نام پژوهشگر: آزاده طهماسبی عیسوند
آزاده طهماسبی عیسوند سید محمود عقیلی
چکیده شهرها تنها خیابان هایی نیستند که برای رفت و آمد ساخته شده باشند، بلکه محل تعامل شهروندانی هستند که در آن زندگی می کنند و نیازهای متفاوت اقتصادی، اجتماعی، معنوی و نظیر آنها در شهر برطرف می گردد. از این رو نه تنها کمبود امکانات و عدم پراکنش یکنواخت آنها می تواند زمینه ساز ایجاد تنش در محیط شهری گردد، بلکه چگونگی چینش امکانات، خدمات و منابع اقتصادی در شهرها و توجه به معیارهای اجتماعی مانند مشارکت در کارهای محله، ارتباطات خوب با خانواده و همسایگان، حس تعلق به محله و شهر محل سکونت نیز از عوامل دخیل در بالا بردن سطح رضایت مردم از زندگی شهری هستند. ارزیابی تنش شهری مفهوم جدیدی است که می تواند در این موضوع سودمند باشد و با استفاده از آن طی مقایسه شرایط موجود با یک شرایط استاندارد به کمک نقشه ها، مناطق دارای تنش را مشخص و نهایتا این امکان فراهم می شود که راهکارهای مدیریتی لازم برای کاهش یا برطرف کردن تنش های موجود ارائه گردند. شرایط استاندارد در این تحقیق از بررسی منابع مختلف درباره شرایط بهینه زندگی در شهر و تلفیق آنها در قالب معیارهای اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی به دست آمد. در تحقیقی که با موضوع ارزیابی تنش شهری در شهر گرگان صورت گرفت از gis و رهیافت ارزیابی چند معیاره (mce)، برای تعیین و نمایش مناطق دارای تنش بر روی نقشه شهری استفاده گردید. پس از تهیه لایه mce و مقایسه آن با شرایط واقعی درون شهر مشاهده گردید که این نتایج تطابق کاملی با واقعیت درون شهر ندارد. به عنوان مثال، در حالی که طبق نتایج حاصله از آزمایشاتی که توسط محققین دیگر بر روی کیفیت آب آشامیدنی گرگان صورت گرفته است قسمت شمالی شهر مانند محله جوادیه و سرچشمه دارای پائین ترین کیفیت آب آشامیدنی هستند اما طبق نظرسنجی صورت گرفته کیفیت آب آنها نسبت به بقیه محلات درحد متوسط تا خوب عنوان شده است. این تفاوت در تفسیر واقعی وضع موجود می تواند در نتیجه فقر آموزشی مردم در زمینه استانداردهای زندگی باشد. از این رو دو سناریو 1- مطابق با واقعیت 2- مطابق با نظرسنجی از مردم فراهم گردید. البته تفاوت در نتایج دو سناریو تنها در بررسی معیارها به چشم می آید ولی ترتیب افزایشی ارزش mce در دو سناریو یکسان است. همان گونه که نتایج mce واقعی نشان می دهد که ارزش mce در نواحی بافت قدیم شهر با 196 کمترین مقدار را در مقایسه با نواحی دیگر دارد و این موضوع نشاندهنده ضریب تنش بالاتر در این نواحی است. گسترش جدید شهر با ارزش 206 در رتبه دوم و بافت حاشیه شهر با 216 دارای بالاترین مقدار ارزش mce و به بیان دیگر کمترین مقدار تنش در شهر گرگان است. ارزش mce طبق نظر مردم در بافت قدیم شهر193 در گسترش جدید 216 و در بافت حاشیه 224 می باشد که بالاترین تنش را در بافت قدیم و کمترین را در بافت حاشیه نشان می دهد. با توجه به چند وجهی بودن ارزیابی تنش شهری و احتیاج به بررسی شهر با استفاده از معیارهای چندگانه و همچنین با مشاهده نتایج حاصل از تحقیق، می توان این گونه نتیجه گیری کرد که رهیافت ارزیابی چندمعیاره روش مناسبی برای ارزیابی تنش شهری بوده است. بالا بردن کیفیت آموزشی مدارس، انتقال مشاغل تجاری و اداری عمده مانند صنعت مبلمان، فرش و مراکز اداری به حاشیه شهر، افزایش سطح سرانه فضای سبز شهری و تلاش در جهت کاهش ترافیک از جمله راهکارهای پیشنهادی است که برای کاهش تنش های شناسایی شده در شهر گرگان ارائه شدند. واژگان کلیدی: ارزیابی تنش شهری، رهیافت ارزیابی چند معیاره، سلامت شهری، شرایط بهینه زندگی