چکیده بررسی اثر سدیم آزاید بر باززایی زعفران (crocus sativus l.) تحت شرایط کشت بافت و شوری به کوشش زینب شهاب زاده زعفران کلاله قرمز و خشک شده ی گل زعفران (l. crocus sativus) که به عنوان طعم دهنده و رنگ دهنده و استفاده می شود و مصرف جهت ماده دارویی آن شناخته شده است. آزمایش به منظور ایجاد تنوع و مقاومت به شوری در دو رقم زعفران استهبان و کاشمر با استفاده از القای تغییرات توسط سدیم آزاید، در دو شرایط کشت بافت و گلدانی انجام گرفت. در این آزمایشات، بنه ها توسط 4 دز سدیم آزاید (0، 09/0، 12/0، 22/0 میلی گرم بر لیتر) برای ایجاد جهش مورد تیمارقرار گرفت. سپس بنه ها در هر دو آزمایش توسط 4 سطح شوری0، 07/0، 12/0 و 2/0 درصد تیمار گردید. در آزمایش کشت بافت بهترین دز سدیم آزایدجهت مقاومت به شوری برای صفات وزن کالوس و تولید گیاهچه دز 22/0 گرم بر لیتر سدیم آزاید بدست آمد. در گیاهان زعفران تیمار شده با سدیم آزاید نسبت به سطح بدون سدیم آزاید در شرایط تنش شوری افزایش صفات مورد بررسی مشاهده گردید. گیاهان حاصل از کشت بافت جهت حصول اطمینان از ایجاد مقاومت، به گلدان منتقل گردید و سپس با همان سطوح شوری اولیه آبیاری گردید. اثر متقابل رقم×سدیم آزاید×شوری برای میزان فعالیت آنزیم های کاتالاز، پراکسیداز و سوپر اکسید دیسموتاز در سطح 05/0 معنی دار گردید. نتایج این آزمایش تأیید کننده ی ایجاد مقاومت توسط سدیم آزاید در آزمایش کشت بافت بود. در آزمایش دوم و جداگانه بنه ها پس از تیمار با سدیم آزاید به گلدان منتقل گردید و سپس با سطوح شوری استفاده شده در آزمایش اول آبیاری گردید. اثر متقابل رقم×سدیم آزاید×شوری تمامی صفات مورد اندازه گیری در سطح 05/0 معنی دار گردید. بهترین دز سدیم آزاید برای اکثر صفات مورد اندازه گیری دز 09/0 و 12/0 سدیم آزاید بود. با افزایش دز سدیم آزاید به 22/0 میلی گرم بر لیتر صفات مورد اندازه گیری کاهش چشم گیری یافتند. بیشترین میزان سافرانال (36/7)، کروسین (033/18) و پیکروکروسین (76/14) در تیمار 09/0 سدیم آزاید و بدون وجود نمک در اکوتیپ استهبان مشاهده گردید. بیشترین فعالیت آنزیمی کاتالاز (46/1 واحد پروتئینی بر میلی گرم)، پراکسیداز (3160/0 واحد پروتئینی برگرم) و پرولین (1603/13 واحد پروتئینی بر میلی گرم) در اکوتیپ کاشمر و تیمار 22/0 سدیم آزاید و 2/0 نمک مشاهده گردید. نتایج بدست آمده از میزان فعالیت آنزیمی، مشاهدات آزمایش کشت بافت را تأیید نمود. نتایج آزمون همبستگی، نشان داد که صفات فعالیت آنزیمی، پرولین، تعداد ریز بنه و ماده موثره کلاله صفات مناسبی برای گزینش مقاومت به شوری در زعفران می باشد.