این آزمایش به منظور بررسی اثر فرآوری کاه برنج بر ترکیب شیمیایی و فراسنجه های تجزیه پذیری شکمبه ای ماده خشک و ماده آلی با استفاده از روش کیسه های نایلونی انجام شد. تیمار های آزمایشی شامل کاه برنج بدون فرآوری (شاهد) و کاه برنج فرآوری شده با محلول اوره 5 درصد، محلول اوره 5 درصد و سپس اتوکلاو (فشار بخار 15 بار به مدت 5 دقیقه)، محلول هیدروکسید سدیم 5 درصد، محلول هیدروکسید سدیم 5 درصد و سپس اتوکلاو، اتوکلاو و سپس محلول اوره 5 درصد، اتوکلاو و سپس محلول هیدروکسید سدیم 5 درصد و اتوکلاو بودند. نتایج نشان داد که کمترین درصد ماده خشک به کاه برنج فرآوری شده با اتوکلاو و هیدروکسید سدیم، کمترین درصد ماده آلی به کاه برنج فرآوری شده با هیدروکسید سدیم، کمترین درصد دیواره سلولی، دیواره سلولی بدون همی سلولز و سلولز به کاه برنج فرآوری شده با هیدروکسید سدیم و اتوکلاو، کمترین درصد همی سلولز، به کاه برنج فرآوری شده با با هیدروکسید سدیم و اتوکلاو یا اتوکلاو و هیدروکسید سدیم، کمترین درصد لیگنین به کاه برنج فرآوری شده با هیدروکسید سدیم یا هیدروکسید سدیم و اتوکلاو و کمترین ph به کاه برنج فرآوری شده با اتوکلاو مربوط بود (05/0>p). بخش سریع تجزیه (a) ماده خشک و بخش سریع تجزیه (a) ماده آلی کاه برنج فرآوری شده با هیدروکسید سدیم و اتوکلاو و کاه برنج فرآوری شده با هیدروکسید سدیم از همه تیمارها بیشتر بود (05/0>p). بخش کند تجزیه (b) ماده خشک کاه برنج فرآوری شده با هیدروکسید سدیم و بخش کند تجزیه (b) ماده آلی کاه برنج فرآوری شده با اتوکلاو و سپس هیدروکسید سدیم از همه تیمارها کمتر بود (05/0>p). ثابت نرخ تجزیه (c) ماده خشک کاه برنج فرآوری شده با هیدروکسید سدیم از همه تیمارها بیشتر بود (05/0>p). تجزیه پذیری موثر ماده خشک و آلی با نرخ عبور 2، 5 و 8 درصد در ساعت کاه برنج فرآوری شده با هیدروکسید سدیم، هیدروکسید سدیم و اتوکلاو و همچنین اتوکلاو و هیدروکسید سدیم از همه تیمارها بیشتر بود (05/0>p). با افزایش زمان ماندگاری نمونه های کاه برنج در شکمبه، تجزیه پذیری افزایش یافت. بیشترین تجزیه پذیری به تیمارهای فرآوری شده با هیدروکسید سدیم و کمترین تجزیه پذیری به کاه برنج فرآوری شده با اتوکلاو مربوط بود (05/0>p). با توجه به نتایج آزمایش حاضر به نظر می رسد که فرآوری کاه برنج با محلول هیدروکسید سدیم 5 درصد و پس از آن کاه برنج فرآوری شده با اتوکلاو همراه محلول اوره 5 درصد در کاهش ترکیبات شیمیایی و افزایش تجزیه پذیری ماده خشک و آلی در شکمبه موثرتر باشند. با توجه به اینکه استقبال عمومی برای استفاده از هیدروکسید سدیم در فرآوری کاه به دلیل خطر استفاده از آن، اتلاف بالای ترکیبات شیمیایی و هزینه بالا کم است لذا توصیه می شود که از فرآوری اتوکلاو همراه با محلول اوره 5 درصد برای افزایش بهبود ارزش تغذیه ای کاه برنج استفاده شود.