نام پژوهشگر: محمد ابراهیم چنگیزی

ملی شدن نفت در رادیو تهران
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه پیام نور - دانشگاه پیام نور استان تهران - دانشکده علوم انسانی 1391
  محمد ابراهیم چنگیزی   داریوش رحمانیان

در اردیبهشت 1319 رادیو تهران به خواسته رضاشاه برای پرورش افکار مردم در راستای اصلاحات اجتماعی و فرهنگی موردنظر او گشایش یافت. با اشغال کشور توسط قوای متفقین، رادیو تحت کنترل، نظارت و سانسور آنان قرار گرفت و توسعه رادیو متوقف گردید. بعد از خروج آخرین نیروهای اشغالگر از کشور و برطرف شدن غائله آذربایجان و کردستان، رادیو در مسیر توسعه و گسترش فنی، بازبینی و اصلاحات در گفتارها و محتوای برنامه های خود قرار گرفت. از سوی دیگر، استیفای حقوق ایران در نفت جنوب به مهمترین بحث و دستور کار دولت ها، مجلسین سنا و شورای ملی، مطبوعات و افکار عمومی تبدیل شده بود و رادیو به عنوان فراگیرترین دستگاه تبلیغاتی، موضع دولت را درخصوص نفت و گفتگوهای پیرامون آن منعکس می کرد. در این پژوهش تلاش شده است اقدامات رادیو تهران را درقبال «ملی شدن نفت»، قبل و بعد از تصویب قانون ملی شدن نفت از مهرماه 1328 تا کودتای28 مرداد؛ همچنین موضع بازیگران سیاسی این دوره درقبال رادیو را با روش تاریخی مورد بررسی قرار گرفته و نشان داده شود، چگونه سیاست خارجی تلاش کرد با انتصاب یکی از عوامل تبلیغاتی خود بر تشکیلات رادیو تهران و پخش برنامه هایی درحمایت از لایحه الحاقی و مخالفت با ملی شدن نفت، بر افکار عمومی تاثیرگذاشته و مخالفان قرارداد را به حاشیه براند، اما جبهه ملی با براه انداختن نهضت ملی شدن نفت در مجلس و مطبوعات و جلب پشتیبانی افکار عمومی به مقابله با اقدامات رادیو تهران پرداخت و علیرغم تمام ترفندهای تبلیغاتی عوامل داخلی و خارجی، نهضت را به پیروزی رساند. با نخست وزیری دکتر مصدق، رادیو بدست صاحب اصلی آن یعنی مردم افتاد و اجرای قانون ملی شدن نفت مهمترین برنامه دولت شد. اما غارتگران بیگانه به مخالفت با اراده ملت برخاسته و مبارزه همه جانبه ای درگرفت که عنصر تبلیغاتی و روانی آن از اهمیت بیشتری برخوردار بود. بهره گیری موثر دکتر مصدق از رادیو برای دفاع از حق حاکمیت ملی ایران و پیشبرد برنامه های دولت، آنچنان هوشمندانه و موفقیت آمیز بود که بیگانگان و مخالفان او رادیو و برنامه های آن را آماج حملات خود قرار دادند. با ناکامی دیگر در این عرصه، اشغال نظامی رادیو و براندازی حکومت دکتر مصدق در دستور کار کودتاچیان قرار گرفت.