چکیده از قرن نوزدهم میلادی که تحولات جهانی در هم? ابعاد زندگی انسان ها نمود پیدا کرد، ادبیات هم به عنوان زیر مجموعه ای از نظام فرهنگی تحت تاثیر این رخدادها قرار گرفت. اندیشه های جدیدی دربار? رابط? ادبیات و اجتماع مطرح شد که در مهمترین رویکرد خود ، ادبیات و به طور جزئی تر رمان را بازتاب دهنده تحولات و مسائل اجتماعی می دانست. همزمان با این تحولات اجتماعی و اندیشه های جدید در جهان ، ایران قرن سیزدهم نیز، عبور از یک مرحل? سنتی به تجدد را تجربه می کرد. این رویدادها هم زمان با دوران قاجار بود که به دنبال یک رابط? متقابل روشنفکران ایرانی با جهان غرب، ادبیات را هم تحت تاثیر قرار داد. اولین نمونه های ادبیات در این دوره، بیان کنند? اندیشه های جدیدی است که پیش از این در ادبیات نمود چندانی ندارد. نوع ادبی رمان هم در همین دوره و به تقلید از غرب ظهور کرد. رمان« سرگذشت حاجی بابا اصفهانی» نیز در ردیف اولین رمان های فارسی، بیان کنند? اندیشه های جدیدی است که از زبان نویسنده و مترجم آن مطرح می شود. این رمان نوشت? «جیمز موری?» انگلیسی است که آن را با نگاهِ انتقادی نسبت به جامع? ایرانی نوشته است. نقد سیاست، فرهنگ، اجتماع و به طور مشخص اخلاق ایرانی، مهمترین مضامینی است که در محتوای این رمان جلوه گر شده است. هدف پژوهش حاضر بررسی محتوایی این اثر با توجه به جامع? قرن سیزدهم است که با نگرش به نقش پروتوتیپ ها به عنوان الگوی نویسنده در آفرینش این اثر ، بررسی می شود. از آن جا که این رمان، جزو اولین رمان های فارسی است، ساختار رمان بر اساس برخی عناصر داستان، شیو? روایت و شخصیت پردازی تحلیل می شود. هم چنین ترجم? این رمان که در قالب یک نظام فرهنگی کاملا ایرانی صورت گرفته است، بر اهمیت این رمان می افزاید، بنابراین تحلیل سبک شناسی و ساختار طنز آن موضوع دیگری است که در این پژوهش مورد توجه قرار گرفته است.