران بین المللی قرار گرفته است. در این بین ایران وآسیای مرکزی علاوه بر علقه های کهن فرهنگی، قومی، زبانی، نژادی و مذهبی از پیوندهای اقتصادی و سیاسی نزدیکی نیز با یکدیگر برخوردار می باشند. اگرچه طی دو ده گذشته میزان همکاری سیاسی و اقتصادی ایران و کشورهای آسیای مرکزی همواره تحت تاثیر عوامل خارجی و فرامنطقه ای قرار داشته است ، با این حال ، منافع متقابل و اشتراکات تاریخی به نوعی سرنوشت آنها را به یکدیگر پیوند داده است. به همین سبب علی رغم آنکه طی سال های گذشته حضور قدرتهای بزرگ نظیر روسیه، آمریکا و چین به همراه برخی از کشورهای منطقه همانند ترکیه و کشورهای آسیای مرکزی شده است، به نظر می رسد که ایران سیاسی عمل گرایانه و واقع بینانه نسبت به منطقه اتخاذ کرده و درصدد ایجاد چارچوبی جهت تحکیم و تقویت همکاریهای منطقه ای برآمده است.از این رو گسترش روابط با کشورهای منطقه از جهات گوناگون می تواند مورد بحث و بررسی قرار گیرد. این منطقه که طی دو قرن تحت نفوذ روسیه قرار گرفت ، به صورت تاریخی جزو قلمرو ایران زمین محسوب می شد و به همین سبب اشتراکات تاریخی و فرهنگی بسیاری با ایران برخوردار است. فروپاشی اتحاد شوروی و بوجود آمدن 5کشور مستقل در منطقه آسیای مرکزی موجب نگاه دوباره ایران به این منطقه شد. در این همجواری تاریخی و فرهنگی ایران با ملل و اقوام منطقه عاملی مهم جهت توسعه همکاریهای همه جانبه به حساب می آید.با این حال تاکنون به دلایل بی شماری ایران با قرار گرفتن در جایگاهی مناسب در برقراری روابط شایسته با کشورهای آسیای مرکزی فاصله دارد. درواقع علی رغم وجود پیوندهای عمیق فرهنگی و تاریخی، روابط ایران با کشورهای آسیای مرکزی همواره تحت تاثیر فرایندهای درونی این کشورها از یک سو و مناسبات بین المللی از سوی دیگر بوده است.در حالی که در آغاز دهه1990 برای دوره کوتاهی ایران با دیدی ایدئولوژیک به منطقه آسیای مرکزی نگریست، طولی نکشید که سیاست واقع بینانه ای اتخاذ کرد و به ویژه با توجه به رقابت قدرتهای بزرگ برای حضور و نفوذ در منطقه ، ایران نیز وارد رقابت های ژئوپلیتیک شد و در این رهگذر به ارتقای روابط سیاسی ، اقتصادی و فرهنگی با کشورهای منطقه اندیشید. با این حال علی رغم تغییر نگاه فوق به آسیای مرکزی ،تاکنون در سیاست خارجی دولت ایران و در میان اهداف ژئوپلیتیک در سیاست خارجی ایران، این منطقه جایگاه مناسبی احراز نکرده است.روابط ایران با کشورهای منطقه در حالی که از زمینه کافی برای یافتن وضعیت استراتژیک برخوردار است اما در عین گسترش تاکنون به جایگاهی نرسیده است.
قباد نوری رضا تاج فر
عملیات روانی، علم نبرد و نزاع برای تأثیرگذاری بر نگرش و افکار مردم و کنترل رفتار و اراده آن¬هاست. مقاصد عملیات روانی بیشتر از طریق فناوری¬های ارتباطی- اطلاعاتی، به ویژه رسانه¬ها قابل دستیابی است. رسانه¬ها به مثابه مهم¬ترین و کارآمدترین ابزار در خدمت دستگاه¬های عملیات روانی با القای اغراض دولت¬های صاحب فناوری¬های ارتباطی، جهان را به گونه¬ای دلخواه خود شکل می¬دهند. در این پژوهش با استفاده از پرسشنامه میزان تاثیر گذاری عملیات روانی رسانه های غربی بر ابعاد سیاسی و اجتماعی امنیت ملی مورد ارزیابی و بررسی قرار گرفت. مطالعه حاضر از نظر هدف کاربردی و از منظر روش در زمره تحقیقات توصیفی-پیمایشی طبقه بندی می شود. جامعه آماری تحقیق، یگان های نظامی در منطقه غرب کشور می باشد که از میان آن ها تعداد137نظامی به عنوان نمونه انتخاب و داده¬های مورد نظر با استفاده از پرسشنامه توزیع شده، جمع آوری گردید .به منظور بررسی فرضیه های تحقیق از آزمون tاستفاده شده است.نتایج بدست آمده حاکی از آن است که در میان متغیر وضعیت تحصیلی در زمره متغیرهای معنی دار قرار گرفته است. اصلی ترین نتیجه که می توان از کل این تحقیق گرفت تأثیر کم و معنی دار عملیات روانی رسانه های غربی بر ابعاد سیاسی و اجتماعی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران است. واژگان کلیدی: عملیات روانی، تهدید نرم، رسانه، امنیت ملی
سروش تیموری اقدم محمد اخباری
تحریم ها یکی از مباحث مهم در حوزه ی جغرافیای سیاسی بوده است دراین راستا باید تاثیرات تحریم های بین المللی مورد تحقیق و پژوهش واقع شود به عبارت دیگر تحریم های بین المللی میتواند به اشکال گوناگون از جمله خودداری از اعطای ویزا، کاهش سطسح نمایندگی های سیاسی،جلوگیری از عضویت کشور در سازمان های بین المللی و هر گونه اقدام برای به مخاطره انداختن ساختار سیاسی – اجتماعی جمهوری اسلامی ایران باشد که با محدود کردن اهداف سیاست ها و برای رسیدن به آرمان ها در این تحقیق به آن پرداخته می شود. واژگان کلیدی: تحریم، تحریم های بین المللی ، جمهوری اسلامی ایران، ایالات متحده، سیاست خارجی
مریم پازوکی پروانه عزیزی
به علت وجود شمار زیاد مهاجرین افغان در شهرستان پاکدشت که از روزگاران گذشته در این منطقه سکنی گزیده اند وهر روز نیز بر تعداد آنها اضافه می شود بر آن شدیم که اثرات مطلوب ونامطلوب این پدیده بشری را بر شماریم.بدین منظور، در پی پاسخ گویی به سوالاتی در حوزه تاثیرات اقتصادی ،سیاسی ،اجتماعی وامنیتی این شهرستان مانند بیکاری،گران بودن زمین وواحدهای مسکونی وانحرافات اخلاقی،نزاع ودرگیری های خیابانی و...انجام شده است. این تحقیق از نوع توصیفی تحلیلی وازنوع گرد آوری داده ها ،پیمایشی است این پژوهش باعنوان«نقش و تاثیرحضور مهاجرین افغانی برساختارهای اقتصادی ،سیاسی ، اجتماعی وامنیتی شهرستان پاکدشت» می باشد.جامعه آماری این تحقیق110 نفر از سرپرستان خانوار وافراد ساکن در شهرستان پاکدشت وشهر های مرکزی آن است. اطلاعات لازمه ابتدا از طریق پرسشنامه جمع آوری شد و سپس با استفاده از آمارهای توصیفی و استنباطی مورد تحلیل قرار گرفته شد.نتایج رگرسیون نشان می دهد که بین اثرات اجتماعی وامنیتی حضور مهاجران افغانی در شهرستان پاکدشت با متغیرهای جنسیت ، سن ،تحصیلات،وضعیت تاهل رابطه پر معنایی وجود دارد. امااثرات سیاسی واقتصادی بامتغیرهای مستقل رابطه معناداری وجود ندارد. نتایج ضریب تغییرات نشان می دهدکه متغیر های خودکشی ، فرار دختران و پسران از خانه ، گسترش خانواده های بی سرپرست ،جدایی وطلاق ،مصرف مواد الکلی وجرائم حاشیه نشینی به ترتیب در اولویت بیشتری نسبت به سایر متغیر های مورد مطالعه می باشد. نکته قابل تامل در این پژوهش توجه دولت به امر امنیت در نقاط حاشیه نشین و سامان دهی مهاجرین افغان در ایران ورسیدگی به معیشت آنها واطلاع رسانی وارائه برنامه های آگاه کننده در رسانه های جمعی از جمله پیشنهاد های این تحقیق می باشد.
امیرهوشنگ خادم محمد اخباری
فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و شکل گیری سه کشور مستقل آذربایجان،ارمنستان و گرجستان منطقه قفقاز را با شرایط جدید و پیچیده ای مواجه نمود.آنچه بر این پیچیدگی افزود،منافع و اهداف متعارض بازیگران منطقه ای و فرا منطقه ای مانند روسیه و ایالات متحده آمریکا در تحولات این منطقه می باشد.منطقه قره باغ به لحاظ سیاسی از موقعیت مهمی برخوردار است این موضوع در کنار پارامترهای ژئوپلیتیکی آن را به یکی از مهمترین مناطق جهان تبدیل کرده است.با گذشت چندین سال از فروپاشی اتحاد شوروی،همچنان این منطقه برای روسیه به دلایل گوناگونی همچون منافع ملی و منطقه ای اهمیت زیادی دارد.اما از طرف دیگر آمریکا با توجه به خلا قدرتی که بعد از فروپاشی شوروی در منطقه به وجود آمد،با سرمایه گذاری اقتصادی به ویژه در زمینه انرژی و توسعه همکاری نظامی با کشورهای منطقه به دنبال گسترش نفوذ خود در این منطقه است و با فدراسیون روسیه قدرت سنتی منطقه رقابت می کند.در این پژوهش سعی می شود که به بررسی موقعیت ژئوپلیتیکی منطقه مورد مناقشه پرداخته شود و منافع کشورهای تاثیر گذار را در این منطقه مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار میدهیم. با عنایت به نزدیکی و قرابت این بحران با مرزهای جمهوری اسلامی که این خود عاملی در جهت بی ثباتی مرزها قلمداد می گردد لذا سعی می گردد راه حلی در جهت هموار نمودن حل این بحران ارائه گردد. کلید واژه ها: ژئوپلیتیک-قفقاز جنوبی-ناگورنو قره باغ-مناقشه قره باغ
شهرام محمدی فرهاد حمزه
از ویژگی های نظام های مردم سالار مشارکت مردم در جریان و فرایند انتخابات و انتخاب نخبگان سیاسی جامعه است که با انتخاب مستقیم و غیرمستقیم بر خود بر تصمیمات ملی و اجزائی کشور نظارت و تأثیر دارند. در ایران از انقلاب مشروطه به بعد مردم از قضاوت و اثرگذاری رأی و اندیشه خود بر تصمیمات ملی و حکومتی را با انتخاب نمایندگان مجلس انجام داده اند و در این فرایند گروه های قومی و مذهبی و بزرگان طوایف توانسته اند کم و بیش نقش ایفا کنند. نقش گروه های قومی، مذهبی و طوایف و قومیت ها با توجه به فراز و فرود حضور آن ها در عرصه های سیاسی قبل و بعد از انقلاب در اثرپذیری از گروه های قومی به عنوان یک متغیر قابل توجه است که این تحقیق با مطالعه موردی روی نهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی در حوزه انتخابیه اسلام آباد غرب و دالاهو در پی آن است که میزان تأثیرگذاری و نقش قومیت ها را در حوزه انتخابیه مذکور با استفاده از آمارهای موجود و مقایسه آن ها بررسی کند یافته های تحقیق نشانگر آن است که در شهرستان هایی که قومیت ها و طوایف به مفهوم واقعی آن گستره فعالیت دارند عامل موثر در انتخاب نماینده بوده و در بسیاری از استان های ایران رویکردهای ایدئولوژیک مذهبی، قومی و قبیله ای نقش اساسی دارد.
حسین شاه دوستی غلامحسین حیدری
حوزه ژئوپلیتیکی خلیج فارس به دلیل دارا بودن ذخایر عظیم انرژی و اهمیت اقتصادی همواره مورد توجه قدرت های بزرگ بوده و اختلافات سنتی و ساختاری موجود در این حوزه، علایق ژئوپلیتیکی کشورهای واقع در این حوزه را متفاوت ساخته است. این حوزه، در هیچ دوره ای از تاریخ، به خصوص پس از اکتشاف نفت، بدون حضور قدرت های بزرگ روزگار نگذرانده است. بنابراین، مناسبات و روابط این کشورها معمولاً براساس استراتژی قدرت های بزرگ، تدوین می شود. از این رو، اطمینان سازی میان کشورهای حوزه خلیج فارس به وجود نیامده و اختلاف موجود به صورت لاینحل میان کشورها باقی مانده است و هر از گاهی، زمینه را برای منازعه فراهم می سازد. از طرف دیگر، ایجاد مرزهای تحمیلی در حوزه خلیج فارس توسط کشورهای استعماری، واگرایی فرقه ای به خصوص میان شیعه و سنی را در منطقه تشدید کرده و احتمال همگرایی میان کشورهای حوزه خلیج فارس را به حداقل رسانده است. با توجه به شرایط موجود در حوزه خلیج فارس، اکنون، ضرورت ایجاد اطمینان سازی و تنش زدایی میان کشورهای حوزه خلیج فارس، امری حیاتی است. هدف پژوهش حاضر مطالعه تطبیقی شاخص های همکاری منطقه ای جمهوری اسلامی ایران با کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس از منظر جغرافیای سیاسی است. سوالات اصلی پژوهش حاضر این است که، مهمترین شاخص های همگرایی منطقه ای و واگرایی منطقه ای جمهوری اسلامی ایران با کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس از منظر جغرافیای سیاسی چیست؟ فرضیه های مطرح شده بدین صورت می باشد که، بنظر می رسد، مهمترین مولفه های همگرایی منطقه ای جمهوری اسلامی ایران با کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس از منظر جغرافیای سیاسی به ترتیب اولویت عبارتند از، نزدیکی جغرافیایی و ژئوپلیتیک مشترک، امنیت انرژی نفت و گاز، امنیت زیست محیطی و بحران آب. همچنین بنظر می رسد، مهمترین مولفه های واگرایی منطقه ای جمهوری اسلامی ایران با کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس از منظر جغرافیای سیاسی به ترتیب اولویت عبارتند از، اختلافات اراضی (جزایر سه گانه و منابع مشترک نفت و گاز)، اختلافات مذهبی (شیعه و سنی)، امنیت نظامی و انرژی هسته ای جمهوری اسلامی. لازم به ذکر است روش مورد استفاده در این تحقیق توصیفی – تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه ای می باشد.
مهدی ادیب دانا محمد اخباری
جایگاه جهان شهرها در ژئوپلیتیک قرن بیست و یکم، مطالعه موردی کلان شهر تهران چکیده: ژئوپلیتیک در برداشت کلی، روابط متقابل بین سیاست، قدرت و جغرافیاست که عواملی مثل ویژگیهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی نقش تعیین کننده ای در سیاست یک مکان دارند، که شهر یکی از این مکانها در این حوزه میباشد. شهرهای جهانی پدیدهای نوظهوری هستند که سبب شکل گیری فضای جریانها و به وجود آمدن کانونهای قدرت نوظهور در نقشه جغرافیای سیاسی جهان شده اند. درگذشته ارتباطات متأثر از عامل فاصله و فضا بوده است ولی امروزه در پرتو پیشرفت تکنولوژی و ارتباطات و اطلاعات الکترونیکی، مفهوم فاصله و فضا دگرگون شده است، دراین ارتباط، کاستلز معتقد به ظهور جامعه شبکه ای است که در آن جریان ها، جریان های مجازی هستند که اقتصاد جهانی جدیدی را پدید می آورند این اقتصاد جدید بی مرز و بی وزن است و در آن رد و بدل کردن اطلاعات بر تبادل کالا و خدمات برتری دارد بدین ترتیب او از فضای جدیدی سخن میگوید که سهم مهمی در شکل دهی به نظامهای شهری در سطح منطقه ای، ملی و جهانی دارد و آنرا فضای جریان ها می نامد. به گفته جان شورت تأثیرات فشردگی زمان و مکان بر نظامهای شهری در عصر جهانی شدن عبارتند از: 1-تحلیل رفتن نظام سلسله مراتبی 2-انقباض شبکه شهری یا نزدیکی بیشتر شهرهای بزرگ و کوچک از نظر زمان و مکان در دنیای جهانی شده با دو مفهوم اساسی از شهر روبرو هستیم: 1-کلان شهر 2-جهان شهر این مسئله باعث یک نوع جدایی گزینی در عملکرد شهرها شده است، دیگر شهرها فقط کانون استقرار انسانی نیستند، بلکه عملکردهای متفاوتی در آن ها قابل پیش بینی است. جهان شهر بیشتر از طریق عملکردهای اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی آن در جهان شناخته می شود، نه از طریق جمعیت آن. در بستر جهانی شدن، کلان شهرها و به خصوص شهرهای جهانی به عنوان کنشگران جدید عرصه بینالمللی سعی میکنند در چارچوب سازمانهای غیردولتی بینالمللی در قالب دیپلماسی شهری در مورد فرصتها و چالشهای مشترک جهانی مشارکت کنند تا از این طریق موقعیت جهانی خود را ارتقاء بخشند و بتوانند در حکمرانی جهانی نقش بسزایی داشته باشند. با توجه به سوالات و ابهامات موجود، مسئله اصلی این است که آیا کلان شهر تهران با توجه به موقعیت ژئوپلیتیکی ایران در منطقه در عرصه جهانی می تواند به عنوان یک بازیگر فعال در عرصه بین الملل تبدیل شده و تبدیل به یک شهر جهانی شود؟ چون در شبکه شهری کشور مساله پیدایش کلان شهر و تمرکز شدید ظرفیتها در آنها، به وضوح دیده میشود. لذا این پدیده و مسائل ناشی از آن با رشد تهران از نظر جمعیتی و فیزیکی پدیدار می گردد. به طوری که کلان شهر تهران از نظر گسترش جمعیت و جاذبیت و عملکردهای چند نقشی، همه ی شبکه شهری را تحت تأثیر خود قرار داده است و هیچگونه امکان رقابت شهری با تهران در کل شبکه دیده نمیشود. با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی نقش شهرهای جهانی و جایگاه مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج بدست آمده نشان دهنده این مطلب است که تحولات اخیر جهانی شدن منجر به پیدایش شهرهای جدیدی شده است که از میزان نفوذ و اثرگذاری شگرفی برخوردار هستند. این تحقیق درصدد آن است که نقش شهرهای جهانی را از بعد ژئوپلیتیکی مورد بررسی قرار دهد و به سایر جوانب و کارکردها نیز توجه جدی مبذول نماید. کلید واژگان: جهان شهرها- شهرهای جهانی- کلان شهرها - ژئوپلتیک- جهانی شدن
افاق رامه محمد اخباری
در مرزهای ایران و ترکمنستان ، هیدروپلتیک رودخانه های مرزی بین دو کشور همیشه منشأ نقش آفرینی روابط میان دو کشوربوده است.پژوهش حاضر بر اساس این فرضیه شکل گرفته که با تاسیس سد دوستی و استفاده از آب رودخانه هریرود،روابط بین ایران و ترکمنستان دو چندان شده است.ایران که درمنطقه نیمه خشک خاورمیانه و جنوب غربی آسیاقرار دارد و متوسط بارش سالانه آن 200میلی متر است و توسعه کمی و کیفی آن کنترل آبهای مرزی را ضروری نموده است.ترکمنستان که کشوری کم آب و دارای اقلیم بیابانی که صد در صد منابع آبی آن از کشورهای همسایه تامین شده است . این تحقیق در نظر دارد به مناسبت احداث سد دوستی در مناطق مرزی ایران و ترکمنستان که چه تاثیری بر روابط سیاسی ، اقتصادی و فرهنگی دو کشور دارد به روش توصیفی-تحلیلی پاسخ دهد. نتایج حاصله حاکی از آن است که روابط بین این دو کشورمی تواند عامل موثر همگرایی در منطقه باشد . این پژوهش با استفاده از منابع کتابخانه ای و اینترنت و مقالات علمی معتبر تهیه و تدوین شده است.
کاظم محمدی محمد اخباری
وجه غالب استراتژی هایی که در قرن بیستم طرح ریزی و پیاده سازی می شد بر ژئواستراتژی مبتنی بود، که یکی از ویژگی های بارز آن حرکت نظام بین الملل بر مسیر ایدئولوژی و ظهور گرایش های مختلفی نظیر کمونیست ها، سوسیالیست ها، فاشیست ها، نازیست ها، کاپیتالیست ها و ... بود. پهنه جهانی به قسمت هایی تقسیم بندی شده بود و هر یک از قدرت های برتر جهانی، در یک گستره سرزمینی نفوذ کرده و درصدد افزایش قدرت خویش بودند. در این دوره تقابل، تضاد و کشمکش، الگوی اصلی و بی بدیل نظام بین الملل تلقی می شد؛ اما با ورود به قرن بیست ویکم فضای حاکم بر نظام بین الملل، با تغییرات ژرف مواجه شد. در این دوره، تعامل جایگزین تقابل شد و گفتگو و همکاری میان ملت ها در مقیاس های مختلف منطقه ای و جهانی جای دشمنی، جنگ و خونریزی را گرفت.یکی از الگوهایی که در قرن بیست ویکم مطرح شد، تغییر گفتمان ژئواستراتژی به ژئواکونومی بود که با محوریت انرژی شکل گرفت. منطقه استراتژیک بیضی انرژی، قریب به 70% حجم ذخایر انرژی دنیا را در درون خود جای داده و به همین دلیل در مرکز توجه نظام بین الملل قرار گرفته است. در این میان، ایران نیز به دلیل موقعیتی که در این منطقه دارد، سرشار از منابع مختلف انرژی اعم از نفت و گاز است و سهم به سزایی را از آنِ خود کرده است. در تحقیق پیش رو، ضمن بررسی وضعیت ذخایر انرژی منطقه، میزان تولید، مصرف، صادرات و واردات منابع انرژی را مورد ارزیابی قرار داده و سهم ایران بر مبنای حجمِ درصد؛ در هر یک از این موارد بدست آمده است؛ در انتها تلاش شده (با تأکید بر انرژی) جایگاه ژئواکونومیک ایران در بیضی استراتژیک انرژی مورد به ارزیابی قرار گیرد.
امیر ریزخور نسرین خانیها
منطقه خلیج فارس یکی از مناطق معدود جهان است که به دلیل دارا بودن منابع فسیلی، موقعیت ژئوپولیتیکی و استراتژیکی اش همواره در طول تاریخ شاهد حضور قدرت های خارجی بوده است. ایران در مقایسه با کشورهای دیگر منطقه دارای مرزهای آبی طولانی تر و بالطبع مشکلات مرزی بیشتری است. اقدامات و دخالت های قدرت های استعمارگر در تحدید حدود آبی و خاکی این منطقه بدون توجه به انطباق یا عدم انطباق آن با جغرافیای جمعیتی و طبیعی خلیج فارس باعث گردیده که اکثر کشورهای منطقه خصوصاً ایران با همسایگان خود دچار اختلافاتی گردند. این پژوهش سعی دارد تا به طریق بررسی اسناد تاریخی تأثیرات حضور نیروهای فرامنطقه ای را بر مرزبندی های دریایی ایران در خلیج فارس روشن ساخته و به دنبال دستیابی به اهدافی نظیر تاریخچه حضور نیروهای فرامنطقه ای در خلیج فارس، بررسی نقش قدرت های فرامنطقه ای در ایجاد اختلافات مرزی بین ایران و دیگر کشورهای خلیج فارس، روند شکل گیری مرزهای آبی ایران در خلیج فارس و ریشه یابی اختلافات مرزی ایران در خلیج فارس می باشد. روش تحقیق در این پژوهش تاریخی- توصیفی است که از طریق جستجو و کنکاش اسناد و مدارک کتابخانه ای و الکترونیکی به گردآوری اطلاعات پرداخته شده و از طریق بررسی مدارک مذکور به این نتیجه رسیده است که سیاست های استعماری کشورهای قدرتمند بیگانه در خلیج فارس خود عاملی شده است که تغییرات را در مرزهای دریایی ایران بیشتر از سایر کشورها چالش زا نماید. واژگان کلیدی: جغرافیای سیاسی دریاها، نیروهای فرامنطقه ای، امنیت، تهدید، فلات قاره.
جبار فرجی سیس محمد اخباری
دیپلماسی شهری که معادل فارسی “urban diplomacy” است؛ در رشته های روابط بین الملل، جامعه شناسی سیاسی، دیپلماسی و جغرافیای شهری اصطلاح رایجی است. دیپلماسی شهری؛ هنر کاربردی روابط بین الملل برای مذاکرات، تعامل، توسعه و بهسازی روابط بین ملت ها ورای مشکلات و معضلاتِ روابط دولت هاست و بخش مهمی از “دیپلماسی عمومی” ( public diplomacy) کشورهای دموکراتیک و پیشرفته به شمار می رود. در این تعریف بر سه وجه تمایز دیپلماسی شهری از دیپلماسی دولتی تأکید می کنیم. دیپلماسی شهری؛ اولا یک هنر است دوما کاربردی است و سوما در این دیپلماسی، هدف اصلی ملت ها هستند؛ نه الزاما دولت ها؛ شهردارها و شوراهای شهر به عنوان نمایند? مستقیم افکار عمومی و اراد? مردم، در بهبود روابط ملت ها با یکدیگر نقش برجسته ای دارند. پیمان خواهرخواندگی را می توان زیر مجموعه دیپلماسی شهری ذکر نمود که معمولا دو شهر برای خواهرخواندگی باید دارای تشابهات و برخوردار از منافع، خصوصیات و وجوه مشترک باشند؛ مثلا دو شهر تاریخی، دو شهر علمی، دانشگاهی، گردشگری یا دو بندر یا حتی دو شهر دارای نماد مشترک باشند که این اشتراک، زمینه و انگیزه لازم را برای خواهرخواندگی ایجاد می کند. بدین ترتیب، پیمان خواهرخواندگی بین شهرهایی امضا می شود که نوعی وجه تشابه و همسانی از قبیل ویژگی های تاریخی، فرهنگی، نمادهای مشترک و... با یکدیگر داشته باشند تا از ظرفیت های یکدیگر برای پیشبرد اهداف خاص علمی، فنی، گردشگری و نظایر آن استفاده کنند و با اعزام گروه های کارشناسی از تجربیات یکدیگر بهره مند شوند. به طور کلی، بهتر است شهرهایی با یکدیگر روابط خواهرخواندگی داشته باشند که از نظر مسائل جغرافیایی، جمعیت، صنایع و منافع مشابهت داشته باشند. دو کشور ایران و به طور مشخص استان آذربایجان شرقی و آذربایجان بدلیل اشتراکات فراوان در زمینه های فرهنگی ، اجتماعی، مذهبی و قومی می توانند در زمینه مسائل خواهر خواندگی تعاملات سازنده ای داشته باشند که این پیمان ها می تواند زمینه ساز برقراری ارتباطات موثر بین دو دولت را نیز فراهم کرده و از تنش های موجود در منطقه کاسته شود ، وجود شهرهایی که از ظرفیت های بالایی در مسئله ایجاد پیمان های خواهر خواندگی برخوردارند نیز کمک بسزایی به ایجاد این پیمان ها خواهد نمود .
عباس شکریانی محمد اخباری
سازمان همکاری اقتصادی اکو به منظور تأمین و برقراری همکاری های اقتصادی فی مابین کشورهای عضو بر اساسی اصولی همچون دسترسی آزاد به بازارهای یکدیگر، دستیابی به رشد اقتصادی پایدار در هر یک از کشورهای عضو و اتخاذ سیاست ها و رویه های مشترک تجاری در مجامع بین المللی بین کشورهای عضو تأسیس گردیده است. هدف این تحقیق بررسی چالش های جغرافیای سیاسی در همگرایی منطقه ای (کشورهای عضو اکو) است ابزار پژوهش استفاده از اسناد، مدارک و تحقیقات علمی است نتایج تحقیق نشان داده است اگرچه شباهت های زیادی فرهنگی-اقتصادی بین کشورهای عضو اکو وجود دارد اما تفاوت های سیاسی بین کشورها، مسائل مرزی، اقلیت های قومی، نبود اراده سیاسی، تفاوت سطح توسعه یافتگی بین کشورها و اختلافات ایدئولوژیک و دینی و معضلات منطقه ای مانند مواد مخدر موجب شده است چالش های اساسی در همگرایی بین کشورهای عضو اکو بویژه کشورهای تازه استقلال یافته آسیای میانه وجود داشته باشد ونهایتا پیشنهادشده است برای همگرایی بین کشورهای عضو اکو و کاهش چالش ها، بهبود زیرساخت های ارتباطی و افزایش مبادلات تجاری از طریق آسان سازی تبادل کالا و تردد بین کشورها ضروری است
محمود رضا سابقی محمد اخباری
امروزه توسعه شهرنشینی و توسعه فضایی شهرها موجب گردید تا پیچیدگی و چالش های زیادی در مدیریت کلان مشاهده گردد، لذا جهت نیل به توسعه پایدار در سطوح (فضایی) شهرها و مقیاس کوچکتر، محلات به برنامه ریزی هایی نیاز است. لذا بر پایه ی طرح محله محوری در کلان شهر تهران لازم است تأثیر شاخص های عملی با این رویکرد را بر مدیریت سیاسی فضا با استفاده از روش توصیفی تحلیلی مورد بررسی و پژوهش قرار داد، معهذا این تحول ساختاری مطمئناً دارای آثار مثبت و البته منفی به معنای غیرمترّقّبه است. نظر به اینکه محدوده ی مورد مطالعه منطقه ی 3 شهر تهران است اطلاعات تماماً در این عرصه خلاصه می شود. این پژوهش به بیان مسئله و لزوم استقرار نظام محله محوری و معرفی متغیرهای پژوهش و طرح سوألاتی نظیر، محله محوری تا چه اندازه در مدیریت سیاسی فضا نقش دارد؟ می پردازد و در نهایت به این فرضیه می رسد که محلّه محوری نقش اجتناب ناپذیری در مدیریت سیاسی فضا دارد. و در عین حال در همین فصل به دو متغیر محله محوری (مستقل) و مدیریت سیاسی فضا (وابسته) و سایر متغیرهای مداخله گر پرداخته می شود.
سلیمان حیدری محمد اخباری
چکیده : جامعه ایرانی جامعه ای با خرده فرهنگهای متنوع است. این ویژگی خاص کشور ایران نیست و 90 در صد از کشور های دنیا را در بر می گیرد و تنها 14 کشور و از نظر جمعیتی 4در صد جمعیت دنیا در کشورهایی با یک گروه قومی زندگی می کنند.البته در ایران علی رغم قومیت ها،فرهنگ ها و گویش های متنوع،تنوع و تکثر درون زا و بومی است. به تعبیری دیگر،اقوام قبل از آنکه خودشان را متعلق به قومی خاص بدانند،متعلق به ایران می دانند.شاید یکی از دلایل آن این باشد که نام ایران از نام هیچ قومی گرفته نشده و ارتباط انحصاری با هیچ قومی ندارد. ایران از معدود کشورهایی است که در طول تاریخ به عنوان یک دولت ملی با مرز بندی های سیاسی محلی و از لحاظ تاریخی و فرهنگی عمدتاً یک ملیت جامع شامل همه قومیت ها می شود.نکته جالب این است که قومیت های مختلف ساکن در ایران همگی خودشان را منتسب به بستر فرهنگی منسجم و در هم تنیده ایرانی می دانند؛چنانکه حتی بعد از ورود اسلام به ایران تمام سلسله هایی که همزمان بر قسمت های مختلف ایران حکومت می کردند –گاهی با هم در تعارض بودند- خودشان را وابسته به فرهنگ یکپارچه ایرانی می دانستند و برای کسب مشروعیت بیشتر،تلاش می کردند این موضوع را به بقیه نشان دهند.از نظر دینی و مذهبی نیز اگر چه اسلام دین رسمی و آیین اکثریت ملت ایران است.جالب است بدانیم که اقلیت های دینی و قومی در ایران هم بعضاً خودشان را ایرانی تر از بقیه می دانند . به طور مثال زرتشتیان، آشوری ها و یهودیان تاریخ و ایرانی بودنشان را متعلق به قبل از اسلام می دانند.این ها نقاط بسیار برجسته ای هستند که ایران را از بسیاری از کشورهای مشابه خود جدا می کند. بنابراین تنوع قومی در ایران نه مصنوعی است. نه حاصل مهاجرت های سیاسی و اقتصادی و نه برون زا،به جرات می توانیم بگوییم که اقوام ایرانی به لحاظ واگرایی در نازلترین وضعیت بحرانی قرار دارند و به طور مشخص آنچه که باعث دغدغه خاطر است، تضعیف هویت ملی است؛ هر چند این مسئله می تواند نقطه شروع ماجرا باشد.
داود بهادری محمد اخباری
در این پژوهش تأثیر عملیات روانی و رسانهای جهان غرب بر ژئوپلیتیک فرهنگی جهان اسلام، مطالعه موردی جمهوری اسلامی ایران مورد بررسی و کاوش قرار گرفته است. در پهنه ژئوپلیتیکی جهان، دو قدرت فرهنگی جهان غرب با مرکزیت آمریکا «با تفکر لیبرال دمکراسی و اومانیستی» و جهان اسلام به مرکزیت جمهوری اسلامی ایران «با تفکر تئوئیسم خداگرایی» در تضاد و ستیز و خاصگرایی فرهنگی هستند. حکومت آمریکا و غرب در مسیر در نوردیدن فضای جغرافیایی جهان اسلام و جهانیسازی یا غربیسازی، عملیات ویرانگری را برپا کردند؛ حوادث 11 سپتامبر وضعیتی را فراهم کرد تا این جنگ از پیش آمادهشده امکان اجرا پیدا کند. به طور کلی نتایج حاصل از این تحقیق نشان میدهد مقابله با جهان اسلام از اولویتهای آمریکا در عرصه جهانی است. ایالات متحده با داشتن قدرت نظامی، اقتصادی، دانش فناوری و از همه مهمتر رسانهای با ایجاد تصویری مجازی و غیر واقعی با طرح مسائل امنیتی، تهدید، تحریف و دروغپردازی ارزشهایی مثل آزادی و حقوق بشر را به خود منتصب میکند، اما واژه هایی نظیر تروریسم و بنیادگرایی را به کشورهای اسلامی منصوب کرده، در نتیجه ایجاد مرزبندی میکند همچنین برای جلوگیری از اشاع? تفکر اسلامی از مرکزیت جهان اسلام (یعنی ایران) در صدد انزوای ژئوپلیتیکی این کشور است. تا بتواند موقعیت و فرصت مسلم فرهنگ اسلامی را در جهت جهانیسازی خود با چالش مواجه کند.
محمد رضا اوتادی محمد اخباری
چرایی شکل گیری بحران سوریه و به درازا کشیدن آن نه تنها مسئله ای منطقه ای بلکه دارای ابعاد فرامنطقه ای و نیز بین المللی می باشد.اهمیت بحران سوریه را می توان در تعدد بازیگران آن جستجو کرد. این کثرت بازیگران پیچیدگی مضاعفی به بحران یادشده داده است که نتیجه آن تطویل بحران مذکور است. درهم آمیختگی منافع کشورهای موثر در بحران مذکور شکل جدیدی از صف بندی را در نظام بین المللی رقم زده است. ایالات متحده آمریکا،عربستان سعودی و ترکیه از مهمترین کشورهای نقش آفرین در قضیه سوریه محسوب می شوند که در جریان بحران سوریه شاهد همگرایی نسبی بین آنها هستیم. در این تحقیق به بررسی علل و میزان این همگرایی پرداخته شده است. همچنین نقش و ابزار نقش آفرینی این کشورها مورد توجه قرار گرفته است. سوالات این تحقیق در قالب فرضیه های پاسخ داده شده است. فرضیه اصلی تحقیق عبارت است از اینکه به نظر می رسد منافع مشترک سه کشور آمریکا،ترکیه وعربستان علت همگرایی در بحران سوریه است . برای اثبات فرضیه فوق الذکر از نظریات مطرح در ژئوپلتیک و روابط بین الملل بهره گرفته شده است. در پایان با بررسی ها و مطالعات انجام شده بر اساس فرضیه به این نتیجه رسیدیم که همپوشانی منافع سه کشور آمریکا،ترکیه وعربستان علت شکل گیری همگرایی در بحران سوریه است.هرچند عدم تطابق کامل منافع این سه کشور مشهود بنظر می رسد و نتیجه آن شکنندگی و قابلیت واگرایی این همگرایی می باشد و نیز مشاهده شد، نحو نقش آفرینی و ابزار مداخله سه کشور مذکور برپایه یک تقسیم کارتعریف شده صورت پذیرفته است.روش تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی است و نوع تحقیق کاربردی است . شیوه جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و مبتنی بر اسناد و مدارک می باشد و پس از جمع آوری اطلاعات، بر حسب شاخص ها، اطلاعات تجزیه وتحلیل و طبقه بندی شده و مطالب انتخاب شده مورد تحلیل محتوایی قرار گرفته است.
کیومرث جلالی محمد اخباری
با توجه به اینکه در جامعه جهانی تمام کشورها سعی در آن دارند که به هر نحوی خود را مطرح نموده و از سوی دیگر اکنون انرژی،منابع انرژی و امنیت انرژی بسیار مهم می باشد.در این میان کشورهایی که دارای اشتراکاتی با هم هستند تلاش می کنند تا به یک همگرایی دست یابند و گروهی هم هستند با کشورهای ابر قدرت که دارای وجوه اشتراکی نیستند به یک همگرایی برسند به طوریکه نتیجه این همگرایی تاثیرگذاری بر کشورهای دیگر منطقه است.در این تحقیق به بررسی قطر و تاثیراتی که این کشور در منطقه و به خصوص ایران گذاشته است می پردازیم.کشور قطر با مدیریت صحیح که بر منابع هیدروکربنی خود داشته و نیز اتخاذ روشهایی مبنی بر به کارگیری پول های حاصل از این راه و تحرکات سیاسی در کشورهای منطقه در حالی که از لحاظ عوامل سخت افزاری تهی بوده و نیز همسویی سیاست های خارجی خود با استراتژی آمریکا به عاملی تاثیرگذار در منطقه و پایگاهی برای این کشور مبدل گردیده است.در این تحقیق به بررسی موقعیت اقتصادی و ژئواکونومی قطر در منطقه و جهت گیریهای سیاسی این کشور و تاثیرگذاری که بر امنیت ملی ایران دارد می پردازیم.در این جا سعی بر آن داشته ایم به جمع آوری اطلاعاتی درباره پادشاهی قطر از سال 1995 تا 2013 و نیز بررسی آن بپردازیم.
محمدعلی احمدی مقدم محمد اخباری
استان خراسان شمالی یکی از جدیدترین استانهای ایران است که از تجزیه استان بزرگ (خراسان) به وجود آمده است، این منطقه هفت شهرستان با نام های بجنورد، گرمه، جاجرم، اسفراین، فاروج، شیروان، مانه سملقان را دربرمی گیرد. مرکز این استان شهرستان بجنورد است که در مرکز استان واقع شده است. وجود قومیت های گوناگون کرمانج، فارس(تات)، ترکمن، کرد و اقلیت های بلوچ، عرب، لر و ترک ها با همه ویژگی های فرهنگی خاص خودشان سبب شده لقب «گنجینه فرهنگ ها» برازنده این خطه با اهمیت از جمهوری اسلامی ایران باشد از آنجا که از بین اقوام فوق ترکمن ها سنی مذهب هستند لذا به نظر میرسد که تأثیرات سیاسی و امنیتی آنها بیش از دیگر اقوام می باشد.
محمد اسدی غلامحسن حیدری
در عصر کنونی هر حکومتی برای تامین امنیت و اعمال حاکمیت و اداره کشورش آن را به واحدهای کوچکتری تقسیم می نماید که سلسله مراتب نظام تقسیمات کشوری می باشد. شهرستان شهریار هم از این امر مستثنی نبوده و در طول سالیان اخیر دستخوش تغییرات گردیده و دو بار به دلایل مختلف ) یک بار در سال 1316 و یک بار هم در سال 1300 ( مورد تجزیه و تقسیم قرار گرفته که از جهات سیاسی و حقوقی قابل بررسی می باشد با توجه به اینکه شهرستان شهریار که در سافل 1300 وسعتی در حدود 1323 کیلومتر مربع جمعیتی نزدیک به 1200000 نفر را در خود جای داده بود در صورت استمداد دولت این قابلیت را داشت که بتواند به عنوان یک استان یا کلانشهر شناخته شود اما تقسیم این واحد سرزمینی و تجزیه آن به سه شهرستان را می توان در یک مجموعه تصمیمات سیاسی و یا حقوقی متصور شد و به هر شکل تجزیه شهرستان شهریار به 3 واحد جغرافیایی ، سیاسی همراه خود یک مجموعه آثار و پیامد های سیاسی و یا عشیره ای و طایقه گری باشد. و یا از نظر اقتصادی موجب تخریب و یا توسعه فضاهای شهری و یا تملیک و تملک بر باغات و زمین های بایر باشد و نیز راه اندازی شهرستان های جدید التاسیس هزینه های بسیار زیادی برای دولت خواهد داشت. روش های اجرایی این تحقیق از نظر ماهیت کاربردی و از لحاظ متدولوژی توصیفی تحلیلی می باشد.
محمدرضا یحیی زاده محمد اخباری
در این پژوهش تلاش شده تا نقش ژئواکونومیکی دریای خزر در معادلات جهانی و روابط کشورهای منطقه با تاکید بر ترانزیت نفت و گاز مورد بررسی قرار گیرد. لذا با توجه به حوزه مورد مطالعه بهره گیری از شیوه تجزیه و تحلیل عقلانی و منطقی و البته با بازخورد افزایشی مدنظر واقع و براساس نتایج با حاصله به قضاوت در باره فرضیه های طرح شده همت گماشته و نسبت به رد و یا تائید آن اقدام شده است. با مطالعه صورت گرفته نتایج زیر حاصل شده است . 1- دو حوزه ای که در استراتژی جهانی به جهت اولویت های مختلف به خصوص ژئواکونومی با محوریت انرژی دارای اهمیت هستند یکی خلیج فارس و دیگری حوزه دریای خزر است و ایران در وسط ژئواکونومی دنیا است لذا ایران بالقوه جایگاه ویژه ای در این مطالعه دارد. 2- از نظر مقایسه نفت و گاز حوزه خزر حدود یک سوم ذخایر خلیج فارس و بیش از 3 برابر ذخایر نفتی کشورهای اروپائی را داراست .لذا در شرایط فعلی که نیاز به این دو محصول اسرتاتژیکی بطور روزافزون افزایش می یابد نمی توان نقش این حوزه را در معادلات جهانی نادیده گرفت . 3- برنامه ریزی مدون ایران برای اکتشاف و تسهیل شرایط لازم جهت اکتشاف و استخراج و صادرات نفت و گاز سایر کشورهای حاشیه خزر که محاط در خشکی هستند و همچنین حضور فعال در پیمان های منطقه ای ضمن اینکه منافع اقتصادی مهمی را به دنبال خواهد داشت بلکه ایران را به جایگاه واقعی خود در جهان نزدیک خواهد نمود.
احمد بوالحسنی محمد اخباری
تنش های سیاسی و تنازعات حاصل از آن می تواند به افزایش ناامنی در جوامع و بروز چالش های امنیتی و درنهایت بحران منطقه ای بینجامد. تجربه حاصل از عملکرد طالبان در آغاز قرن بیست ویکم آشوب سازی دولت آمریکا در منطقه خاورمیانه، تنازعی را شکل داد که بخشی از آن در فرقه سازی و ظهور و ناامنی در کشورهای اسلامی نمایان شده است بحرانی که در عراق با نمایش گروهی به نام داعش (دولت اسامی عراق و شام) شکل گرفته ، محصول تنازعات فرقه ای است که ریشه در عملکرد گذشته دخالت های خارجی در منطقه داشته و راه را برای استمرار بحران سازی در منطقه هموار ساخته است. هدف پژوهش حاضر شناسایی جریان داعش در عراق و تاثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران است . روش تحقیق توصیفی بوده و ازنظر نوع بصورت کتابخانه ای واسنادی است. نتایج تحقیق نشانگر آن است که گروه داعش محصول اندیشه های گروه های سلفی و بازی قدرت بازیگران منطقه ای است که با هدایت بازیگران سیاسی تأثیرگذار در حال شکل گیری و بحران سازی در عراق و منطقه است و می تواند بر امنیت ملی ایران نیز تاثیر گذارد. کلید واژه ها: داعش، بنیادگرایی، تروریسم،امنیت، عراق
محمد اخباری عزت اله عزتی
کارشناسان نظامی و سیاستمدارن معتقدند که جنگ های قرن 21 نزاع بر سر آب خواهد بود. با وجود این که پیش بینی می شود ایران تا سال 2025 در زیر خط بحران آب قرار می گیرد ولی منطقه مورد مطالعه (غرب و جنوب غربی ایران) از وضعیت آب بسیار خوبی برخوردار بوده و به خصوص از منابع آب سطحی غنی برخوردار است. پیش بینی می شود تا سال 1400 شمسی این حوضه ها دارای مازاد آب باشند. این در صورتی میسر خواهد شد که از هم اکنون با یک برنام ریزی هدفنمند و پویا نسبت به کنترل و انحراف آب این حوضه اقدام کرد. چرا که بخش عمده ای از این آب ها از کشور خارج می شود و یا وارد هورها و باتلاق ها می گردد. منطقه مورد مطالعه با توجه به موفقیت استراتژیک خود (از وجود منابع عظیم نفت، دسترسی به آب های آزاد و بندرگاه های بزرگ صادرات و واردات، برخوردای از منابع غنی و ارزشمند آب، وجود منابع خاک و استعدادهای کشاورزی غنی، وجود جلگه وسیع و هموار خوزستان، تنوع اقلیمی و...) از گذشته های دور مطالعه توجه کشورهای همسایه و از جمله عراق بوده است. جنگ ها و کشمکش های طولانی گذشته و جنگ تحمیلی 8 سال عراق علیه ایران در راستای تجزیه و الحاق این بخش مهم و استراتژیک به خاک کشور خود بود. در آینده نیز با توجه به روند تحولات آبی جهان و منطقه، از جمله اجرای طراح توسعه منابع آب در ترکیه تحت عنوان پروژه گاپ (gap) که بخش قابل ملاحظه ای از آب کشورهای عراق و سوریه را تقلیل خواهد داد. اهمیت هیدروپلیتیکی حوضه های آبریز غرب و جنوب غرب ایران را چند برابر خواهد کرد. به این ترتیب نگاه کشور ایران و تقریبا تمام کشورهای حاشیه خلیج فارس به منابع آبی حوضه های آبریز غرب و جنوب غرب خواهد بود. اگرچه برای تامین آب این کشورها، گزینه های متعددی مطرح شده است. اما به دلایل امنیتی، اقتصادی و سیاسی به مرحله اجرا درنیامده اند.بررسی های انجام شده نشان می دهد که با اعمال یک مدیریت هدفمند و کارا نه تنها می توان آب مورد نیاز منطقه مورد مطالعه را تا سال 1400 تامین کرد. بلکه با اجرای طرح های توسعه کشاورزی و انتقال آب از طریق لوله، آب کشورهای حاشیه خلیج فارس را نیز تامین کرد. به این ترتیب نبض امنیت خلیج فارس در دهه های آینده در گرو سیاست های آبی ایران در حوضه های آبریز غرب و جنوب غرب است. با وجود این که در آینده بخش هایی از ایران نیز دچار کمبود آب خواهد شد ولی به دلایلی انتقال آب به این کشورها عقلانی و مقرون به صرفه خواهد بود. اولا انتقال آب به سایر نقاط کم آب پرهزینه بوده و یا امکان پذیر نیست. چرا که این مناطق عمدتا بخش های بیابانی ایران را در بر می گیرد که از پتانسیل های کمتری برای بهره وری از آب برخوردار هستند. ثانیا بهره اقتصادی حاصل از انتقال آب در داخل کشور بسیار کمتر از فروش آب به کشورهای منطقه خواهد بود. ثالثا لوله آب انتقالی از ایران لوله امنیت منطقه خواهد بود.با توجه به اهمیت حیاتی آب و شرایط منطقه، آب ارزش حیاتی داشته و به کخشورهای منطقه وحدت خواهد بخشید. وقتی حیات سیاسی و امنیت منطقه ای و ملی کشورها در گرو تامین آب مورد نیاز انسان های تحت حاکمیت آن کشورها باشد. آب منطقه می بایست حراست و حفظ گردد و این پدیده متضمن همدلی و همکاری اشتراک مساعی کشورهای ذینفع خواهد بود. در این صورت آب منطقه غرب و جنوب غرب نه تنها موجب تامین امنیت درون منطقه ای خواهد شد بلکه به عنوان یک عامل قدرتمند برای ایجاد هم گرایی بین کشورها خواهد بود.