نام پژوهشگر: هادی محمدآبادی
هادی محمدآبادی محمد کاظم رحمتی
شیخ حسین بن عبد الصمد حارثی-م985ه.ق.- ، پدر شیخ بهائی ، کتابی در علم اخلاق نگاشته است که در زمره کتب اخلاقی مکتب تلفیقی طبقه بندی می شود.ایشان این کتاب را ظاهرا جهت باز کردن مجال برای علمای تشیع در حکومت عثمانی ، و نشان دادن قدرت علمی خود و اخذ کرسی تدریس نگاشته و به سلطان سلیمان قانونی ، پادشاه عثمانی وقت ، تقدیم نموده است. بدیهی است که به همین علت – و با توجه به سخت گیری حکومت عثمانی بر شیعیان- ، مولف محترم ، اصل تقیّه را در کلّ کتاب رعایت نموده است. کتاب وی ، هم به علت جلالت شأن مولّفش و هم به علت در برداشتن بیشتر سرفصل های علم اخلاق و هم به جهت تقدّم آن ، از کتب در خور توجه است که متأسفانه مهجور مانده است و ترجمه آن ، با هدف برداشتن قدمی در راه رفع مهجوریتش صورت پذیرفت. این کتاب به علت تشابه محتوایی فراوان با کتاب ادب الدنیا و الدین دانشمند شافعی ،علی بن محمد ماوَردی-م450ه.ق.- ، باعث ایجاد شبهه هایی در اذهان برخی محقّقین مبنی بر اصالت و یا انگیزه نگارش آن شده است و برخی آن را نوعی سرقت ادبی دانسته اند و برخی آن را پیمودن سنّت تلخیص نگاری -که در بین عالمان دین، همیشه رواج داشته است- دانسته اند که در این اثر ، به تفصیل درباه آن بحث شده است. اما با دقت در مطالب آن در می یابیم که این اثر هر چند در بسیاری از موارد با ادب الدنیا و الدین همگون است، اما اضافات فراوانی نیز بر آن دارد و نحوه چینش مطالب آن نیز کاملا به گونه ای دیگر است و تلخیصات و تنقیحات فراوانی –همچون حذف نقل قول هایی که ماوردی به فراوانی از خلفای سه گانه آورده است-نیز در آن صورت گرفته است ؛ امری که آن را به اثر علمی جدیدی تبدیل نموده است.