ارزیابی کمی و کیفی آب های زیرزمینی دشت درگز چکیده حوضه آبریز دشت درگز، حوضه ای مرزی واقع در شمال استان خراسان رضوی، با وسعت حدود 3129 کیلومتر مربع که 2221 کیلومتر مربع آن را ارتفاعات و مابقی را دشت می پوشاند، بخشی از حوضه رسوبی هزار مسجد-کپه داغ می باشد. حداکثر ضخامت آبرفت در دشت درگز حدود 150 متر می باشد و به دلیل بالا آمدگی سازند های نفوذ ناپذیز در بخش مرکزی دشت درگز، دو آبخوان یکی در بخش شمالی و دیگری در بخش جنوبی تشکیل شده است و جهت جریان آب های زیرزمینی در آنها از غرب به سمت شرق و کیفیت آب های زیرزمینی در همین جهت کاهش می-یابد. سالانه حدود 45/60 میلیون متر مکعب آب از تعداد 458 منبع آبی (شامل چاه، قنات و چشمه) تخلیه می شود که 3/52 میلیون متر مکعب به مصرف کشاورزی، 61/7 میلیون متر مکعب به مصرف شرب ، 14/0 میلیون متر مکعب به مصرف دام و طیور و 1/0 میلیون متر مکعب به مصرف صنعت اختصاص می یابد.متوسط افت سطح آب زیرزمینی در سال آبی 90-1389 برای آبخوان های شمالی و جنوبی به ترتیب 75/0 و 27/0 متر و تغییرات حجم مخزن طی دوره یک ساله به ترتیب 81/3- و 23/3- میلیون متر مکعب می باشد. بطور کلی حجم مخزن آبخوان های منطقه درگز بر اساس سطح آب زیرزمینی در شهریور ماه 1390، برای محدوده تیسن درگز شمالی و جنوبی به ترتیب برابر 66/129 و 83/500 میلیون متر مکعب است. در هر دو آبخوان شمالی و جنوبی درگز، یک رابطه خطی معنی دار بین میانگین ارتفاع سطح آب زیرزمینی و شاخص spi در مقیاس 48 ماهه وجود دارد. مقدار ضریب تبیین برای درگز شمالی و جنوبی به ترتیب برابر 264/0 و 114/0 است که بیان گر این مطلب است که به ترتیب تقریباً 4/26 و 4/11 درصد از واریانس میانگین ارتفاع سطح آب زیرزمینی توسط شاخص spi در مقیاس 48 ماهه با تأخیر زمانی 12 ماهه تبیین می شود و به ترتیب 6/73 و 6/88 درصد توسط متغیرهای دیگر تبیین می گردد . کیفیت آب زیرزمینی منطقه درگز به لحاظ مصرف شرب (با توجه به رده بندی شولر) بیشتر در رده قابل قبول، به لحاظ مصرف کشاورزی (بر اساس مقداردیاگرام ویلکوکس - ec در مقابلsar) بیشتر در رده قابل استفاده و برای مصرف صنعت در رده پوسته گذار و سخت تا کاملا سخت قرار می گیرد. تیپ آب این منطقه بیشتر از نوع سولفاته-سدیک می باشد که نتایج رگرسیون خطی آنیون ها و کاتیون ها به عنوان متغیر مستقل با tds به عنوان متغیر وابسته این امر را تأیید می-نماید. کلمات کلیدی: کیفیت آب های زیرزمینی، حجم مخزن، بیلان، بارندگی استاندارد شده (spi)، دشت درگز