ترکیبات ثانویه گیاهی دارای خواص ضد میکروبی هستند و می توان از آنها برای تغییر فرآیندهای تخمیری شکمبه استفاده کرد. رازیانه یک گیاه دارویی مهم در تغذیه انسان می باشد و استفاده از آن در تغذیه دام مرسوم نمی باشد، اما می توان از فرآورده های فرعی آن در تغذیه دام استفاده کرد. دو آزمایش برای بررسی اثر فرآورده فرعی رازیانه، اسانس و عصاره آن بر عملکرد بره های پرواری، پارامترهای تولید گاز، تولید توده میکروبی و قابلیت هضم مواد مغذی انجام شد. در آزمایش اول از سطوح مختلف فرآورده فرعی رازیانه (0، 3، 6 و 9 درصد ماده خشک جیره) در جیره 20 رأس بره افشاری (24/0 ± 49 کیلوگرم وزن بدن) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی استفاده شد. مصرف روزانه ماده خشک، افزایش وزن روزانه، ضریب تبدیل، متابولیت های پلاسما و غلظت نیتروژن آمونیاکی مایع شکمبه اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که جیره های آزمایشی بر مصرف ماده خشک و غلظت تری گلیسیریدها، کلسترول و اوره پلاسما اثری نداشتند (05/0p>). بالاترین افزایش وزن روزانه در بره های تغذیه شده با جیره های حاوی صفر و 6 درصد فرآورده فرعی رازیانه دیده شد (05/0>p). ضریب تبدیل بره های تغذیه شده با جیره حاوی 9 درصد فرآورده فرعی رازیانه در مقایسه با سایر بره ها بالاتر بود (05/0>p). غلظت نیتروژن آمونیاکی مایع شکمبه بره ها تفاوت معنی داری نشان نداند (05/0<p). در آزمایش دوم، پارامترهای تولید گاز، تولید توده میکروبی و قابلیت هضم مواد مغذی جیره های آزمایش اول بررسی شد. پتانسیل تولید گاز (a)، سرعت تخمیر (µ)، فاکتور تفکیک (pf)، بازده تولید توده میکروبی (emb)، قابلیت هضم ظاهری ماده خشک (aivdmd)، قابلیت هضم حقیقی ماده آلی (tivomd) نصف زمان تولید گاز (2/1t) و ناپدید شدن ماده خشک در 144 ساعت (144d) و قابلیت هضم الیاف غیر قابل حل در شوینده خنثی (ndfd) تحت تاثیر قرار نگرفتند (05/0p>).با افزایش سطوح فرآورده فرعی زمان تأخیر (l) افزایش یافت (05/0>p). تولید گاز در 24 ساعت انکوباسیون (gp24) در تیمار حاوی 6 درصد فرآورده فرعی بیشترین مقدار را نشان داد (05/0>p). تولید توده میکروبی در تیمار شاهد بیشترین مقدار را داشت (05/0>p) در کل با توجه به این نتایج، استفاده از فرآورده فرعی رازیانه بر عملکرد بره های پرواری اثر معنی داری نداشت. اما برای دستیابی به نتایج دقیق تر به انجام آزمایش-های بیشتر نیاز می باشد.