نام پژوهشگر: امیرعطاالله جباری
امیرعطاالله جباری محمد علی مهدوی راد
چکیده محمد بن سنان از اصحاب امامان کاظم، رضا و جوادع است. از او 975 روایت در کتب اربعه نقل شده است که وی را در زمر? روایان پر حدیث شیعه قرار می دهد. دربار? او نظرات متضادی وجود دارد؛ به گونه ای که برخی دانشمندان تضعیفش کرده و به مجرد حضور نامش در سند حدیث، آن را ضعیف و غیر قابل استناد می دانند. در مقابل، دانشمندان دیگر با بیان ادله و شواهدی، تضعیف او را نادرست و وی را از اصحاب ویژ? ائمه ع به شمار می آورند؛ از این رو بایسته است جایگاه و شخصیت رجالی او را روشن کنیم. با بیان دیدگاه های دانشمندان رجال دربار? محمد بن سنان و تحلیل دلائل تضعیف و توثیق او و ارائه دلائل و شواهدی تازه، نادرستی اتهام ها و توثیق وی را به نظاره می نشینیم. آن گاه با ارائه دلائلی مشخص می کنیم که روایات هر راوی بیانگر دیدگاه های اوست، و می توان از راه روایت ها به اندیشه ها و اعتقادات هر راوی پی برد؛ بنابراین با مراجعه به روایت های محمد بن سنان از دیدگاه ها و اندیشه های او آگاهی می یابیم. به این منظور، به روایات اخلاقی و فقهی ابن سنان در کتب اربعه مراجعه کرده، نشان می دهیم که او انسانی پای بند به احکام و دستورات عملی دین و فردی شریعت مدار بوده است. در ادامه با بررسی روایت های اعتقادی محمد بن سنان در منابع و جوامع متقدم حدیثی شیعه که روشن شدن دیدگاهش در موضوعات گوناگون کلامی و اعتقادی را در پی دارد، نادرستی اتهام غلو به وی ـ که اصلی ترین دلیل تضعیف اوست ـ آشکار می شود. آن گاه با جستاری در این آموزه های اعتقادی، مشخص می کنیم که دیدگاه سایر اصحاب جلیل القدر و ثقه، با نظرات او هم سو بوده و در یک راستا قرار می گیرد. در پایان نیز با جمع بندی نتایج به دست آمده در این پژوهش، در کنار نشان دادن جایگاه ممتاز محمد بن سنان نزد امامان و اصحاب خاص ایشان، توثیق و جلالت قدر او و دیدگاه های درست او را نتیجه می گیریم.