چکیده توسعه وپیشرفت های با شتاب عصرکنونی درعلم وتکنولوژی واستفاده ازاین فناوری درطراحی، ساخت وجعل اسناد،تشخیص مجعولیت اسنادهویتی درمقایسه باسایرجرایم ازپیچیدگی بیشتری برخوردارشده وکشف این جرم نیزآسان به نظرنمی رسد.پیشگیری ازاین امرمستلزم شناخت راهکارها و برخورد اصولی ومنطقی با این پدیده ضداجتماعی وغیراجتماعی وهمچنین استفاده علمی ازامکانات و فناوریهای روز را می طلبد.مهمترین اسناد هویتی شامل:شناسنامه،کارت شناسایی ملی،پایان خدمت یا معافیت ازخدمت، گذرنامه، گواهینامه رانندگی ومدارک شناسای صنفی مانند کارتهای شناسایی ادارات دولتی، مدارکی هستند که برای احراز هویت وشناسایی افراد به کارمی روند.این اسناد پایه و اساس سایر مدارک نیزقرار میگیرند.بدین لحاظ اسناد هویتی از اهمیت ویژه ای درجامعه برخوردار هستند وبه لحاظ اهمیتی که جامعه به این اسناد قائل است، مورد توجه ویژه مرتکبین جرائم گوناگون خصوصا جرائم علیه اموال،کلاهبرداری،قاچاق اشخاص،قاچاق مهاجران،قاچاق موادمخدر، پولشویی، فسادمالی واداری و... درگروههای مجرمانه سازمان یافته قرارمی گیرند. امروزه اکثرکشورها،بالاخص کشورهای درحال توسعه،آماج مجرمین سازمان یافته ای هستند که درقلمروداخلی یاخارجی با سوءاز استفاده ازاهمیت ونقش اسناد هویتی درجامعه با پوشش هویت پنهانی وغیرواقعی به برخی اعمال واهداف مجرمانه خودنائل میشوند.ازسوی دیگربنابه دلائل مختلف تاریخی،فرهنگی،اجتماعی، اقتصادی و...فی الواقع جایگاه راستین وارزش واهمیت واقعی این اسناددر جامعه به درستی مشخص وحفظ نشده است.آسیب پذیری وقابلیت جعل،غصب این اسنادو همچنین عدم آگاهی کافی آحاد مردم، نسبت به اهمیت وحفظ وحراست صحیح اسناد هویتی میتواند، انگیزه استفاده وکاربری باندهای بزهکاری حرفه ای را برای سوء استفاده ازاین اسناد تشدید نماید.اصولا جعل وتزویردرحقوق جزای امروزی یکی ازجرائم خطرناکی است که اززمره جرائم علیه امنیت و آسایش عمومی محسوب می شود.جعل وسوءاستفاده ازسند مجعول، عامل مهم سلب آسایش عمومی، کاهش سطح اعتماد افراداز دستگاههاو نهادهای مدنی همچنین از بین رفتن امنیت وسلامت جامعه، زمینه ساز بسیاری ازضررهای مادی ومعنوی است که به اشخاص حقیقی وحقوقی وسازمان ها و نهادهای مدنی جامعه وارد می گردد. ازسوی دیگرجعل وسوءاستفاده ازاسناد هویتی به خصوص درجرایم سازمان یافته باعث خدشه دارشدن ارزش واعتبارفرهنگی،علمی واقتصادی کشورمی شود ویکی ازعوامل اساسی ناکارآمدی اقتصادی واجتماعی وسیاسی درجامعه محسوب می گردد. درهمین راستا جعل و سوءاستفاده ازاسناد و تقلب به قانون، همواره ازدغدغه های مسئولان واندیشمندان کشوربوده است. جرم شناسی جعل اسناد هویتی اقتضاءداردکه تمامی ابعاد وزوایای موضوعاتی نظیرپدیده جعل، استفاده ازسندمجعول، چگونگی کشف وشناخت راهکارهای این جرم واتخاذ تدابیرپیشگیرانه ازوقوع آن وهمچنین اطلاع رسانی عمومی نقش واهمیت اسناد هویتی درجامعه وبرخورد عقلائی ومنطقی ودرمان به موقع و مناسب مجرم ازمباحث اصلی این پژوهش است.امیداست این اثرهرچند ناچیزدرتبیین جرم وعملکرد دستگاهها ونهادها ومبادی ذیربط که درصدور این اسناد نقش دارند،ایفا نماید. چرا که شناخت دقیق، علمی واصولی آسیب پذیری اسناد هویتی به مراتب پیچیده تراز تصوری است که نسبت به موضوع می رود. باتوجه به پیچیدگی های جعل مدارک واسناد هویتی بااستفاده ازفناوریهای روز، بدیهی است که روش های مبارزه با این جرایم نیزباید ازظرافت خاص واستفاده ازتکنولوژی متناسب روزبرخوردار باشد.به عبارت دیگرباید بابرخورد جرم شناسانه بامجرم واتخاذ تدابیرعلمی وسیاست جنایی بادرنظر گرفتن فناوری های روز از تکرار جرم وپیشگیری ازشیوع آن درجامعه جلوگیری نمود. ضرورتا کشورهای درحال توسعه وتوسعه یافته باید به پدیده های ضد اجتماعی وغیراجتماعی وآسیب پذیری قوانین و رویه های خود آشنایی کامل داشته تا به یک استراتژی جامع و مدرن دست یابند.