چکیده بررسی و ارائه ی سیمایی روشن از ساختار و کارکردهای دیوان استیفاء در دوره ی سلجوقی با استناد به روش تحلیلی رویکردی است که پژوهش حاضر بدان نظر دارد. در ساختار هرمی دیوان استیفاء در رأس هرم مستوفی کل و نایبش با تشکیلات دیوانی مربوطه، در وسط هرم مستوفیان و نایبان مستوفی ایالتی و در قاعده هرم مشرفان، شحنگان، دبیر جامگان، عاملان، روسا و محصلان مالیاتی به عنوان صاحب منصبان مرتبط با دیوان استیفاء در امر جمع و جبایت امور مالیاتی بودند. تشخیص منابع عایدات و هزینه گذاری دو کارکرد دیوان استیفاء محسوب می شد و مستوفیان به عنوان میراث داران نظام اداری از قدیم الایام پیشاهنگان انجام این امر بودند. جمع آوری عواید مالیاتی و همچنین پرداخت هزینه و مواجب تا پایان حکومت سلجوقی در دست دیوان استیفاء متمرکز نماند بلکه با چالش های عدیده ای مواجه گشت. نظام پرداخت هزینه ها و مواجب در ابتدا به دلیل رفاه اقتصادی، تجاری و کشاورزی به نقد و از مرگ ملکشاه به بعد به دلیل رکود اوضاع اقتصادی، تجاری و کشاورزی و کمبود وجوه نقد به جنس در لباس استفاده از عواید ملکی در نظام اقطاعی نمود پیدا کرد و مواجب و هزینه ی دیوان و دیوانسالاران در تمام جنبه ها به اقطاع به عنوان یک سیستم نامتمرکز مالیاتی واگذار گردید. این امر زمینه ساز مشکلات جدی و بحران های مالی برای امپراطوری سلجوقی شد. نظام اقطاعی در امر جمع آوری مالیات و عواید مالی دیوان استیفاء را با چالش های متعددی مواجه ساخت به نحوی که آن را دچار آسیب جدی کرد.