پس از انقلاب مشروطه و تحولات سیاسی و اجتماعی در ایران تحولی بنیادین در اندیشه مردم به وجود آمد. تحول در اندیشه، تحول در فرهنگ و به تبع آن تحول در ادبیات را به همراه داشت. در جامعه ی متحول شده ی ایران، شعر سنتی پاسخگوی نیاز زمانه نبود؛ پس شعر نو مطرح گردید. از زمان روی کار آمدن شعر نو تاکنون شاهد سبک ها و جریان های شعری بسیاری بوده ایم. از آنجا که بررسی شعر معاصر در دهه های اخیر گامی مفید جهت رفع ابهام از ذهن مخاطب است در این اثر شعر نو را از آغاز تا پایان دهه ی هفتاد شمسی با نگرشی جدید بررسی کرده ایم. محور اساسی آن جریان های شعری برجسته به خصوص در دهه ی هفتاد است؛ آن هم نه با رویکردی صرف به تاریخ ادبیات و یا معرفی مستقل چهره ها و.... بلکه از دیدگاه جریان شناسی. به همین منظور پس از بیان کلیاتی در مورد نوآوری در شعر و معرفی شعرنو تا ابتدای دهه ی هفتاد، به معرفی جریان های اصلی شعر دهه-ی هفتاد یعنی جریان شعر گفتار، پسانیمایی، هفتاد (حرکت، اشیا، توگراف، شینما، پست مدرن) و شعر کارگاه( زبان و متفاوط) پرداختیم و پس از آن مولفه ها ومشخصه های هریک را برشمردیم و در ادامه جریان های فرعی شعری را برشمردیم و درباره ی برخی از شاعران سرشناس درنگ اندکی کردیم. این پایان نامه با دیدگاهی جدید و بی طرف در قالب کاری محدود جریان های شعری دهه ی هفتاد را به مخاطب شعر امروز معرفی کرده است.

رویکرد مدرنیته، جنبشی بود که از قرن پانزدهم میلادی به این سو، همه ی عرصه های علمی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و... را تحت الشعاع خود قرار داد و در واقع تلاشی بود برای هستی بخشیدن به یک موقعیت اجتماعی و فرهنگی، تا جامعه بتواند در آن پناه بگیرد. این جنبش با گذراندن چهار مرحله ی اساسی یعنی رنسانس، اصلاح مذهبی، روشنگری و انقلاب صنعتی، برتری خود را بر جهان مسلم کرد. در این میان که علوم تجربی، فلسفه، هنر و... از صافی مدرنیته گذر کرده اند، ادبیات و شاخه های آن - از جمله داستان کوتاه - نیز از آن بی بهره نماند. در ایران نیز، بعد از مشروطه راه ورود نوشته های غربی و نفوذ اندیشه های مدرن در جامعه و همچنین ذهن و زبان نویسندگان فارسی بتدریج باز شد. نثر دچار دگردیسی گشت و داستان کوتاه به عنوان یک شکل مدرن در دست نویسندگان تازه نفس قرار گرفت. داستان کوتاه در دهه ی هفتاد بیش از پیش از این نوگرایی سود جسته است چراکه فضای نیمه سنتی- نیمه مدرن حاکم بر این دهه، نویسندگان را به سوی چنین تحولاتی سوق می دهد. نگارنده در تحقیق حاضر بر آن است تا میزان تأثیرپذیری نویسندگان را از این اندیشه ی مدرن بسنجد. به همین منظور ابتدا به بررسی روند پیدایش مدرنیته پرداخته ایم و پس از بررسی ادبیات داستانی در دهه ی هفتاد و انتخاب یازده داستان از یازده نویسنده ی این دهه، در پی کشف مولفه های مدرنیته در این داستان ها برآمده ایم. نتایج به دست آمده نشان می دهد که نویسندگان این دوره میان اندیشه های سنتی و مدرن معلق و بنا بر شرایط حاکم بر جامعه و اندیشه ی غالب، هرکدام به نوعی با تفکرات مدرنیستی درگیرند؛ گروهی از لحاظ محتوایی و گروهی از نظر ساختار.

هنگامی که آرای اندیشمندان مکتب اگزیستانسیالیسم را مطالعه می کنیم، به وجود اشتراکات فراوانی میان این اندیشه ها با تفکرات خیام و حافظ به عنوان شاعران بزرگ ایرانی پی می بریم. در این پایان نامه با کمک مطالعه ی تطبیقی می توانیم ریشه های این تفکر تاریخی را بررسی کنیم. خیام و حافظ متفکرانی هستند که اندیشه های آنها فرا زمانی و فرا مکانی است و هیچ وقت تفکراتشان بوی کهنگی نخواهد گرفت. این دو متفکر توجه ی زیادی به انسان و تعالی او داشته اند. اگر به تفکرات اگزیستانسیالیست ها دقیق شویم در می یابیم که آنها نیز به این امور توجه ویژه ای داشته اند. با نشانه-هایی که پیش روست از نظر دور نمی نماید که خیام و حافظ به نوعی در اندیشه های فیلسوفان اگزیستانسیالیست تأثیر گذاشته باشند. در این پایان نامه سعی شده رگه های تفکر اگزیستانسیالیستی در شعر خیام و حافظ مورد بررسی قرار گیرد. برای این کار ابتدا نیاز بود مفاهیم اگزیستانسیال به شکل روشن و ساده و قابل فهم ارائه شود. بنابراین تاریخچه ی مختصری از پیدایش این مکتب ارائه کرده ایم و متفکران بزرگ آن را معرفی نموده-ایم. در بخشی دیگر تفکرات خیام و حافظ را در کنار این تفکرات قرار داده ایم. و به مشابهت های فکری فراوانی رسیده ایم که در این پایان نامه ارائه می شود.

مقایسه و تطبیق خاستگاه های فکری و اندیشه هایی که در بستر فرهنگ های متفاوتی شکل گرفته-اند، درحوزه ی مطالعات تطبیقی بوده و این گونه از مطالعات به ویژه در حوزه ی ادبیات، به دریافت و درک افکار مشابه میان بزرگان علم و ادب کمک می کند. صادق هدایت، نویسنده و متفکر برجسته، در حوزه ی فرهنگ است. از جمله دغدغه های وی، توجه به انسان، خودشناسی، مبارزه با جهل و خرافات و به طور کلی واژگون کردن و ساخت و شناساندن فرهنگی با ارزش های نو است. فردریک نیچه، فیلسوف و متفکر آلمانی نیز تأثیرگذارترین فیلسوف قرن در حوزه ی فرهنگ و توجه به انسان و دستاوردهای آن است. نقطه ی مشترک فکری هر دو اندیشمند، ساخت فرهنگی نو به کمک روشن کردن بستر باورهای مردمی و چگونگی رفتار، تحت عنوان اخلاق است. در این پایان نامه، به تعریف ادبیات تطبیقی و بیان مفاهیم (علم اخلاق و فلسفه ی اخلاق) پرداخته، سپس جایگاه مفهوم اخلاق در اندیشه ی هدایت و نیچه، بررسی شده است. برخی هنجارشکنی های هدایت که تعریف اخلاق نزد مردم را زیر سوال می برد، مشابه نفی و بت شکنی های نیچه در حوزه ی اخلاق است. با توجه به وجوه مشترک میان اندیشه های این دو متفکر، نگارنده سعی دارد تا دیدگاه هدایت در حوزه ی اخلاق را با دیدگاه نیچه مقایسه کرده و گزاره های فکری هر دو را در این زمینه تطبیق نماید.

فرشتگان و ملائکه ی مقرّب، جزو مسائل و باورهایی است که در ادیان مختلف به آن ها پرداخته شده است. اعتقاد به وجود این موجودات مانند بسیاری از مسائل اسرائیلی دیگر که از گذرگاه های مختلف وارد دین اسلام شده اند، در این دین آسمانی نفوذ پیدا کرده و به تبع آن وارد متون عرفانی و ادبی زبان فارسی شده است. و سالیان درازی است که دست مایه ی مضمون آفرینی برای شاعران فارسی زبان قرار گرفته و از آن ها مضامین بکر و بدیعی خلق کرده اند. باید یادآور شویم که طرز تلقّی شعرای مورد بحث از فرشتگان و ملائکه ی مقرّب تفاوت چندانی با شعرای سلف نمی کند، یعنی همان مضامینی که شعرای گذشته از فرشتگان داشته اند، در شعر شعرای معاصر هم به چشم می خورد. از میان این شعرا، بهار و شهریار به نسبت دو شاعر دیگر تصاویر هنری تری از این ملائکه در شعر خود به نمایش گذاشته اند. بسامد کاربرد این ملائکه در اشعار شعرای مورد بحث متفاوت است. جبرئیل بیشترین کاربرد و تصویر را از آن خود کرده است و بعد از آن اسرافیل قرار دارد. میکائیل و عزرائیل بعد از این دو به یک نسبت مورد توجه بوده اند. البته باید متذکر شد که شاهد مثال ها در این رابطه در اشعار این شعرا چندان زیاد نیست .در ضمن به بررسی جنبه های گوناگون این ملائکه در متون مقدّس (عهدین، قرآن) پرداخته ایم و تفاوت ها و مشابهت های احتمالی را مورد بررسی و ارزیابی قرار داده ایم.

سابقه ی پیدایش علم بلاغت به اواخر قرن اول هجری، و تلاش های متکلمان عرب برای اثبات اعجاز قرآن، باز می گردد. سال ها بعد، دانشمندان ایرانی با ترجمه ی آثار آنان، این علم و در نتیجه معانی را که جزئی از بلاغت می باشد، به زبان فارسی وارد نمودند و قواعد آن را تا حدود زیادی با زبان فارسی تطبیق دادند. آن ها با وجود اقرار به جدایی کامل معانی از علوم دیگری همچون نحو، منطق، فلسفه، اصول و... نتوانستند به هدف خود نزدیک شوند و در نتیجه معانی فارسی وام دار اصول زبان عربی و علومی شد که طبیعتاً به اندازه ی کافی قادر به نشان دادن ویژگی های زیبایی شناختی متن فارسی نیستند. در این پایان نامه، سعی بر آن شده است تا علوم بلاغی را در جهان عرب، یونان و روم و ایران در سال های آغازین شکل گیری، مورد بررسی قرار دهیم. این کار از آن جهت است که به احتمال بسیار زیاد به دلیل وجود ارتباطات فراوان میان آن ملت ها، اشتراکاتی در مبانی ابتدایی داشته باشند و یا از یکدیگر تأثیر پذیرفته باشند. بررسی این مسأله از آن جهت اهمیت دارد که بتوانیم از این طریق معایب و کاستی های علم معانی سنتی را که در اکثر کتاب ها تکرار شده و منطبق با اصول زیبایی شناختی زبان فارسی نیستند، بهتر بررسی کنیم. پس از آن تلاش کرده ایم با نگاهی به نظریه های ادبی مختلف در جهان غرب، راهکارهایی که بتوان آن ها را در زبان فارسی نیز استفاده کرد، برای کارآمدتر کردن این علم پیشنهاد کنیم.

ریخت شناسی رویکردی است که در دهه های اخیر مور توجه نقادان قرار گرفته است.در این نوع نقد، ساختار و شکل اثر ادبی بررسی میشود و پس شناسایی اجزا و عناصر سازندهء آن، رابطهء متقابل فرم با محتوا و مفهوم بیان میگردد. برای استفاده از این نوع تحلیل و بررسی محدودیتی وجود ندارد و میتوانیم آثار ادبی هر یک از ملتها را با اعمال این شیوه نگاهی دیگر اندازیم و به ارزیابی ها و نتایج جدیدی دست یابیم. در نوشتار حاضر، ابتدا داستانِ واحد و به دنبال آن حکایات کتاب "مصیبتنامهء عطار" اثر گرانبهای عطار نیشابوری مورد بررسی قرار میگیرد و برای نخستین بار تحلیل ریخـت شناسی میشود. برای این کار، در آغاز شیوهء پراپ در ارتباط با ریخت شناسی تبیین خواهد شد و بعد از آن با تحلیل گروههای حکایات مصیبتنامهء عطار به بیان عناصر و اجزای سازندهء داستان میپردازیم و تأثیر بسزایی را که شخصیتها در روند شکلگیری داستان دارند ذکر خواهیم کرد.

چکیده مفهوم خدا در شعر سبک خراسانی و بینابین از مفاهیمی بوده که تحت تأثیر بسیاری از جریانات فکری همچون نحله های کلامی و فرقه های مختلف عرفانی در طی قرون چهارم تا ششم هجری، دستخوش دگرگونی های مختلفی شده است، بطوری که این تغییر و دگردیسی ها در آثار شاعران این دوره ها به روشنی مشهود است، از این رو برآنیم، در این تحقیق چهار گرایش کلامی، عرفانی، دینی- قرآنی و تأثیرات الهیات پیش از اسلام در باب مفهوم خدا را مورد بحث و بررسی قرار دهیم و تأثیرات هر یک از این گرایش-ها را در ذهن . زبان این شاعران در این باب را به چالش کشیم. در تحقیق پیش رو، مفهوم خدا و سیر تطور آن در شعر شش شاعر (رودکی، کسایی، فردوسی، فرخی سیستانی، منوچهری دامغانی و ناصرخسرو) از سبک خراسانی و دو شاعر (خاقانی شروانی و نظامی گنجوی) از سبک بینابین با بررسی گرایش های کلامی، عرفانی، دینی- قرآنی و تأثیرات الهیات پیش از اسلام در اندیشه این شاعران، تحلیل می شود. بر این اساس نشان خواهیم داد که گرایش های کلامی و تأثیرات الهیات پیش از اسلام تحت تأثیر شرایط سیاسی و اجتماعی، همچنین قرابت زمانی شاعران سبک خراسانی با ایران پیش از اسلام، در آثار شاعران این دوره رسوخ و نفوذ بیشتری داشته است و موجب شده این مفهوم تحت الشعاع این جریانات، ضمن آنکه نشانگر ستیز اشعریت و اعتزال را در آیینه ی شعر صدر اول فارسی ست، بیانگر سیر تطور خاص خود نیز در این دوره باشد. اما به دنبال ورود و نفوذ نحله های فکری چون مکتب های مختلف عرفانی، همچنین گسترش مطالعات قرآنی در آثار شاعران سبک بینابین، مفهوم خدا در این دوره تحت تأثیر این جریانات پرورش می یابد و مفهومی متفاوت از شاعران سبک خراسانی می-آفریند. برای دریافت این نتیجه، ابتدا مفهوم خدا در شعر شاعران سبک خراسانی و بینابین بر اساس گرایش های کلامی، تأثیرات الهیات پیش از اسلام و قرآنی و عرفانی آنها بررسی شده و پس از آن، به مقایسه و سیر تطور این مفهوم پرداخته ایم. کلید واژه ها: مفهوم خدا، کلام، عرفان، قرآن و الهیات پیش از اسلام، سبک خراسانی، سیک بینابین شعر فارسی

چکیده ایمان یکی از مسائلی است که عین القضات همدانی در آثار خود به آن توجه ویژه ای مبذول داشته است، تا آنجا که در یکی از تمهیدهای کتاب خود با عنوان «بیان حقیقت کفر و ایمان» به صورت خاص تری این مسأله را مورد شناسایی قرار داده است این در حالیست که رد پای دغدغه های ایمانی حاضر در عصر عین القضات و دوره پیش از او در سراسر تمهیدات و سایر آثار او به طور برجسته ای دیده می شود. در این پایان نامه به شناسایی ایمان در سنت های کلامی، عرفانی و دینی در جامعه اسلامی دست زده و با توجه به این شناخت به گردآوری، طبقه بندی و نتیجه گیری از آنچه عین القضات در باب ایمان در دو اثر مهمش یعنی تمهیدات و سه جلد نامه ها آورده است پرداخته ایم. عین القضات همدانی جدای از متأثر بودنش از سنت های دینی، کلامی و عرفانی پیش از خود، اندیشمندی است با استقلال های فکری و ذهنی خاص خود بنابراین دیدگاه خاص ایمانی او را جدای از سنت های کلامی و عرفانیی که در قرن های چهارم و پنجم جریان داشته می توان در رابطه متقابل ایمان با دغدغه های برجسته فکری او چون عشق، کفر، شر، عادت ستیزی، و تجربه شخصی و ... بررسی نمود و البته بازهم با توجه به جریان های عرفانی، کلامی و دینیی که در آن روزگار، قبل و حتی بعد از آن در جامعه اسلامی وجود داشته است. کلید واژه: عین القضات همدانی، ایمان، عشق، کلام اسلامی، عرفان ، عادت ستیزی.

چکیده در این پایان نامه سعی بر آن است که ویژگی های صوری و محتواییِ ادبیات داستانی پسامدرنیستیِ موجود در سه اثرِ «دوباره از همان خیابان ها» از بیژن نجدی، «همنوایی شبانه ارکستر چوبها» اثر رضا قاسمی و «پلکانِ» ابوتراب خسروی مورد بررسی قرار گیرد. برای دست یابی به این مهم از نظریه های منتقدان برجسته ی مبحث پسامدرنیسم استفاده و بر مولفه هایی اساسی نظیرِ برجسته شدن محتوای وجودشناسانه، فروپاشی روایت های کلان، فراداستان، اتصال کوتاه، شخصیت های شورشگر، عدم اقتدار مولف و مواردی از این قبیل تکیه شده است. آنچه به عنوان نتیجه می توان ذکر کرد این است که هر سه داستان مورد بحث تا اندازه ای از برخی مولفه های ظاهری و محتوایی ادبیات داستانی پسامدرنیسم بهره مند بوده اند اما بطور حتم این امر نمی تواند به این معنا باشد که این داستان ها اولاً از ویژگی های دیگر جریانات ادبی بی بهره باشند و دوم بازتابی از داستان های پسامدرنِ غربی در آنها دیده نشود، هرچند این مسأله نمی تواند مانعی در جهتِ خوانش پسامدرنیستی این آثارِ برجسته گردد؛ زیرا علاوه بر به کارگیری بیشتر اصول اساسی پسامدرن، شاهد نمایاندنِ مهمترین دغدغه ی انسانِ این عصر، یعنی بی هویتی نیز هستیم که به شکلی هنرمندانه در هر سه داستان به کار برده شده است. کلمات کلیدی: نقد پسامدرنیسمی، ادبیات داستانی معاصر ایران، دوباره از همان خیابان ها، همنوایی شبانه ارکستر چوبها، پلکان.

یکی از شاخه های نقد در ادبیات، ادبیات تطبیقی است که به بررسی و مقایسه ی آثار نویسندگان از کشورهای مختلف و با زبان های مختلف می پردازد. پژوهش مذکور در حوزه ی ادبیات تطبیقی و بین ادبیات فارسی، انگلیسی و عربی جای دارد. در این بررسی تطبیقی تلاش بر این است که افق های مشترک اندیشه و زبان سه شاعر زن از سه فرهنگ و زبان متفاوت - فروغ فرخزاد از ایران، غاده السّمان از حوزه ی ادبیات عرب و امیلی دیکنسون از ادبیات انگلیسی - کشف، تبیین و تحلیل شود و وجوه اشتراک و افتراق هنر و تفکر ایشان بررسی گردد؛ چراکه همسانی های فراوانی در حوزه ی تفکر و اندیشه، هستی-شناسی، انسان شناسی، سیاست و اجتماع میان این سه شاعر وجود دارد. این سه شاعر زن در اشعار خود مشترکات و مفترقات بسیاری با یکدیگر دارند. زندگی آنها، شرایط جامعه و علایق و استعدادهای هر یک، در این وجوه اشتراک و افتراق تأثیر بسزایی داشته است. این وجوه و نیز جرأت و جسارت آنها در آوردن مضامین نو که سبب ایجاد سبکی مختصّ هر یک بود، سبب شد بررسی دقیق تری درباره ی این سه شاعر صورت پذیرد. برای این منظور، پس از کلیاتی درباره ی ادبیات و نقد تطبیقی و بررسی زندگی، آثار و نیز درونمایه ها و مضامین شعری فروغ فرخزاد، امیلی دیکنسون و غاده السّمان، به بررسی تطبیقی اندیشه و شعر این سه شاعر پرداخته ایم و مضامینی همچون عشق، مرگ، گناه، خدا، ایمان و مذهب، امید و ناامیدی، پوچ گرایی، تنهایی، زوال ارزش ها، اسطوره ها، فمنیسم و زنانگی و همچنین ویژگی های شعری همچون سمبولیسم و واژگان شعری این سه شاعر زن مورد بررسی و تحلیل تطبیقی قرار گرفت.

تاریخ زندگی بشر هیچ وقت از جنگ و خونریزی، فارغ نبوده و جنگ و تهیه ابزار جنگی از مشغله های اصلی حیات انسان بوده است. به همین نسبت صلح نیز یکی از مضامین اساسی فرهنگها بوده است. متفکرین، مصلحان, فیلسوفان و به خصوص شاعران درباره صلح سخنها گفته-اند. شعر ایران نیز با نمونه های پرشمار و متنوع، گواه بر این مدعا است که شاعران از بیداد و ویرانگری جنگ نالیده اند. شعرجنگ حتی قبل از آغاز دوران جنگ تحمیلی، نوع شناخته بود. اما شعر "ضدجنگ" نوع تازه ای است. عموما در کشورهایی که جنگ را تجربه کردها ند، در زمینه شعر "ضدجنگ" فعالیتهایی صورت گرفته است؛ اما در ایران تعداد معدودی شعر "ضدجنگ" سروده شده است. تحولات اجتماعی و فرهنگی بعد از جنگ، شاعران را به سمت تجربه های جدیدی سوق داد. در این میان شعرجنگ نیز دست خوش جریانها شده و همصدایی دوران جنگ میدان را برای حضور چندصدایی شعر"ضدجنگ" خالی کرد. جنگ از منظر مصیبت، طبیعتا تصویر هولناکی است که سنخیتی با تغزلهای حماسی شعردفاع مقدس ندارد. از سویی "ضدجنگ"، گاه جستجوی لایه های دیگری از جنگ است و از این نظر شعر "ضدجنگ" همان امتداد "شعرجنگ" و شعر "دفاع مقدس" است. هدف اصلی این پژوهش، معرفی نوعی از شعر که تصویرگر وجه خشن و تاریک جنگ است می باشد که اصطلاحا شعر "ضدجنگ" نامیده می-شود. مسائل مطرح در این تحقیق؛ تعریف شعر "ضدجنگ" و زمینه های پیدایش آن، بومی یا وارداتی بودن جریان شعر "ضدجنگ"، ارتباط معنایی و قالبی، تشابه و تفاوت محتوایی شعر"ضدجنگ" با شعرجنگ، و نوع صور خیال"ضدجنگ" است. در متون پژوهشی، فصلی مجزا به نام شعر"ضدجنگ" وجود ندارد. پیشینه و پشتوانه تحقیق، صرفا نمونه شعرهایی از جریانهای گوناگون ادبی است که با بازخوانی و دستهبندی ویژگی های درونمایهای و زبانی آنها، نهایتا به یک نظر کلی سبکشناسانه می رسد.

تأثیر باورها و آیین های مسیحی در نگرش شیعیان ایرانی به امام حسین (ع) انکارناشدنی است. یکی از مهم ترین مسائلی که از این رهگذر وارد باورهای شیعی نیز شده است، مسأله «فدا» است؛ این مسأله، هنوز در جامعه جهانی به ویژه در جامعه ایران وجود دارد و از اهمیّت پژوهشی زیادی برخوردار است. مسیحیان برآنند حضرت عیسی (ع) با خون پربهای خود کفّاره گناهان ایشان را داده و بدین سبب به او لقب «فادی» (منجی) داده اند. این باور، رفته رفته درباره امام حسین (ع) نیز تحقّق یافته است. این پایان نامه، با هدف مطالعه دو چهره یادشده و تطبیق نگاه شاعران به این دو انسان آسمانی - زمینی در شعر فارسی تدوین یافته است. فصل اوّل: «کلّیات»، فصل دوّم: «مبانی نظری»، فصل سوّم: بخش اوّل: «عیسی بن مریم (ع)، از حقیقت تا اسطوره»، بخش دوّم: «حسین بن علی (ع)، از واقعیّت تا آرمان»، فصل چهارم: «مطالعه تطبیقی چهره امام حسین (ع) و حضرت عیسی (ع) در شعر فارسی»، و فصل پنجم: «نتیجه» را شامل می شود. در نهایت این نتیجه به دست آمده که برداشت های مسیحیان از حضرت عیسی (ع) در نوع نگاه شاعران به امام سوّم شیعیان نیز موثّر بوده است؛ و طبعاً بر اساس ذات شعر و فضای خاصّ خیال و تصویری که در شعر وجود دارد، چهره ای که از این دو انسان الهی در ادبیات اراده شده بعضاً واقعیّت تاریخی ندارد. کلیدواژه ها: ادبیات تطبیقی، حضرت عیسی (ع)، امام حسین (ع)، شعر فارسی.

مکتب ادبی رمانتی سیسم که خاستگاه اروپایی داشته و در قرن هجدهم و نوزدهم میلادی تحت تأثیر شرایط فکری، اجتماعی، فلسفی و ادبی شکل گرفت، محدود به مرزهای جغرافیایی اروپا نماند و در حوزه های تمدنی و فرهنگی دیگر نیز نسوخ پیدا کرد؛ از جمله در ایران پس از انقلاب مشروطه که دوران نوزایی فکر و فرهنگ ایرانی نام گرفته است، این مکتب بزرگ ادبی از طریق ترجم? آثار منثور و منظوم رمانتیک به فارسی وارد ذهن و زبان ادبای ایرانی شد و تأثیر فراوانی در خلق آثار ادبی گذارد. ویلیام وردزورث، بنیان گذار و شاعر رمانتیک انگلیس است که جنبه های رمانتیک بسیاری از جمله طبیعت گرایی، درون گرایی، عشق، خاطرات و... در آثار او به چشم می خورد. از سوی دیگر فریدون مشیری شاعر معاصر و محبوب ایرانی است که از جمله دغدغه های وی توجه به انسانیت، عشق و طبیعت بود. در این پایان نامه ضمن تعریف ادبیات تطبیقی، مکاتب و تحولات شکل گرفته در قالب آن، به بیان تعریفی همه جانبه از رمانتی سیسم اروپایی و ایرانی پرداخته و جنبه ها و عناصر رمانتیک شعر دو شاعر برجسته از دو فرهنگ مختلف، ویلیام وردزورث انگلیسی و فریدون مشیری ایرانی، را کاویده و سپس میزان و عیار رمانتیک بودن دو شاعر بررسی شده است. همچنین نگارنده پس از تحلیل اطلاعات و داده ها، با توجه به وجوه مشترک میان این دو شاعر، جنبه ها و عناصر رمانتیک را بنابر دیدگاه مکتب امریکایی ادبیات تطیبقی مقایسه کرده و گزاره های حاصل را تطبیق نموده است.

چکیده تحلیل گفتمان انتقادی یک گرایش بینارشته ای است که با علوم مختلفی چون زبان شناسی و جامعه شناسی پیوند دارد. الگوی فرکلاف، روشی ساختارمند در تحلیل گفتمان انتقادی محسوب شده، که متن را در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین مورد بررسی قرار می دهد؛ و قدرت و ایدئولوژی نهفته در اثر را کشف و واکاوی می کند. احمد شاملو و فروغ فرخ زاد دو شاعر معاصر ایران هستندکه اشعارشان تحت تأثیر تحولات فرهنگی، سیاسی و اجتماعی عصر خویش بوده است؛ این امر ظرفیت لازم را برای بازنمایی ایدئولوژی ها و نگرش شاعران در اختیار تحلیل گر قرار می دهد. سیمای زن از جمله مقوله های با اهمیتی است که نحو? نگرش به آن از دور? مشروطه دستخوش تحولاتی عظیم شده است؛ از آنجا که این تحولِ شناختی، منبعث از تغییرات بنیادین اجتماعی در ایران است، شایست? عطف و توجهی روشمند و علمی است. در این پایان نامه ضمن تعریف تحلیل گفتمان به ویژه رویکرد انتقادی آن، به بررسی جایگاه آن در ایران و رویکردهایی که در شکل گیری آن نقش داشته اند پرداخته شده است. همچنین پیشین? تفکر دربار? زن مورد مطالعه قرار گرفته است تا پیش فرض های تثبیت شده در باب ایشان در جامع? انسانی مورد واکاوی عمیق تر قرار گیرد. نگارنده پس از تحلیل اطلاعات و داده ها، با بهره گیری از الگوی فرکلاف گفتمان مرتبط به سیمای زن را در سطوح متفاوت این مدل، در هر یک شاعران مذکور بررسی کرده است. کلمات کلیدی: تحلیل گفتمان انتقادی، ادبیات معاصر، قدرت، ایدئولوژی، سیمای زن، احمد شاملو، فروغ فرخ زاد

چکیده: روایت شناسی یا مطالعه ی روایت یکی از زمینه های ساختارگرایی است که به مطالعه ی نظری روایت یا (دستور زبان روایت) می پردازد، این علم تجزیه و تحلیل رابطه ی میان داستان و همه ی عناصر وابسته به آن است. ساختارگرایانی نظیر پراپ، گرماس، تودوروف، ژنت، برمون، بارت و... در مطالعه ی روایت بیش تر به کشف الگوها و بن مایه های زنجیره ای داستان ها توجه کرده اند. زویا پیرزاد از نویسندگان معاصر ماست که در دهه ی اخیر آثار او مورد توجه مخاطبین بسیاری قرار گرفته است که در این پایان نامه سعی شده است با استفاده از نظریه-های روایت شناسان برجسته به بررسی و تحلیل تکنیک های روایی در آثار این نویسنده پرداخته شود. در فصل اول کلیات موضوع ازجمله: بیان مسأله، هدف تحقیق، پیشینه ی تحقیق، سوالات و فرضیه های تحقیق و... مورد بررسی واقع شده است و در فصل دوم به تعاریف روایت، اهمیت و ضرورت روایت، علم روایت شناسی، ویژگی های روایت، نظریه پردازان روایت، ساختارگرایی و فرمالیسم روسی پرداخته شده است و هم چنین ساختار روایت و عناصر آن از جمله: پیرنگ، کارکرد، شخصیت و... بررسی شده و به الگوهای روایی کلاسیک، مدرن و پسامدرن نیز پرداخته ایم. در فصل سوم زنان نویسنده معاصر ایران و هم چنین زندگی و آثار زویا پیرزاد را مورد بررسی قرار داده ایم و در فصل چهارم با استفاده از ساختار روایت و الگوهای روایی که در بحث مبانی نظری به آن پرداخته ایم، ساختار روایی آثار زویا پیرزاد، بررسی و تحلیل شده-است که برای تحلیل، آثار این نویسنده را به دو بخش رمان ها و مجموعه داستان ها تقسیم کرده ایم و در تحلیل هر داستان ابتدا خلاصه ای از داستان را ارائه دادیم و بعد عناصر روایی آن را استخراج کرده و ساختار روایی آن ها را با استفاده از نظریه های روایت شناسان و الگوهای روایی تحلیل کرده ایم و در فصل پنج نتایجی را که از این پژوهش به دست آمده-است، ارائه داده ایم.

یکی از مضامینی که از دیرباز مورد توجّه شاعران فارسی زبان قرار گرفته است ، موضوع وطن و وطن دوستی است . این مضمون از قرن سوم هجری تا ربع اوّل قرن چهاردهم در شعر فارسی درباره ی توصیف زادگاه شاعران یا غم و رنج دوری آنان از زاد بومشان به کار رفته است . پس از انقلاب مشروطه ، در اثر تحوّلات خارج و داخل ایران، مفهوم جدیدی از وطن به عنوان یک عنصر فرهنگی وارد ایران شد و سطح وسیعی از ادبیّات فارسی را فرا گرفت و تا انقلاب اسلامی در شعر شاعران معاصر جلوه های گوناگونی یافت که ما در این پایان نامه تلاش کرده ایم با توجّه به تطوّر و تحوّل مفهوم وطن ، تفاوت اشعار «وطن دوستانه» ، اشعار «ناسیونالیستی باستان گرا » و «اشعار شوونیزم گونه » و تفاوت نگاه شاعران به این مضمون در عصر بیداری و عصر نیما را مورد بررسی قرار دهیم. واژگان کلیدی : شعر معاصر فارسی ، وطن ، ناسیونالیسم ، شوونیزم

صورخیال در شعر شاعران به فراخور موقعیت ها و حوادث گوناگون اجتماعی، سیاسی و فرهنگی که رخ می دهد نمود متفاوتی دارد؛ بدون شک هر یک از عوامل مذکور می تواند در نوع رویکرد شاعر به این صورخیال موثر واقع شود. تشبیه که یکی از مهم ترین عناصر بلاغی است، همواره به عنوان اولین و ساده ترین صورت خیالی به شکل های گوناگون در آفرینش ادبی کاربرد داشته است. رویکرد هر شاعری به این عنصر در دوره های مختلف، متفاوت است، گاهی با توجه به موقعیت تعداد تشبیهات ساده و گسترده کاربرد بیشتری دارد و گاه تعداد تشبیهات فشرده و مجمل فزونی می گیرد. در شعر دفاع مقدس نیز همچون دوره های دیگر ادبی، تشبیه مورد توجه خاص شاعران قرار گرفت و به یاری آن شعر این دوره از شعارگونگی به سوی شاعرانگی متمایل شد. در پژوهش حاضر نخست به شرح اصطلاحات بنیادین صورخیال از جمله بلاغت و مضامین وابسته به آن از دیدگاه ادبیات عرب، ایران و غرب پرداخته شده؛ سپس در زمینه ی انواع تشبیه و ویژگی های آن، بر اساس طبقه بندی های کتب بلاغی عربی و فارسی بررسی هایی صورت گرفته است. این پژوهش به تحلیل نقادانه کاربرد عنصر تشبیه در شعر دو تن از شاعران بنام ادبیات مقاومت، نصرالله مردانی و قیصر امین پور می پردازد و علاوه بر نظریات پایه ای برگرفته از دانش بیان، به آرایه های بدیعی که با تشبیهات این دو شاعر همراه می شوند نیز اشاره هایی دارد. در بررسی عنصر تشبیه در شعر شاعران مورد نظر مجموعه های شعری آن ها مطالعه و پس از استخراج انواع تشبیهات، از شیوه های آماری در استنتاج استفاده شده است. کلید واژه : بلاغت، تصویر، تشبیه، تشبیه تلمیحی،شعر دفاع مقدس، قیصر امین پور، نصرالله مردانی

ادبیات کلاسیک ایران در تاریخ خود، سیمایی تقریباَ مردانه و تا حدودی خالی از نگرش زنانه داشته است. جامعه ی مرد سالار و ذهنیت مرد محور، همواره سبب شده است تا چهره ی مخدوشی از زنان در صحنه ی ادبیات به نمایش گذاشته شود. حضور کمرنگ زنان نیز به عنوان پدیدآورندگان آثار ادبی، به خلق تصویری نه چندان درخوراز آنان، دامن زده است؛ اما از مشروطه به بعد، یعنی دوران بیداری، تحول و نوگرایی، و ارتباط و آشنایی با فرهنگ و تمدن اروپایی، همراه با تغییر و تحولات اجتماعی، در زاویه ی دید جامعه نسبت به زن تغییراتی به وجود آورده است. زنان به میدان فعالیت های اجتماعی وارد شدند و به گونه ای رو به رشد موضوع بسیاری از آثار داستانی قرار گرفته و همچنین به آفرینش بسیاری از آثار ادبی دست یافتند. باید اذعان کرد ورود زنان به صحنه ی رمان، سبب گشت که ایشان فرصتی برای بیان خواسته ها و امیال خود بیابند. ارتباط متقابل ادبیات و جامعه امری تردید ناپذیر است و با مطالعه ی آثار ادبی هر جامعه، می توان به تصاویری فرضی از واقعیت جامعه دست یافت. از این رو در این پژوهش، به منظور تبارشناسی مفهوم زن در دو دهه ی اول قرن چهاردهم به بررسی داستان های شاخص این دو دهه پرداخته شده است و با توجه به تحلیل های انجام شده، مفهوم زن در دوره ی مورد مطالعه با توجه به گفتمان های عصر خود، در ادبیات داستانی در حال تغییر است. رساله ی پیش رو در پنج فصل گردآوری شده است. در فصل اول به کلیات تحقیق که شامل مواردی نظیر پرسش ها و فرضیه ها و اهداف تحقیق است، پرداخته ایم. در فصل دوم به شرح مبانی فکری فوکو در دو رویکرد دیرینه شناسی و تبارشناسی پرداخته ایم. فصل سوم، شامل خلاصه ای درباره ی به پیشینه ی تفکر درباره ی زن در ادیان، اسطوره ها و به طور مشخص فرهنگ ایران اشاره کرده ایم. در فصل چهارم به تحلیل آثار داستانی ابتدای قرن چهارم بر مبنای رویکرد تبارشناسی فوکو پرداخته ایم و در نهایت نتایج حاصل از این چهار فصل را در فصل پنجم جمع بندی کرده ایم.

ادبیات کلاسیک ایران، سیمایی تقریباَ مردانه و تا حدودی خالی از نگرش زنانه داشته است. جامعه ی مرد سالار و ذهن مردانه همواره سبب شده است تا چهره ی مخدوشی از زن در ادبیات به نمایش گذاشته شود. حضور کمرنگ زنان در عرصه ی پدیدآورندگان نیز در خلق تصویری نه چندان درخور، از آنان دامن زده است؛ اما از مشروطه به بعد، یعنی دوران بیداری، تحول و نوگرایی و ارتباط و آشنایی با فرهنگ و تمدن اروپایی و نیز با تغییر و تحولی که در زاویه ی دید جامعه نسبت به زن به وجود آمد، زنان نیز به میدان فعالیت های اجتماعی وارد شدند و به گونه ای رو به رشد در رأس آفرینش بسیاری از آثار ادبی قرار گرفتند. ادبیات و بخصوص ادبیات داستانی یکی از اندک سخن هایی است که زنان در آن مجال یافته اند تا از خود صحبت کنند، بنابراین آنان که همواره موضوع رمان ها بودند، خود دست به خلقِ آن زدند. یکی از عواملی که سبب ورود زنان به این عرصه شده است، جست و جوی هویت فردی است. زنان در رمان فرصت بیان خواسته ها و امیال خود را یافته اند. ارتباط متقابل ادبیات و جامعه امری تردید ناپذیر است و با مطالعه ی آثار ادبی هر جامعه، می توان به تصاویری فرضی از واقعیت جامعه دست یافت. ادبیات داستانی و رمان نیز می توانند به درک ما از جهان و دنیای پیرامون ما کمک کنند. از این رو در این پژوهش، به منظور بررسی سیمای زن در دهه ی هشتاد، رمان های شاخص این دهه مورد مطالعه قرار گرفته است. این پایان نامه در پنج فصل گردآوری شده است: در فصل یک، کلیات تحقیق را که شامل مواردی همچون پرسش ها و فرضیات و اهداف تحقیق است، آورده ایم. در فصل دوم به ذکر گزارش کوتاهی از تئوری باختین پرداخته ایم. در فصل سوم، به پیشینه ی تفکر درباره ی زن در فرهنگ ایران اشاره کرده ایم و در فصل چهارم به بررسی سیمای زن در رمان های شاخص دهه ی هشتاد در پرتو آراءِ باختین پرداخته ایم و در نهایت نتایج حاصل از این چهار فصل را در فصل پنجم جمع آوری کرده ایم.

هر نویسنده برای ایجاد ساختار داستانی اش تکنیکی خاص را در استفاده از عناصر داستانی مانند پیرنگ، شخصیّت، زاویه دید و... به کارمی گیرد. به همین دلیل دنیای ساختاری داستان ها دنیایی متنوّع با گستره ایی وسیع است. در این پایان نامه، به تطبیق ساختار روایی «پیکرفرهاد» عبّاس معروفی و «بوف کور» صادق هدایت، براساس نظریّات روایت شناسی غرب پرداخته ایم. برای رسیدن به این هدف ابتدا در فصل دوم، تعریفی از روایت و روایت شناسی و پیشینه روایت شناسی، عناصر اصلی روایت و الگوهای روایی دوره کلاسیک، مدرن و پسامدرن ارائه داده و توجّه خاصّ خود را بر دوره ی مدرن، معطوف داشته ایم. در فصل سوم و چهارم، بر اساس الگوهای ارائه شده عناصر روایی بوف کور و پیکرفرهاد را مورد تحلیل قرار داده و با دریافت شگرد روایی دو نویسنده ی مذکور به تطابق دستور زبان آنها پرداخته ایم.

موعود گرایی از بنیادی ترین اندیشه های بشری است که در اکثریت ادیان قابل مشاهده است.ایرانیان باستان به منجیانی نظیر سوشیانس و میترا معتقد بودند. منجی موعود در ادیان ابراهیمی نظیرمسیحیتویهودیت مسیحانام دارد در حالی که اسلام مهدی رامنجی آخرالزمان معرفی می کند.اهمیت منجی گرایی در ادبیات فارسی نیز که متاثر از فرهنگ اسلامی و ادیان ایران باستان است قابل توجه به نظر می رسد.پژوهش حاضر به بررسی میزان تاثیر این اندیشه و نحوه ی راهیابی مولفههای آن در اشعار شاعران نامبرده می پردازد. محصول پژوهش آن که اندیشه ی مهدویت به صورتی بسیار گسترده بر این اشعار تاثیرگذار بوده به گونه ای که موجبات غنای ادبی و ایدئولوژیکی شعر دفاع مقدس را فراهم نموده است.

در تاریخ غرب مدرن،مقطع زمانی ای را که از دهه های پایانی قرن هجدهم آغاز می گردد و تا سال های ده? 1850 ادامه می یابد،دوران رمانتیسم می نامند.جنبش رمانتیسم،جنبشی اساساَ اروپایی است.اما رمانتیسم محدود به مرزهای جغرافیایی اروپا نماند و در حوزه های تمدنی و فرهنگی دیگر،از جمله ایران نیز رسوخ پیدا کرد.اوج رمانتیسم در ایران در دور? بعد از مشروطیت جلوه گر می شود.در ایران بحث از مکتب های ادبی مغرب زمین تقریباَ همزمان با شکل گیری فرهنگ و ادبیات جدید فارسی در صدر مشروطه به طور پراکنده آغاز شده است.ویلیام بلیک،یکی از اوّلین شاعران رمانتیک انگلیس است،هرچند که ویلیام بلیک به تنهایی در یک جایگاه متفاوت با شاعران دیگر رمانتیک قرار دارد و دارای یک سبک و شیو? خاص است.جلوه های رمانتیک بسیاری در آثار او به چشم می خورد.در طرف دیگر،سهراب سپهری،شاعر بزرگ طبیعت ستای ایران قرار دارد که مهمترین دغدغ? وی توجه به انسانیت،طبیعت و عشق است.در این پایان نامه ضمن تعریف ادبیات تطبیقی،مکاتب و تحولات شکل گرفته در قالب آن،به بیان تعریفی همه جانبه از رمانتی سیسم اروپایی و ایرانی پرداخته و جنبه ها و عناصر رمانتیک شعر دو شاعر برجسته از دو فرهنگ مختلف،ویلیام بلیک انگلیسی و سهراب سپهری ایرانی،را کاویده و سپس میزان و عیار رمانتیک بودن دو شاعر بررسی شده است.همچنین نگارنده پس از تحلیل اطلاعات و داده ها،با توجه به وجوه مشترک میان این دو شاعر،جنبه ها و عناصر رمانتیک را بنابر دیدگاه مکتب امریکایی ادبیات تطبیقی مقایسه کرده و گزاره های حاصل را تطبیق نموده است.

نگاه مولانا یک نگاه عرفانی شرقی و یکی از منابع مهم آفرینش معنا و ارزش است و بخشی از فرهنگ جامع? ما به آن ارجاع داده می شود. به همین دلیل، ظرفیّت بالایی برای مطالعه از دیدگاه های مختلف دارد. مثنوی مولانا نیز یکی از تأویل پذیر ترین متون ادبی است که در عین پریشانی ظاهری، از ژرف ساختی وحدت مدار و منسجم برخوردار است. این گفتمان، سازوکاری ویژه دارد و عناصر گوناگونی در آن نقش دارند و در خدمت این انسجام قرار می گیرند. در گفتمان مثنوی، عنصر نور، صدا و رنگ کارکرد و جایگاه ویژه و ملموسی دارند و از اصلی ترین نشانه های آن به شمار می آیند، طوری که با توجّه به نقش آن ها می توان نظام گفتمانی مولانا را تبیین کرد. حال مسأل? این است که این عناصر چگونه در خدمت نظام گفتمانی مثنوی و معنابخشی به آن قرار می گیرند؛ دارای کدام کارکردهای گفتمانی هستند و چه الگویی برای تحوّل کارکردی آن ها وجود دارد؟ از این رو در این رساله با بهره گیری از روش تحلیل گفتمان نشانه- معناشناختی، این فرضیّ? اساسی بررسی می شود که در گفتمان مثنوی عنصر نور، صدا و رنگ، در یک فرایند تعاملی و بر همکنشی و در بستر فضاهای گفتمانی در ارتباط با هم قرار می گیرند و همزمان با تحوّلات فرایندی فضاهای گفتمان از نظر کارکردی دچار تحوّل می شوند. همچنین بر اساس حضور این عناصر در نقش های کنش گر، شوِش گر، سوژه و اُبژه و با ایجاد هم حسی بین آن ها و عوامل گفتمانی، وضعیّتی شوِشی و زیبایی شناختی در گفتمان تحقّق می یابد. بر اساس نتایج حاصل از پژوهش، مهم ترین کارکردها و فرایندهای گفتمانی این عناصر در مثنوی شامل موارد زیر است: زیبایی شناختی، حسی- ادراکی، بیناحسی، عاطفی، تنشی، تعاملی، انعکاسی، شوِشی، استعلایی، جسمانه ای، پدیدارشناختی، اتیکی، جاذبه ای، استحاله ای، خلسه ای، ابررخدادی، هستی شناختی و فرهنگی. در این گفتمان، عناصر نور، صدا و رنگ در قالب نمودها و افعال وجهی سبب تغییر آهنگ حرکت گفتمان، شکل گیری هویّت های گفتمانی، و نظام های ارزشی، عاطفی و زیبایی شناختی می شوند. همچنین مولانا با معرّفی نشانه- معناشناسی هستی شناختی و با استفاده از قابلیّت های نور، رنگ و صدا مرزبندی جدیدی از رابط? خود و دیگری ارائه می کند. این بررسی نشان می دهد که مثنوی مولانا از ظرفیّت بالایی برای تحوّل و تکامل نظریّه های نشانه- معناشناختی و یا ارائ? مدلی ویژه از این رویکرد برخوردار است.

با این که این فرهنگ به سبب در برداشتن گویش¬های محلی نواحی قره حصار افیون و کوتاهیه ، در محدوده زمانی تالیفش و نیز از دیدگاه فرهنگ¬نویسی و زبان شناسی و نیز تاثیر و نفوذ زبان فارسی در میان علما و اهل ادب عثمانی دارای اهمیت است ، در روزگار و سرزمین ما، حتی در محافل دانشگاهی و پژوهشی نیز چندان شناخته شده نیست و چون امروز دیگر کاربردی برای فارسی¬زبانان ندارد، اهمیت و جایگاهی را که روزگاری می¬داشته، ندارد. از این کتاب، نسخه¬های خطی فراوان و مختلفی در کتابخانه¬های ترکیه و ایران پراکنده¬است. همچنین نخستین بار در 1242ق. / 1826م . در استانبول به چاپ رسیده است . پس از آن نیز بارها در ترکیه ، مصر، ایران و هند در قطع¬های مختلف ، در یک یا دو مجلد چاپ شده ¬است . در دایره¬المعارف بزرگ اسلامی، در این¬باره آمده است: «مهم¬ترین اثر [اختری]، فرهنگی عربی - ترکی است که به گفته خود او بر پایه فرهنگ¬های مهم عربی چون صحاح جوهری ، الدستور، التکمله ، المجمل ، المُغرَب و المتقدمه(ظاهراً مقدمه¬الادب زمخشری ) و جز این¬ها تألیف شده است و در آن واژه های دشوار و لغاتی که کاربرد بیشتری دارند، فراهم آمده و بر حسب حروف کلمات - نه ریشه آنها - و به ترتیب حروف تهجی (در 28 باب و هر باب در 28 فصل ) تدوین شده است. اختری اثر خود را در سه حجم مختلف کبیر، متوسط (اوسط) و صغیر تنظیم و تألیف کرده است ؛ کبیر که حاوی 40 هزار کلمه است ، به نوشته مولف در 952هـ.ق. در کوتاهیه پایان یافته و نخستین بار در 1242هـ.ق. / 1826م . در استانبول به چاپ رسیده است . پس از آن نیز بارها در ترکیه ، مصر، ایران ، هند و کریمه در قطع¬های مختلف و در یک یا دو مجلد چاپ شده -است .»

شعرحماسی و شعر غنایی را می¬توان جزء اولین و مهم¬ترین انواع شعری به شمار آورد. مهم¬ترین قالب شعر غنایی، غزل است و این قالب بیشترین نوآوری و تحول را از نظر محتوا در دوره¬های گذشته پذیرفته اما همچنان اصالت خود را حفظ کرده است. گستردگی مفهومی غزل هیچ¬گاه لطمه¬ای به اصل آن نزده، چرا که قرادادهای لفظی و معنوی غزلی همواره پا بر جا و در عین حال پویا بوده و تعدّد و تنوّع مفاهیم، قالب¬های ساختاری آن را کم رنگ نکرده است. حماسه از دیگر انواع شعر فارسی است که در بردارنده نبردهای سترگ و نمایش دهنده پهلوانی¬های عظیم است. حماسه و غنا در طول حیات خویش تأثیر و تأثرهای زیادی بر یکدیگر داشته¬اند. با شروع جنگ تحمیلی روح حماسه در شعر انقلاب و دفاع مقدس دمیده شد. در این دوره، غزل با اقبال شاعران انقلاب و دفاع مقدس روبه¬رو شد و هر یک از شاعران کوشیدند با توجه به توان خود در این قالب به سرودن شعر بپردازند و حاصل چنین تلاشی غزل¬هایی است که اصطلاحاً به غزل¬های حماسی شهرت یافتند. حسین اسرافیلی، سیدحسن-حسینی، علیرضا قزوه و پرویز بیگی از جمله شاعران برجسته انقلاب و دفاع مقدس در سروده¬های خویش توانستند غزل¬های پر شورو نابی بسرایند. در بررسی غزل¬های این شاعران موفق انقلاب می¬توان دریافت که ایشان با استفاده از مضامین دینی و مذهبی، بهره¬گیری از نماد و اسطوره، دعوت به مقاومت، ستایش رزمندگان، تهدید به انتقام از دشمن و رجزخوانی، توصیف ویرانی، کشتار و سبعیت دشمن و یاد و خاطره¬ی جنگ، اعتراض بر دگرگونی ارزش¬ها، حسرت و ... فضای آمیخته با تغزل و حماسه را به خوبی نشان داده¬اند. ایشان را می¬توان جزء شاعرانی دانست که بار حماسی غزل¬هاشان بر بار تغزلی آن می¬چربد.

قرن دهم هجری بلحاظ ادبی و خصوصا سبک شعر فارسی ویژگیها و برجستگی¬های قابل توجه دارد. فضولی بغدادی؛ شاعر آذربایجانی الاصل و ساحر سه زبان ترکی، عربی و فارسی ، از مشهورترین شاعران قرن دهم به شمار می¬آید . این شاعر ترک نژاد و بغداد نشین در نزد عثمانیان به "رئیس الشعرا" ملقب است و جایگاه او در میان عثمانیان همان جایگاه "متنبی" در شعر عربی است . وی پای¬بندی به سبک و سیاق شاعران سبک عراقی را همواره مرام و مسلک خو یش در شاعری قرار داده است که البته این استقبال و اثرپذیری هیچ گاه رنگ تقلید صرف نپذیرفته است. این شاعر با کلام ساده و تاثیر گذار خود در میدان فصاحت، گوی بلاغت از همگنان ربوده است.آثار عظیم فارسی او با کم مهری فارسی زبانان روبرو بوده است. در پژوهش پیش رو برآنیم تا ضمن بررسی اوضاع سیاسی ـ اجتماعی و ادبی زمان شاعر مورد نظر و همچنین بررسی آثار، احوال، سبک شعری و تبیین تاثیر او بر شعر دیگران و تاثر او از آثار پیشینیان، به ارزیابی قدرت بلاغی و مضامین شعری این شاعر بپردازیم.

تحلیل گفتمان انتقادی یک گرایش بین رشته ای است که با علوم مختلفی چون زبان شناسی و جامعه شناسی و ... پیوند دارد الگوی فرکلاف روشی ساختارمند در تحلیل گفتمان انتقادی محسوب می شود که متن را در سه سطح توصیف ،تفسیر و تبیین مورد بررسی قرار می دهد و ایدئولوژی نهفته در اثر را کشف می کند . گونه ای از دست نوشته های به جا مانده از رزمندگان ایران را که به وصیت نامه شهدا مشهور گردیده است می توان از مهم ترین اسناد نوشتاری جنگ به حساب اورد که محتوای آن منبعی غنی برای بررسی اندیشه و نگرش شهدا به جنگ است و پیام انها را در بر دارد . کشف معانی و اندیشه های نهفته در وصیت نامه شهدا برای شناساندن انها به نسل امروز از اهداف اساسی این پژوهش است . در این پایان نامه ضمن تعریف تحلیل گفتمان به ویژه رویکرد انتقادی ان به بررسی جایگاه آن در ایران و رویکردهای مختلف تحلیل گفتمان انتقادی پرداخته شده است سپس پیشینه وصیت نامه نویسی در ایران و محورهای مطرح شده در وصیت نامه ها مورد مطالعه قرار گرفت . نگارنده پس از تحلیل اطلاعات و داده ها و با بهره گیری از الگوی فرکلاف گفتمان مطرح شده در وصیت نامه شهدا را در سه سطح توصیف ،تفسیر و تبیین و هم چنین نگرش و بینش شهدا بسبن به جنگ را بررسی کرده است . این بررسی نشان می دهد که شهدا در وصیت نامه های خود به چهار بعد اصلی پرداخته اند که هر کدام از این ابعاد شامل چند مقوله جزئی است هم چنین از طریق بافت بینامتنی بین انقلاب اسلامی ایران و قیام امام حسین و حکومت جهانی حضرت مهدی (عج)رابطه برقرار می کنند و در وصیت نامه های خود در صدد احیای ارزش های اسلامی و پاسداری از این ارزش ها در جامعه هستند .

هر کشوری درمسیر تاریخی خویش دستخوش هجوم و تعرض متجاوزان و ستمگران بسیاری قرار گرفته است و از این رهگذر انسان های بسیاری نیز آگاه ونا آگاه قربانی اهداف شوم متجاوزان می شوند و این اندیشه با زندگی آنها آمیخته شده است پس با این رویکرد، شاعران ونویسندگان بسیاری نیز در این راه با آثار خویش به مبارزه با خائنین و همچنین دفاع از مرزهای میهن خویش پرداخته اند و لباسی با نام ادبیات مقاومت را بر آثار خویش پوشانده اند. ادبیات هر ملتی در روند تکامل و شکوفایی خود نوعی دادو ستد فرهنگی و ادبی با ملل دیگر دارد.رسالت ادبیات تطبیقی بازنمایی سیر پیوند های ادبی ملت های گوناگون و بخشیدن روح تازه به آنهاست و ادبیات ،هر ملتی را از مرزهای خود فراتر می برد و آن را در مقام جزئی از کل بنای میراث ادبی جهانی فرا روی اندیشه های گوناگون قرار می دهد. در این پایان نامه سعی شده است ضمن تعریف ادبیات تطبیقی و ادبیات مقاومت در فصل دوم و معرفی زندگی و آثار شاعران در فصل سوم و همچنین جنبه ها و عناصر سیاسی شعر دو شاعر برجسته از دو فرهنگ مختلف فدریکو گارسیا لورکا ، شاعر و نمایشنامه نویس اسپانیایی و احمد شاملو، شاعر و مترجم ایرانی که لازم به ذکر است بعضی اشعار فدریکو گارسیا لورکا نیز در زمره ی ترجمه های وی قرار گرفته است ،به کاوش بپردازیم و ضمن آشوب هایی که در زمان این دو شاعر در این دو کشور بر پا بود و مسلما در اشعار دو شاعر نیز نمود پیدا کرده است میزان و عیار سیاسی بودن دو شاعر را مورد تطبیق و بررسی قرار دهیم .

تحلیل گران گفتمان ، با برجسته ساختن نقش زبان در تکوین اندیشه ها، اصالت را به گفتمان می دهند و از آنجا که زبان نقشی محوری در متون ادبی ایفا می کند، در پژوهش حاضر از نظری? «گفتمان»_ بر اساس نظریات لاکلو و موف_ جهت بررسی نقش زبان و سخن پردازی در دوره صفویه و تأثیرات آن بر شعر این دوره به عنوان مهم ترین دوره در تاریخ تشیع استفاده کرده ایم. اما از آنجا که تأثیرات زبان و باورها دوجانبه است، در ادامه بررسی های انجام شده، به تأثیرپذیری باورها و عقاید شیعه از شعر دوره صفویه نیز اشاره کرده ایم. گفتمان کلام تشیع دوره صفویه با تمرکز بر دال مرکزی «امامت» به مقابله با گفتمان اهل سنت می پردازد و این گفتمان اغلب با دال های «شاه»، «ولی»، «شفیع» در شعر شاعران مفصل بندی شده است. شاعران به عنوان بخشی از کنشگران گفتمان تشیع با راهکارهایی چون اعتباربخشی از طریق تأکید بر علم، عدالت، مظلومیت، نسبت ائمه با پیامبر و ... و نیز از طریق برجسته سازی گفتمان خودی و حاشیه رانی گفتمان غیر به ترویج این گفتمان می پردازند.

مقایسه و تطبیق خاستگاه های فکری و اندیشه هایی که در بستر فرهنگ های متفاوتی شکل گرفته اند، در حوزه مطالعات تطبیقی بوده و این گونه از مطالعات درحوزه ادبیات، به دریافت و درک افکار مشابه میان بزرگان علم و ادب کمک می کندخلیل الحاوی شاعر و متفکر برجسته ای در حوزه انسان شناسی وفرهنگ است. از جمله دغدغه های وی، توجه به انسان، خودشناسی،وشناخت بنیانهای اساسی فردی واجتماعی ودردهای وجودی بشراست و به طور کلی واژگون کردن انتقادی تفکرات موهوم وتوجه به بنیانهای اصلی انسان درساختار جامعه و شناساندن فرهنگی با ارزش های نو است. فرهنگی که پایه اش توجه به انسان و دستاوردهای آن می باشد.

هر نویسنده برای ایجاد ساختار داستانی اش تکنیکی خاص را در استفاده از عناصر داستانی مانند پیرنگ، شخصیّت، زاویه دید و... به کارمی گیرد. به همین دلیل دنیای ساختاری داستان ها دنیایی متنوّع با گستره ایی وسیع است. در این پایان نامه، به تطبیق ساختار روایی «پیکرفرهاد» عبّاس معروفی و «بوف کور» صادق هدایت، براساس نظریّات روایت شناسی غرب پرداخته ایم. برای رسیدن به این هدف ابتدا در فصل دوم، تعریفی از روایت و روایت شناسی و پیشینه روایت شناسی، عناصر اصلی روایت و الگوهای روایی دوره کلاسیک، مدرن و پسامدرن ارائه داده و توجّه خاصّ خود را بر دوره ی مدرن، معطوف داشته ایم. در فصل سوم و چهارم، بر اساس الگوهای ارائه شده عناصر روایی بوف کور و پیکرفرهاد را مورد تحلیل قرار داده و با دریافت شگرد روایی دو نویسنده ی مذکور به تطابق دستور زبان آنها پرداخته ایم.

روایت داستان دارای ساختاری است که درواقع اساسی¬ترین رکن و اسکلت آن را تشکیل می-دهد. درواقع روایت داستان عصاره آن است که به آن زیبایی هنری می¬بخشد. در «ساخت¬شناسی روایی» روشی خاص از تحلیل و نقد داستان با این زاویه¬دید است. ادبیات¬پایداری بعداز انقلاب¬اسلامی و پشت¬سرگذاشتن هشت¬سال دفاع مقدس فرصتی برای خلق آثار ماندگار یافت. در میان انواع ادبی این دوره، خاطره از آثاری است که با رشد چشمگیری همراه بود. این نوع ادبی همچون بسیاری از آثار نگاشته¬شده در این زمان، ابتدا از ارزش ساختاری و ادبی قوی بهره¬مند نبود اما بعدازگذرزمان و واردشدن نویسندگان خبره در این زمینه، از ساختار هنرمندانه¬تری برخوردار شد. ازاین نظر، این آثار نیز بررسی کارشناسانه¬تری را می¬طلبد و به¬دلیل ظرفیت جهانی¬شدن لازم است با این چنین نگاهی تحلیل شود؛ این تحلیل می¬تواند باعث شود داستان¬های مقاومت تأثیرات مقاومت و پایداری منطقه¬ای و ارزش¬های حاصل آن را در سرتاسر دنیا گسترش دهد. دو اثر «یکشنبه¬آخر» و «زیتون¬سرخ» از جمله آثارمنتشرشده در این حوزه به¬حساب می¬آیند. «یکشنبه¬آخر» دربرگیرنده¬ی خاطرات معصومه رامهرمزی است که به قلم معصومه¬رامهرمزی به¬رشته تحریر درآمده است. «زیتون¬سرخ» نیز دربرگیرنده¬ی خاطرات ناهید یوسفیان است که به¬قلم سیدقاسم یاحسینی به رشته تحریر درآمده است، از دیگر آثار منتشرشده در این حوزه به¬حساب می¬آیند که با رویکردی نو، همراه با تلفیق عناصر داستان با خاطره و حضور مولفه¬های نوشتار زنانه در آن¬ها به رشته تحریردرآمده و ازاین¬جهت توجه خوانندگان و منتقدان بسیاری را به خود جلب کرده است. آثار فوق با آنکه قالب زندگینامه را بردوش می¬کشد اما در جای-جای خود، نشان و اثرات داستان¬گونه¬ای دارد. بهره¬گیری از اکثر قریب¬به¬اتفاق عناصر داستانی (موضوع، شخصیت¬پردازی، زاویه¬ی دید، فضا، لحن، ساختارو..) و استفاده¬ی مناسب و به¬جا از تعدادی از آنان چون فضا و توصیف و صحنه، کمک بسیاری به انتقال پیام و مفهوم داشته است؛ اما روایت جنگ نیاز به کشف ساختاری مناسب¬تر برای گسترش تاثیر خود دارد.

این رساله با محوریت این مساله آغاز می شود که نظریه عام کلیشه ها چیست ؟چه جایگاهی در نقد ادبی دارد ؟و چگونه می توان از این نظریه برای تحلیل مواد فولکلوریک هر زبانی بهره جست؟ در نقد ادبی و در مورد ادبیات عامیانه، نظریات فراوانی وجود دارد که از نظر اهمیت و جایگاه شان متفاوت هستند، گاهی چندان اهمیتی پیدا نمی کنند که معرفی یا ترجمه شوند. و گاهی تا معرفی و ترجمه نشوند، مورد استفاده قرار نمی گیرند. نکته دیگر ترجمه و معرفی یک نظریه توسط یک مترجم به این معنا نیست که تمام حرف های لازم را گفته و دیگر چیزی باقی نمانده است. بلکه مترجم یا نویسنده، روزنه ای به مباحث ادبی باز می کند. داستان ما در این رساله از اینگونه است. یکی از زبان شناسان روس به نام ولادیمیر پرمیاکوف در دهه شصت میلادی نظریه ای را با عنوان نظریه عام کلیشه ها مطرح کرد که وابسته به مطالعات فولکلوریک و زبان شناسی است؛ این نظریه در واقع بر عبارات بازتولیدی و تکراری زبان یا به قول شفیعی کدکنی «زبان بازآفریده » تاکید دارد و چرایی وجود عبارات تکرارشونده در زبان را به طور کلی جستجو می کند. اساس نظریه کلیشه در مورد اینگونه عبارت های قالبی و کلیشه ای بحث می کند. در قدم اول این نظریه بر هیچ قسمت یا گونه خاصی از زبان تاکید ندارد تمام زبان محدوده این نظریه است. و چون این عبارات بیشتر در ادبیات عامیانه کاربرد دارند، نویسنده ادبیات عامیانه را حوزه کار خود قرار داده است و کارش را محدود به ادبیات عامیانه می کند و از میان شکل ها یا فرمهای تکراری در فولکلور، فقط به چند نوع شکل و فرم ساده می پردازد و باقی را کنار می گذارد. پرمیاکوف در ادبیات عامیانه روس، فرم های ضرب المثل، چیستان ، حکایت و افسانه را در سه سطح معنایی، تصویری و ترکیبی تحلیل میکند.. در این رابطه پرمیاکوف کتابی با عنوان از ضرب المثل تا افسانه می نویسد. و در این کتاب به جای اینکه نظریه خود را تحلیل و معرفی کند، بیشتر به تحلیل ساختاری این فرم های ساده می پردازد و خوانندگان با خواندن این کتاب مسلما نمی توانند دقیقاً کاربرد این نظریه را درک کنند.

قرن بیستم با رویدادهای شگفت و عظیمی آغاز شد که مبدأ و سرآغازی بودند برای پیشرفت سریع و دور از تصور انسان در عصری نوین. یکی از مهم ترین این رویدادها انقلاب اکتبر 1917 روسیه بود که منجر به تغییر نظام حکومتی یکی از بزرگ ترین و قدیمی ترین کشورهای جهان گردید. این انقلاب، از آن جا که رویکردی نوین نسبت به انسان و افکار و عقاید وی در پیش گرفته بود، در جهان-بینی و نوع نگرش انسان امروز تاثیری شگرف نهاد. حوادث پس از انقلاب روسیه، تحریف اهداف انقلابی، جنگ های جهانی و پیشرفت روزافزون ارتباطات نیز این تاثیر را چندبرابر کردند. جورج اورول نویسنده بنام انگلیسی در کتاب مشهور خویش «مزرعه حیوانات» به شکلی تمثیلی و از زبان حیوانات به نقد این انقلاب و حوادث پس از آن پرداخت. از سویی دیگر، غزاله علیزاده، نویسنده شهیر ایرانی نیز در هنگامه فروپاشی نظام انقلابی حاکم بر روسیه، دست به نگارش رمان دوجلدی خود «خانه ادریسی ها» زد. این پژوهش تلاش دارد جنبه های مشابه و متفاوت این دو اثر بزرگ را بررسی و به ارزیابی دیدگاه های هردو نویسنده بپردازد.

چکیده ندارد.

من با این پیشفروش وارد کار شدم که تحول ادبی مسبوق به تحول اجتماعی است و تحول و احتماعی هم تا حدود زیادی مسبوق و مصبوغ به تحولی در اندیشه و تقکر مردمان. حال اگر قایل بدین معنی باشیم که مقارن عصر مشروطیت تغییری بنیادین در ادبیات فارسی به وقوع پیوسته باید به دنبال یافتن تحولی اساسی در جامعه آن روز باشیم و چه تحولی مهم تر از انقلاب مشروطیت بنابر همان پیش فرض باید برای همین انقلاب اجتماعی نیز باید دلیلی دست و پا کنیم در این راستا آنچه که به نظر رسید این بود که اصلی ترین عامل انقلاب مشروزیت بیداری توده های مردم بوده است و این بیداری هم در اثر عواملی پدید آمده که در متن رسال بتفضیل بازگو کرده ام. برای حصول بدین مقصود در وهله اول به سراغ تاریخ رفتم و بقدر مقدور زوایای تاریخ آن دوره را کاویدم. سعی من بر آن بود که از منابع متعددی در این راستا بهره ببرم و تا حدودی نیز موفق بدین امر شدم بویژه برای من منابع نزدیک به زمان مشروطیت همچون "حیات یحیی" و "تاریخ بیداری ایرانیان" بسیار آموزنده و جذاب بود اما معترفم که تلاش "احمد کسروی" در باز نمودن تاریخ مشروطه بیش از دیگر آثار مرا مجذوب خود کرد و طاهرا محققان بزرگ نیز بر این باور هستند که یکی از بهترین منابع برای تحقیق در تاریخ مشروطیت همان است . بنابراین اگر در بخش اول این رساله که گزارشی تاریخی است مکررا از کتاب تاریخ مشروطه کسروی نقل قول می کنم، بدان معنی نیست که به ماخد دیگر بی اعتنا بوده ام. قدم دوم در این پژوهش تبیین عوامل موثر در بیداری و آگاهی و بدنبال آن خیزش عظیم توده مردم بود، که حین مطالعه تاریخ بدانها تفطن یافته بودم. بخش دوم این رساله که طولانی ترین و از جهتی مهم ترین بخش کار نیز بود، به این امر اختصاص یافته است . عواملی که برای بیداری ایرانیان در آن دوره بر شمرده ام حداقل موضوعات را در بر می گیرد و گرنه حقیقت امر فراتر از این است . به گمانم نکته های کلیدی در تحول اجتماعی و بدنبال آن تحول ادبی در عصر مشروطه را در بخش دوم در حد خودم یافته و توضیح داده ام البته دو موضوع را بعمد از نظر انداخته و به این مجموعه وامدارم و آن دو عبارتند از نقش تکاپوهای فراماسونری و بابی گری در تحولات فکری آن دوره است . علت این امر را هم در برخی ملاحظات شخصی و قلت اطلاعات خویش خلاصه می کنم. با این دو بخش مقصود، حاصل بود، اما برای تسجیل حکم و عینیت بخشیدن به مدعای خود بخش سومی نیز برای این پژوهش افزودم تحت عنوان "نیم نگاهی به ادبیات مشروطه" هم در آن موضع آورده ام و هم اینجا متذکر می شوم که قصد من نه نگارش تاریخ ادبیات ، بلکه نشان دادن مبانی و زمینه های نظری تحول در ادبیات عصر مشروطیت بوده است ، بنابراین با اختصار هر چه تمام تر از این موضوع گذشته ام.