علامه دهخدا، در جلد سوم امثال و حکم، پس از آوردن ابیاتی از اسدی طوسی با این سرآغاز: مزن رای با تنگدست از نیاز................. که جز راه بد ناردت پیش باز به ناگهان افسار خامه از کفش برون می شود و به گزارش صد و هفتاد و شش صفحه ای از این ابیات می پردازد. این ابیات اسدی طوسی، بیانگر برتری ایرانیان بر دیگر ملل می باشد و آن صد و هفتاد و شش صفحه که از پس این ابیات می آید در واقع گزارش و تاییدیه ی است بر درستی و صحت ادعای آن ابیات که در پیِ اثبات فضل و برتری ملت ایران بوده است. این بخش 176 صفحه ای، ویژه ی فرهنگ و تاریخ ایران باستان می باشد، بخش انبوهی از این فراز به زبان عربی است که برخی از روایات قرآن کریم و سخنان اندیشمندان عربی نویس سده های نخستین اسلامی درباره فرهنگ ایران را در برمی گیرد که فاقد ترجمه و بازشناسی مراجع است. می توان با یقین بگویم، که دهخدا از همه ی منابع مربوط به فرهنگ ایران که در دسترس اش بوده، بهره گرفته و اطلاعات گرانبهایی را در این بخش از کتاب خود جای داده است اما احتمالا ایشان به دلیل حجم بالای آثار و تالیفاتشان، نتوانسته اند این متون را دسته بندی و بسامان کنند و تنها به نقل آنها بسنده نموده اند و به نشانی و شناسنامه ی کامل کتب مورد استفاده نیز اشاره نکرده اند. به همین سبب، ما نخست به بازشناسی مراجع مورد استفاده ی ایشان پرداخته و شناسنامه ی کامل آن ها را یافته و ثبت نمودیم. نیز با مراجعه و بهره گیر ی از دیگر مراجع فرهنگ ایران باستان که در دسترس دهخدا نبوده، تلاش کردیم تا این مجموعه را پر بارتر سازیم. متون عربی اش اگر ترجمه شده بود، ترجمه اش را یافته و بدان افزودیم و اگر برگردان نشده بود، خود به ترجمه آن دست زدیم. برای نمونه ما از ترجمه های آقایان مهدوی دامغانی و آذرتاش آذرنوش استفاده نمودیم. سپس برای تمامی متون، تا حد امکان، عناوینی درخور برگزیدیم و سپس متون هم موضوع را دسته بندی کرده و آنها را در سیزده فصل گنجانیدیم که به ترتیب زیر می باشند: طبقات، ارتش، حکمت، شادی و آبادانی، اخلاق، شکوه، دانش، هنر، ستایش ایرانیان در متون دینی، سیاست، دین، رابطه ایرانیان و اعراب و عدل در ایران باستان می باشد.