آفت کش های شیمیایی به دلیل سادگی استفاده، سرعت عمل و ویژگی های موثر در مدیریت کردن عمده مشکلات مربوط به آفات، علیرغم جنبه های منفی زیست محیطی به کارگیری این نهاده ها، همواره به عنوان بخش جدایی ناپذیر فعالیت های کشاورزی در بسیاری از مناطق دنیا است و نقشی کلیدی در سیستم های تولید غذا ایفا می نماید. اولین گام برای بهبود مصرف آفت کش های شیمیایی بررسی عملکرد سیستم های کنترل شیمیایی آفات می باشد. هدف اصلی این تحقیق تحلیل وضعیت مکانیزاسیون کنترل شیمیایی آفات برنج در استان فارس بود. با استفاده از پیمایش و مشاهدات مزرعه ای داده های مورد نیاز از 365 بهره برداری و کاربران مربوط جمع آوری گردید. بهره وری آفت کش ها در هر بهره برداری با استفاده از تابع تولید کاب-داگلاس محاسبه گردید. بهره وری علف کش ها و حشره کش ها به ترتیب 76/452 و 02/413 کیلوگرم شلتوک بر لیتر سم مصرف شده به دست آمد. قارچ کش ها اثر معنی داری بر تابع تولید نداشتند. به دلیل پیچیدگی و ابهام ذاتی همراه با شبکه تامین نهاده ها و خدمات، تصمیمات مرتبط، کاربرد و اثربخشی آفت کش ها به کمک منطق فازی شاخص ترکیبی شامل ایمنی کاربران، بهره وری متوسط نیروی کار در عملیات مبارزه با آفات، بهره وری آفت کش، میزان رضایت کشاورزان از کنترل انجام شده و سود ناخالص ارائه گردید. با استفاده از این شاخص، سطح توسعه مکانیزاسیون کنترل آفات در بهره برداری ها ارزیابی گردید. دامنه شاخص سطح توسعه مکانیزاسیون کنترل آفات بین 5/15 تا 1/81 درصد قرار گرفت. میانگین شاخص سطح توسعه مکانیزاسیون کنترل آفات 9/48 درصد می باشد. با استفاده از رگرسیون چند متغیره عوامل موثر بر سطح توسعه مکانیزاسیون کنترل آفات تعیین گردید. متغیرهای مستقل نوع تجهیزات سم پاشی مورد استفاده، وضعیت نگهداری و تعمیرات تجهیزات، ضریب دانش فنی و ضریب شبکه های پشتیبانی اثر مثبت و معنی داری بر متغیر وابسته سطح توسعه مکانیزاسیون کنترل آفات داشتند. تاثیر متغیرهای نیروی کار خانوادگی و فاصله تا مراکز شهری بر سطح توسعه مکانیزاسیون کنترل آفات منفی بود. تغییرات متغیر وابسته سطح توسعه مکانیزاسیون کنترل افات نسبت به 1 درصد تغییر در متغیرهای نیروی کار خانوادگی، دانش فنی و فاصله واحدهای بهره برداری تا مراکز شهری به ترتیب 13/0-، 19/0 و 12/0- درصد بود. نتایج حاصل از ضریب همبستگی نشان داد که بین متغیرهای دانش فنی کشاورزان و کاربران با بهره وری سموم و وضعیت نگهداری و تعمیرات رابطه مستقیم و معنی داری وجود دارد (01/0p<). ضرایب همبستگی دانش فنی کشاورزان و کاربران با بهره وری سموم و وضعیت نگهداری و تعمیرات تجهیزات به ترتیب 377/0 و 336/0 به دست آمد. این یافته نشان می دهد ظرفیت سازی در منابع انسانی از طریق آموزش های تخصصی و مهارت افزایی کشاورزان و کاربران می تواند در بهبود مصرف نهاده های شیمیایی و افزایش سودمندی اقتصادی موثر باشد. بررسی درصد مسمومیت حاد و اعمال و شرایط ناایمن موثر بر آن نشان داد که 7/12 درصد از کاربران سم پاشی دچار مسمومیت حاد شده اند. نتایج نشان داد که مسمومیت حاد ناشی از آفت کش ها تحت تاثیر روش های ناایمن در کار با آفت کش ها، رفتارهای حفاظت شخصی و بد کار کردن تجهیزات می باشد.

در این پژوهش سم‏پاش نازل‏دار پشت تراکتوری با سم‏پاش میکرونر پشت تراکتوری جهت مبارزه با علف‏های هرز گندم مورد ارزیابی قرار گرفتند. طرح آزمایشی دارای پنج تیمار شامل دو تیمار مربوط به سم‏پاش میکرونر تراکتوری و دو تیمار مربوط به سم‏پاش نازل‏دار تراکتوری و یک تیمار شاهد بود. تیمارهای سم‏پاش میکرونر شامل سطح‏های سرعت متوسط (3500 دور در دقیقه) و سرعت کم (2000 دور در دقیقه) دیسک چرخان و تیمارهای سم‏پاش نازل‏دار شامل سطح‏های نازل سیلابی و نازل بادبزنی، و تیمار پنجم تیمار شاهد (بدون سم‏پاشی) بود. این پژوهش در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی در هفت تکرار اجرا شد. نتایج نشان داد همه تیمارها از نظر کنترل تعداد علف‏های هرز با تیمار شاهد اختلاف معنی‏داری داشتند. هم‏چنین تیمار سم‏پاش تراکتوری با نازل سیلابی با تعداد 22/57عدد علف هرز و نیز وزن خشک 26/27 گرم بر مترمربع برای علف‏های هرز بهترین عملکرد را نسبت به سایر تیمارها داشت. در بررسی صفات فنی سم‏پاش‏ها، تیمارها از نظر آماری اختلاف معنی‏داری داشتند. به‏طوری که در صفت مقدار محلول مصرفی، تیمار سم‏پاش با نازل سیلابی با 191/66لیتر در هکتار و تیمار سم‏پاش میکرونر با دور کم دیسک با 44/38 لیتر در هکتار به ترتیب بیش‏ترین و کم‏ترین محلول مصرفی را داشتند. از نظر میزان بادبردگی تیمار سم‏پاش میکرونر با سرعت متوسط دیسک چرخان و تیمار سم‏پاش با نازل سیلابی به‏ترتیب با 76/19 و 23/81 درصد بادبردگی بیش‏ترین و کم‏ترین مقدار را داشتند. بهترین ضریب کیفیت پاشش معادل 1/17 برای سم‏پاش میکرونر با سطح دور متوسط دیسک چرخان به‏دست آمد که یکنواختی پاشش بالای این تیمار را نشان می‏دهد. بررسی اقتصادی سم‏پاش‏ها به صورت اجاره‏ نشان داد استفاده از سم‏پاش میکرونر در هکتار سودی به مقدار 600 هزار ریال نسبت به سم‏پاش نازل‏دار پشت تراکتوری برای کشاورز به‏همراه دارد. بنابراین با توجه به نتایج این تحقیق، سم‏پاش میکرونر پشت تراکتوری نسبت به سم‏پاش نازل‏دار پشت تراکتوری اقتصادی‏تر و دارای عملکرد بهتری می‏باشد.