سیاست خارجی نوعی پویش رفتار خارجی دولتهاست که براثر تعامل میان متغیرهای داخلی و بین المللی آنان به وجود می آید. براین اساس سیاست خارجی هر کشور متأثر از عوامل ثابت و متغیر آن و شرایط و مقتضیات نظام بین الملل شکل می گیرد. کاربست و قابلیت مدل، به ظرفیت و جامعیت آن در دسترسی به نتیجه بستگی دارد که به کمک آن بتوان به شناختی از موضوع یا موضوعات مورد اشاره نائل آمد و همچنین آنگاه باید ابداع، شناخت و تسلط بر مدل را جزئی جدایی ناپذیر و عنصر اساسی و شاکله شکل دهنده دانست. این درحالی است که بسیاری از پژوهشها در حیطه علوم انسانی بطور عام و رشته علوم سیاسی و روابط بین الملل به صورت خاص، تبیین های توصیفی صرف صورت پذیرفته است. در این راستا پژوهش حاضر تلاش می نماید با رویکردی مدل محور تأثیرعوامل متغیر در تعیین سیاست خارجی ایران را با مقایسه ناهمانندیهای دوران پهلوی (1357ـ 1332) و جمهوری اسلامی ایران (1384 ـ 1357) بررسی نماید. فرضیه نگارنده آن است که «به نظر می رسد گوناگونی در جهت گیریها و نقشهای موجود در سیاست خارجی ایران در دو دوره پهلوی دوم (1357ـ1332) و جمهوری اسلامی ایران (1384ـ1357)، برآمده از ناهمانندیها در عرصه عوامل متغیر در سیاست خارجی ایران بوده است». پژوهش حاضر در پنج فصل تنظیم گردیده است. فصل نخست، نگارنده به اصول کلی پژوهش پرداخته است. فصل دوم به تشریح چارچوب تئوریک پژوهش اختصاص داده شده است و الگوی مورد نظر نویسنده را به دست می دهد. فصل سوم و چهارم به عنوان اضلاع اصلی پژوهش به شمار رفته و نگارنده در این بحث به شرح عوامل متغیر در تعیین سیاست خارجی ایران در دو دوره مورد بحث می پردازد. فصل ششم حاصل کوشش نگارنده در چهار فصل گذشته بوده و به نتیجه گیری و مقایسه عوامل متغیر در دو دوره پیش رو می پردازد.