نام پژوهشگر: سیما طایفه
سیما طایفه لیلا هوشنگی
عارفان مسلمان و صوفیه اغلب در سخن از عشق الهی ترجیح داده اند از لفظ «المحبه» استفاده کنند، گرچه عارف فارسی نویسی همچون احمد غزالی واژه «عشق» را برگزیده است. در این پژوهش نظریه عشق و محبت نزد خواجه احمد غزالی و برادرش، امام محمد غزالی در مهمترین اثر هر یک از ایشان یعنی سوانح و احیاء علوم الدین بررسی می شود. این پژوهش طی پنج فصل قصد دارد تا سیر تاریخی تکوین بحث عشق الهی و محبت را نزد اسلاف برادران غزالی و آنگاه تدوین و تکامل آن را در نظرات احمد و محمد غزالی نشان دهد. بخش نخست با ارائه پیشینه ای از موضوع پژوهش و تعریف محدوده آن به کلیات اختصاص یافته است. در فصل دوم به بررسی دو مفهوم محبت و عشق در فرهنگ اسلامی ـ پیش از برادران غزالی ـ پرداخته می شود. به این منظور مفهوم محبت و عشق در حوزه های مختلفی همچون زبان عربی، قرآن، دفاتر حدیثی، آثار فلسفی، نظریات کلامی و به ویژه در میراث عرفانی بررسی شده است. در این بخش کوشش بر آن است که روشن شود مفهوم محبت و عشق تا چه اندازه شرعی و ملهَم از کتاب و سنت است و تا چه حد وامدار علوم دیگری همچون فلسفه و کلام است. در فصل سوم پس از ارائه کلیاتی درباره زندگی و کتابشناسی آثار امام محمد غزالی، نظریه محبت او در احیاء علوم الدین طرح شده است. در فصل چهارم نیز پس از ذکر کلیات، ضمن بازخوانی سوانح، آراء احمد غزالی درباره عشق بیان شده است. بخش پایانی رساله به مقایسه و سنجش آراء احمد غزالی و امام محمد غزالی اختصاص دارد. در این بخش سعی شده تا ضمن اثبات فرضیه های پژوهش، نقاط اشتراک و افتراق آراء برادران غزالی بازنموده شود. تحلیل سبک نوشتاری دو اثر، تفاوت در مبادی فکری و اهداف نویسندگان دو اثر، تعیین میزان تأثیر پذیری خواجه احمد غزالی و امام محمد غزالی از میراث دینی، علمی و فرهنگی پیش از خود از جمله مباحث این بخش است. همچنین در بخش نتیجه گیری مفهوم، ماهیت و کارکرد عشق و محبت از نظر برادران غزالی بازگو شده است.