چکیده رساله ی حاضر با هدف بررسی اوامر، نواهی و علل آن، که حضرت علی (ع) در باره ی عرصه های مختلف حکومت اعم از فرهنگی، اقتصادی و سیاسی در نهج البلاغه بیان داشته، تدوین شده است، کنکاش در این زمینه کارکرد مهم و خطیری دارد که می تواند نتایج با ارزشی را در پی داشته باشد که بسیاری از مکاتب حکومتی از تحصیل آن ناتوان هستند؛ برای این که اهل بیت (ع) عموماً و امام علی (ع) خصوصاً معادن و گنجینه های علم الهی محسوب می شوند و از هر کس دیگر به عمق مسائل و زوایای پنهان امور دنیوی و اخروی آگاه تر هستند، و می توان اذعان نمود که تعلیل های آنان در شناخت و پذیرش امور یاد شده، تأثیر بسزایی به ویژه در میان جوانان و به خصوص در زمان معاصر داشته باشد. از مجموعه علل و اسبابی که امیر المومنین (ع) برای عرصه های گوناگون حکومت بیان می دارد می توان نتیجه گرفت که آن حضرت هدف نهایی در عرصه ی فرهنگی را، رشد و تعالی انسان و جامعه می داند؛ زیرا طبق جهان بینی اسلام، انسان موجودی مرکب از جسم و روح است و سعادت و خوشبختی واقعی او در تکامل معنوی و سعادت اخروی باید جست وجو نمود. مهم ترین وظیفه ی این عرصه فراهم ساختن شرایطی است که انسان بتواند به تکامل روحی و معنوی خود، که همان تقرّب الهی است، برسد. امّا در زمینه ی اقتصادی، شکوفایی اقتصادی در پرتو عدالت، رفاه عمومی و توازن اقتصادی مهم ترین دستاوردی است که امر به معروف و نهی از منکر اقتصادی می تواند در پی داشته باشد. معروف های نظام اقتصادی حکومت علوی مواردی است که امام (ع) به آن تأکید فراوان دارد و با طراحی نظام اقتصادی خود در صدد تحقّق آن می باشد. که با ایجاد فرصت های برابر و شرایط معیشتی مناسب برای همگان و دفع موانع در زمینه ی تولید و توزیع و الگوهای مصرف میسّر می داند. عرصه ی سیاسی حلقه ی اتّصال و مکمل دو مورد یاد شده است که با ایجاد بسترهای لازم و تدبیر در اداره امور می تواند جامعه را به اهداف مورد نظر برساند؛ که در نظر حضرت علی (ع) از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده و با تعیین دقیق معیارهای عزل و نصب و بیان سبب های آن، ایجاد جامعه ای آرمانی بر اساس حق و عدالت مقدور و عملی می داند. کلمات کلیدی: امام علی (ع)، نهج البلاغه، حکومت، تعلیل