داستان همای و همایون یکی از شیرین ترین داستان های اصیل ایرانی است که با نام و نظم خواجوی کرمانی شناخته گردیده است. خواجوی کرمانی این داستان را در سال 732ه.ق به نظم در آورد. مضمون این منظوم? عاشقانه، شرح دلدادگی های «همای» و «همایون» در ایّام فراق و وصال است. این داستان که به نظر می رسد مضمونی ساده و تکراری داشته باشد، آن چنان در قامت توانا و حسنِ داستان پردازیِ خواجوی کرمانی ساخته و پرداخته شده است که به داستانی مهیّج و دلنشین تبدیل گردیده است. عنوان این پژوهش نقد و تحلیل منظوم? «همای و همایون» است. همان گونه که این عنوان ایجاب می کند، نگارنده هم? جوانب هنری و ادبی این منظوم? زیبا را مورد سنجش و تحلیل قرار داده است. تعداد ابیات این منظومه 4407 بیت و در بحر متقارب است. این منظومه در میان تحقیق دربار? داستان همای و همایون و ریشه شناسی آن از طرفی و معرّفی ناظم آن، «خواجوی کرمانی» و منظومه اش از طرف دیگر در یک فصل مورد بررسی قرار گرفته است. مبحث دیگر، نقد و تحلیل محتوا و درون مای? منظوم? همای و همایون است که برخی از مضامین آن مربوط به فرهنگ و باورهای رایج در ایران باستان می شود. تأثیر و تأثّرات نیز در این فصل گنجانده شده است. زبان شناسی و تحلیل ساختار جملات و واژگان این منظومه، همچنین مختصّات سبکی آن، ضرورت تحقیق در این باره را بیش از پیش آشکار می کند.