چکیده: اندوزوخوری یکی از روش های پراکنش بذر است که در آن بذر از طریق گذر از سیستم گوارش دام انتقال می یابد و علاوه بر پراکنش مناسبی که از این طریق به دست می آورد، ممکن است بر رفتارهای رشدی بذرتأثیر مثبت بگذارد. هدف از این مطالعه، بررسی اهمیت اندوزوخوری به وسیله حیوانات اهلی مختلف (گاو، گوسفند و بز) در جوانه زنی گونه های بومی شامل: گراس های چند ساله، فورب های چند ساله و فورب های یک ساله در مراتع نیمه استپی چهارمحال و بختیاری، تعیین اثر اندازه بذر در موفقیت عبور از دستگاه گوارش دام و محاسبه تراکم و شاخص های جوانه زنی بین تیمار حیوانی و شاهد می باشد. به منظور بررسی رابطه بین خصوصیات بذر و گذر از دستگاه گوارش دام، ابتدا خصوصیات مورفولوژیک بذر شامل: وزن بذر، طول, عرض و شکل بذر اندازه-گیری و سپس بذور به دام های مورد بررسی خورانده و مدفوع آن ها جمع آوری و پس از اعمال تیمار سرما، به مدت چهارماه در شرایط گلخانه نگهداری و جوانه زنی آن ها ثبت شد. نتایج حاصل از آزمون کای _ اسکور نشان داد که درصد جوانه زنی برای گونه-های گندمیان در تیمار گاو برابر با 7/24 درصد و برای تیمار گوسفند و بز به ترتیب 1/3 و 4 درصد می باشد. همچنین نتایج نشان داد که اندوزوخوری برای فورب های چند ساله و فورب های یک ساله، باعث کاهش درصد جوانه زنی در تیمار گوسفند و بز شد، به-طوری که درصد جوانه زنی 88/0 درصد در تیمار گوسفند و 66/0 درصد در تیمار بز، و برای فورب های یک ساله 65/1 درصد برای گوسفند و 25/1 درصد برای بز می باشد. نتایج حاصل از رگرسیون خطی ساده نشان داد که بین درصد جوانه زنی بذور پس از عبور از دستگاه گوارش دام و خصوصیات اندازه گیری شده، ارتباطی وجود ندارد و اندازه بذر، وزن، طول و عرض بذر تأثیری در عبور از دستگاه گوارش دام ندارد. همچنین نتایج حاصل از رگرسیون لگاریتمی نشان داد که برای گراس های چند ساله بین طول بذر و درصد جوانه زنی در تمامی تیمار های حیوانی رابطه مستقیمی وجود دارد و برای فورب های چند ساله نیز، در تیمار حیوانی گاو، بین درصد جوانه زنی و وزن بذر رابطه معنی داری وجود دارد و در تیمار حیوانی گوسفند نشان داد که بین درصد جوانه زنی و طول و وزن دانه رابطه مستقیمی وجود دارد. نتایج حاصل از آزمون کروسکال _ والیس بین دو تیمار مقایسه تراکم جوانه زنی گاو با گوسفند برای تمامی گونه ها، نشان داد که بین این دو تیمار در سطح 5 درصد، تفاوت معنی داری وجود دارد (05/0>p)، به طوری که میانگین تراکم جوانه زنی برای گاو در کل تکرارها، برابر با 3/30 پایه جوانه زده و برای گوسفند در کل تکرارها، برابر با 17 پایه جوانه زده می باشد. همچنین نتایج آزمون کروسکال _ والیس بین دو تیمار مقایسه تراکم جوانه زنی گاو با بز نیز نشان-دهنده تفاوت معنی دار می باشد، بطوریکه میانگین تراکم جوانه زنی برای بز برابر با 3/13 پایه جوانه زده در کل تکرارها می باشد. نتایج حاکی از آن است که بین تیمار مقایسه تراکم بز و گوسفند (05/0<p)، تفاوت معنی داری وجود ندارد. شاخص های جوانه-زنی از قبیل: سرعت جوانه زنی، ضریب سرعت جوانه زنی، طول مدت جوانه زنی، بالاترین ارزش جوانه زنی و میانگین جوانه زنی روزانه محاسبه گردید. نتایج آزمون t _ جفتی(paired samples t test ) بر روی این شاخص ها برای تیمار های حیوانی و شاهد نشان داد که برای تیمارهای حیوانی و شاهد تفاوت معنی داری برای کلیه شاخص های وجود دارد به طوری که سرعت جوانه زنی، ضریب سرعت جوانه زنی و طول مدت جوانه زنی در تیمار های حیوانی بیشتر از تیمار شاهد می باشد. کلمات کلیدی: اندوزوخوری، خصوصیات مورفولوژیک، شاخص های جوانه زنی، تیمار های حیوانی(گوسفند، بز و گاو).