نام پژوهشگر: صالح زارعی
صالح زارعی مهدی ایزدی
«منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه» اثر مرحوم میرزا حبیب الله خوئی از شروح مهم و برجستهی نهج البلاغه در تاریخ شرح نویسی بر این کتاب گرانسنگ محسوب میشود. این اثر که در اواخر دورهی قاجار به نگارش درآمده دارای ویژگی های خاصی است که آن را از دیگر شروح متمایز می کند و به همین دلیل در میان شروح نهج البلاغه جایگاه خاصی را به خود اختصاص داده است. تبیین و بررسی ویژگیهای این شرح در سه بخش انجام گرفته است. بخش اول در توضیح نکات بدیع فقه الحدیثی و نیز ویژگیهای برجسته و خاصی است که در این اثر وجود دارد و در این میان به مواردی همچون مفهوم شناسی دقیق لغات، شرح حدیث به حدیث، پایبندی به ظاهر کلام، توجه ویژه به مباحث بلاغی، ترجمهی خطبهها و موارد دیگری پرداخته شده که به تفصیل از آنها سخن به میان آمده است. در بخش دوم از ویژگیهای این شرح به تاثیر دیگر شروحی چون شرح ابن میثم بحرانی، شرح ابن ابی الحدید معتزلی و نیز شرح قطب الدین راوندی پرداخته شده است. مرحوم خوئی برای ارائهی بیانی جامع در فهم و شرح احادیث به استفاده از شروح مذکور مبادرت ورزیده و در این راه تنها به استفادهی صرف و نقل قول بسنده نکرده است بلکه در موارد زیادی به نقد نظرات و دیدگاههای شارحان مذکور پرداخته است. در بخش سوم از ویژگیهای شرح منهاج البراعه به انگیزههای میرزا حبیب الله خوئی در پرداختن به اسانید نهج البلاغه و یافتن منابع و مصادر برای خطبههای نهج البلاغه پرداخته شده است. مرحوم خوئی از معدود شارحانی است که به بحثهای سندی در نهجالبلاغه پرداخته و پیش از او به این امر یا اساساً توجهی نشده و یا پرداخت اندکی صورت گرفته بود. برای اولین بار میرزا حبیب الله خوئی به صورت جدی وارد بحث سندی شده و تا آنجا که توانسته منابع و مصادری برای خطبههای نهج البلاغه یافته است. واژگان کلیدی: فقه الحدیث، نهج البلاغه، منهاج البراعه، میرزا حبیب الله خوئی، اسناد نهج البلاغه