نام پژوهشگر: رقیه اصغری پهناب محله

بررسی نمادهای (مظاهر)شر در شاهنامه فردوسی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه مازندران - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1390
  رقیه اصغری پهناب محله   علی اکبر باقری خلیلی

شاهنامه ی فردوسی، بزرگ ترین اثر حماسی در زبان وادب فارسی است که مفاهیم و باورهای اسطوره ای و تاریخی در آن تجلّی می یابند. یکی از موضوعات مهم در این اثر، مسأله ی شرّ و تقابل آن ها با خیر است که تحت تأثیر باورها و مفاهیم ثنوی ایران باستان می باشد. با توجه به موضوع شاهنامه(تاریخ شاهنشاهی ایران قدیم از کیومرث تا یزدگرد سوم) و تاریخ پر فراز و نشیب ایران، در این اثر با نبرد ایرانیان و انیرانیان(به ویژه تورانیان)، به عنوان نمود اصلی خیر و شرّ، روبه رو هستیم. در واقع، شاهنامه به عنوان اثری حماسی و پر راز و رمز، نبرد میان نیکی ها و بدی ها را در نمودهای گوناگون به ظهور می رساند. و در آن شرّ در قالب شخصیّت ها و موجودات اهریمنی و مفاهیم و مضامین اهریمنی چون رشک و حسد، خشم و... به نمایش گذاشته می شوند. بنابراین، شرّ و مظاهر آن یکی از درون مایه های مهم و عوامل تأثیر گذار در خلق داستان های شاهنامه می باشد. این پایان نامه به بررسی مظاهر شرّ اختصاص دارد و درآن ضمن تشریح و تبیین مفاهیم نماد و نماد پردازی و اسطوره، مظاهر شرّ در زمینه های مختلف مورد بررسی قرار گرفت، نظیر مضامین اهریمنی، موجودات اسطوره ای ـ اهریمنی، شخصیّت های اهریمنی، شخصیّت های اهورایی و اهریمنی و.... فردوسی با طرح داستان ها و نبردها کشمکش میان خیر و شرّ را به تصویر می کشد و در هر کدام از آن ها می کوشد تا مظاهر شرّ و انگیزه ها و اهداف شرارت شان را توصیف کند و ناکامی و نافرجامی افراد شرور را از نیل به اهداف یاد آور گردد؛ چنان که افراسیاب به عنوان مظهر اهریمن زمینی در نهایت نابود می گردد و ضحاک به عنوان مظهر بیدادگری، سرانجام به بند کشیده می شود و سهراب و اسفندیار به عنوان مظاهر قدرت طلبی، فرجام شان جان باختن است.