داروی سیکلوفسفامید از دسته عوامل آلکیله کننده است که در درمان برخی از تومورها استفاده می شود. این دارو تاثیرات قابل توجهی بر روی تخمدان ها داشته و جمعیت فولیکول های موجود در اکثریت بیماران تحت شیمی درمانی شدیدا کاهش می یابد. خارخاسک گیاهی علفی و یک ساله می باشد. ترکیبات شیمیایی این گیاه شامل انواع رزین ، آلکالوئید و ساپونین های استروئیدی می باشد. از زمان های قدیم این گیاه به عنوان تحریک کننده جنسی استفاده می گردید. هدف از این تحقیق بررسی اثرات گیاه خارخاسک در رت های ماده بالغ که تحت درمان با سیکلوفسفامید قرار گرفته اند می باشد. جهت انجام این مطالعه از 48 سر موش صحرائی ماده نژاد ویستار استفاده شد و به شش گروه تقسیم شدند. گروه اول فقط سرم فیزیولوژی دریافت نمود. به گروه سیکلوفسفامید، سیکلوفسفامید + خارخاسک و سیکلوفسفامید + ویتامین c، داروی سیکلوفسفامید به میزان mg/kg 30 ، دو بار در هفته به مدت هفت هفته به صورت داخل صفاقی تجویز شد. گروه خارخاسک و سیکلوفسفامید + خارخاسک عصاره هیدروالکلی خارخاسک را به میزان mg/kg 10 دو بار در هفته به مدت ده هفته دریافت کردند. به گروه سیکلوفسفامید+ویتامین c و گروه ویتامین c این ویتامین به میزان mg/kg 80 ، دو بار درهفته به مدت هفت هفته تزریق شد. پس از پایان آزمایش در هر گروه خونگیری و پس از کالبدگشایی، از تخمدان نمونه جهت بررسی پاتولوژی گرفته شد. مقدار استروژن و پروژسترون سرم توسط کیت تجاری اندازه گیری شد. آنالیز آماری نتایج به دست آمده و مقایسه آماری وزن موش ها در گروه سیکلوفسفامید کاهش معنی داری را با سایر گروه ها نشان داد(001/0p?). همچنین افزایش وزن در گروه سیکلوفسفامید + خارخاسک در مقایسه با گروه سیکلوفسفامید معنی دار بود(001/0p?). بررسی هیستوپاتولوژیک بیانگر کاهش معنی دار انواع مختلف فولیکول های اولیه، ثانویه و ثالثیه و افزایش فولیکول های آترتیک در گروه سیکلوفسفامید بود(001/0p?). تعداد فولیکول ها در گروه سیکلوفسفامید + خارخاسک و سیکلوفسفامید + ویتامین c افزایش معنی داری در مقایسه با گروه سیکلوفسفامید نشان دادند(001/0p?). همچنین کاهش فولیکول های آترتیک نیز در هر دو گروه با گروه سیکلوفسفامید معنی دار بود. مقدار استروژن سرم در گروه سیکلوفسفامید کاهش معنی داری را در مقایسه با سایر گروه ها نشان داد و در گروه سیکلوفسفامید+خارخاسک و سیکلوفسفامید+ویتامین c افزایش معنی دار داشت(05/0p?). بر اساس نتایج به دست آمده عصاره خارخاسک نیز همانند ویتامین c اثرات تخریبی سیکلوفسفامید بر روی تخمدان را تا حدود زیادی برطرف نموده است.