درمیان انواع مختلف آلاینده ها، تولیدات نفتی یکی از مهمترین آلاینده های اکوسیستم های آبی می باشد. اغلب سمیت نفت و مشتقات آن مربوط به فاز محلول این ترکیبات می شود. به همین خاطر، در مطالعه حاضر آزمایش سمیت حاد (lc50 96h) و نیز بررسی تاثیر سمیت فاز محلول در آب (wsf) نفت گاز خام بر برخی پارامترهای کبدی فیل ماهی خاویاری huso huso، بعنوان یک گونه آبی کم نظیر و مدل مناسب از ماهیان تجاری دریای خزر، مورد بررسی قرار گرفت. ترکیب wsf در آزمایشگاه حاصل از ترکیب چهار قسمت آب کلرزدایی شده و یک قسمت نفت گاز خام بدست آمد. به منظور انجام آزمایش سمیت حاد تعداد 7 عدد فیل ماهی 200-250 گرمی در سه تکرار به مدت 96 ساعت در معرض غلظت های اسمی 4%، 12%، 20%، 28%، 36% ترکیب wsf نفت گاز خام قرار داده شدند و میزان مرگ و میر آنها مورد بررسی قرار گرفت. در آزمایش سمیت تحت کشنده ماهیان به مدت 7 روز در معرض غلظت های 04/0%، 4/0%، 2% و 4% ترکیب wsf نفت گاز خام قرار داده شدند و پس از جداکردن سرم خون در آزمایشگاه مقادیر آنزیم های آلانین آمینوترانسفراز ast، آلکالین فسفاتاز alp، آسپارتات آمینوترانسفراز alt، در دوره های زمانی 1روز، 2روز و 7 روز توسط دستگاه اتوآنالیزور اندازه گیری شدند. پس از 7 روز از آغاز آزمایش بافت کبد فیل ماهیان که در مجاورت با غلظت های مختلف ترکیب wsf نفت گاز خام قرار داده شدند، از نظر ضایعات هیستوپاتولوژیک مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که lc50 96h ترکیب wsfنفت گاز خام بر فیل ماهی 423/19% می باشد. حداکثر غلظت مجاز سمیت (matc) ترکیب wsf نفت گاز خام 942/1% و حداقل غلظت موثر (loec)، 554/9% ترکیب wsfنفت گاز خام بدست آمد. نتایج حاصل از آزمایش سمیت تحت کشنده، افزایش معنی داری در میزان آنزیم ast بعد از گذشت 24، 48 ساعت و 7 روز در معرض ترکیب wsfنفت گاز خام نسبت به گروه شاهد نشان داد (05/0 ? p). کاهش غلظت alp و alt در سرم خون فیل ماهی نسبت به گروه کنترل در تمامی تیمارها، در یک پاسخ وابسته به دوز مشاهده شد (05/0p ?). نتایج حاصل از مطالعات بافت شناسی نشان داد که آسیب های بافتی با افزایش غلظت ترکیب نفتی به طور چشمگیری افزایش می یابد. از مهمترین ضایعات هیستوپاتولوژیک بافت کبد فیل ماهی در معرض ترکیب wsfنفت گاز خام می توان به افزایش مراکز ملانوماکروفاژی، نفوذ لوکوسیتی، هیپرتروفی هسته و هپاتوسیت ها، دژنره شدن هپاتوسیت ها، احتقان خونی سینوزوئیدها و نکروز اشاره کرد. نتایج به طور کلی نشان داد که غلظت های تحت حاد ترکیب wsf تأثیرات فیزیولوژیک زیادی بر فیل ماهی می گذارد، با وجود ارزش اقتصادی بالای فیل ماهی و کاهش ذخایر آن، همچنین وجود صدها چاه نفت در کشورهای حاشیه خزر و توان بالقوه هیدروکربن های محلول درآب، به خاطر دسترسی بیشتر برای جوامع آبزی به نظر می رسد.