نام پژوهشگر: طیبه مزروعی
طیبه مزروعی پرویز رستگار
یکی از اقسام حدیث که کمتر به آن پرداخته و توجه شده، حدیث قدسی است. حدیث قدسی، وحی غیر قرآنی خداوند متعال به پیامبر در موارد مختلف است که رسول خدا آن را با الفاظ و عبارات خود بیان و بازسازی کرده است. در میان شیعه اولین کسی که در این موضوع کار و احادیث قدسی را در یک کتاب جمع آوری کرده، شیخ حر عاملی است که کتاب الجواهرالسنیه را در این زمینه به رشته ی تحریر در آورده است. هدف ما در این رساله بررسی علل رویکرد حدیثی شیخ حر و میزان قابل اعتماد یا ضعیف بودن احادیث قدسیه و انگیزه ای است که او را به گردآوری این کتاب واداشته است. روش این تحقیق کتابخانه ای و مبتنی بر تحلیل محتوا پس از مراجعه به مصادر و منابع متنوع امامیه و فیش برداری از آنهاست. پس از بررسی و تحقیق به این نتیجه رسیدیم که شیخ حر، فقیهی برخاسته از دوره هفتم و مکتب اصفهان بوده است و عوامل و حوادث گوناگونی که در زندگی او وجود داشت، او را به سوی مکتب اخباریگری سوق داد. از مهم ترین این عوامل، کمتر اهمیت دادن برخی فقهای دوره ی ششم تحول فقه شیعه به حدیث و روی آوردنشان به مباحث عقلی و فلسفی و زیاده روی آنها در این باره بود که سبب شد تا اخباریانی مثل ملا محمد امین استرآبادی برای حمایت از جایگاه حدیث موضع گیری کنند. در سال های بعد، برخی از عالمان بزرگ به این شیوه گرایش پیدا کردند که شیخ حر عاملی یکی از آنان بود. او از اخباریان معتدل بود و برای اثبات عقاید خود از تندخویی و پرخاشگری کناره می گرفت. کتاب الجواهرالسنیه نیز بر اساس همین رویکرد اخباریگری نگاشته شده است، هر چند احادیث ضعیف و مرسل نیز در این کتاب به چشم می خورد. ولی این نکته قابل ذکر است که تعداد این احادیث بسیار کمتر از احادیث قوی و متقن این کتاب است. البته نباید از دیده دور داشت که اندیشه های کلامی شیخ حر، از انگیزه های نیرومند او در گرد آوری این کتاب بوده است و به شکل بازتاب دادن احادیثی با رنگ و بوی مباحث کلامی و باورهای شیعی، خود را دراین کتاب نشان داده است.