چکیده دو آزمایش برای تعیین اثرات نیترات و آنتی اکسیدان های ویتامین e و سلنیوم بر ظرفیت آنتی-اکسیدانی، عملکرد تولیدی و برخی فراسنجه های خونی مرغان بومی آذربایجان غربی صورت گرفت. در آزمایش اول از 100 قطعه مرغ بومی از سن (25 تا 32 هفتگی) استفاده شد. این مرغ ها به دو گروه شاهد و آزمایشی (تغذیه شده 2/4 گرم نیترات سدیم در کیلوگرم جیره) تقسیم شدند. نیترات سدیم تاٌثیر معنی داری بر تولید تخم مرغ، استحکام و ضخامت پوسته و عدد هاو در هفته های 28 و29 نداشت (05/0p>) اما در سه هفته بعدی (30،31و32) تخم مرغ تولیدی و توده ی تخم مرغ تولیدی توسط نیترات سدیم کاهش یافت ) 05/0 (p<. علاوه بر این نیترات سدیم تاًثیر معنی داری بر رنگ زرده نداشت (05/0p>). همچنین تولید تخم مرغ و توده ی تخم مرغ تولیدی در طول زمان افزایش یافت ) 05/0 (p< هیچ اثر متقابلی بین تیمار و زمان برای پارامترهای وزن تخم مرغ، تود ه ی تخم مرغ تولیدی و درصد تخم مرغ تولیدی مشاهده نشد (05/0p>). هیچ اثر متقابلی بین تیماروزمان برای استحکام پوسته مشاهده نشد (05/0p>). هیچکدام از فراسنجه های پروتئین کل، تری گلیسرید کل و فعالیت آنزیم های آلانین آمینوترانسفراز، آسپارتات آمینوترانسفراز و لاکتات دهیدروژناز در سن 32 هفتگی تحت تاًثیر مصرف نیترات سدیم قرار نگرفت (05/0p>). نیترات سدیم باعث کاهش کلسترول و ظرفیت آنتی-اکسیدانی در سن 32 هفتگی شد )001/0 (p< در آزمایش دوم از قطعه250 مرغ استفاده شد. این مرغ ها به 5 گروه آزمایشی تقسیم شدند. گروه های آزمایشی شامل گروه شاهد، نیترات (جیره شاهد مکمل شده با 2/4 گرم در گیلوگرم جیره نیترات سدیم )، ویتامین e (جیره شاهد حاوی نیترات مکمل شده با 150 واحد بین المللی آلفاتوکوفرول استات )، سلنیوم ( جیره شاهد حاوی نیترات مکمل شده با 3/0 میلی گرم در کیلوگرم جیره سلنیت سدیم)، ویتامین e و سلنیوم (جیره حاوی نیترات مکمل شده با 3/0 میلی گرم سلنیت سدیم و 150 واحد بین المللی در هر کیلوگرم جیره) بودند. جیره های آزمایشی تاًثیری بر وزن تخم مرغ، تولید تخم مرغ و توده-ی تولیدی در 35 هفتگی نداشتند، ولی نیترات سدیم باعث کاهش وزن تخم مرغ در هفته های بعدی شد (36 تا 39) (05/0p<). مصرف جیره های آزمایشی (ویتامین e، سلنیوم و یا هر دو) همه پارامترهای کمی و کیفی تخم مرغ را به جز رنگ زرده به سطح نرمال رساند (05/0p>). عدد هاو در طول زمان افزایش، کاهش یافت ) 05/0 (p<. علاوه براین هیچ اثر متقابلی در زمان و تیمار برای هیچکدام از پارامتر های کیفی مشاهده نشد (05/0p>). همچنین هیچکدام از فراسنجه های هموگلوبین، پروتئین کل و یا فعالیت آنزیم های سوپراکسید دسموتاز و گلوتاتیون پروکسیداز خون در 39 هفتگی تحت تاٌثیر تیمار های آزمایشی قرار نگرفت (05/0p>). ظرفیت کل آنتی اکسیدانی و تری گلیسرید خون توسط نیترات سدیم کاهش یافت و مصرف (ویتامین e، سلنیوم و یا هر دو) باعث افزایش این فراسنجه ها شد (05/0p<). اگرچه میزان کلسترول خون تغییر زیادی نداشت ولی مصرف (ویتامین e، سلنیوم و یا هر دو) باعث افزایش کلسترول خون گردید (05/0p>).