این پژوهش به منظور بررسی آثار متقابل ژنوتیپ در محیط برای عملکرد 49 اکوتیپ زیره سبز، متشکل از9 جمعیت از استان های خراسان شمالی، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، سمنان،اصفهان،یزد، کرمان در 7 محیط متفاوت اجراءگردید. نتایج حاصل از تجزیه مرکب برای صفات عملکرد دانه و اجزاء عملکرد از نظر اثر متقابل ژنوتیپ در محیط اختلاف معنی-داری را نشان دادند. اکوتیپ های 22 و 3 به ترتیب با 811کیلوگرم در هکتار و293 کیلوگرم در هکتار بیشترین و کمترین میزان عملکرد به خود اختصاص دادند.سهم مجموع اثرات متقابل از تغییرات کل 26% برای صفت عملکرد دانه بود.در این تحقیق شاخص های مختلف پایداری شامل واریانس محیطی ،واریانس پایداری شوکلا،اکوالانس ریک ، معیارهای رگرسیون ابرهارت وراسل ،ضریب تبیین و معیارهای روش مور،مدلammi و تجزیه اثر متقابل ژنوتیپ در محیط بر مبنای تجزیه ضرایب مسیر مقایسه شدند و اکوتیپ های برتر بر مبنای هر روش تعیین گردیدند. . ارزیابی پایداری اکوتیپ ها بر مبنای اکوالانس ریک و واریانس پایداری شوکلا، گروه بندی های یکسانی از اکوتیپ ها را ارائه دادند. در بین اکوتیپ ها پرمحصول اکوتیپ مربوط به استان یزد (9) پایدارترین اکوتیپ شناسایی شد.. تجزیه پایداری عملکرد دانه بر اساس روش ابرهارت و راسل (ضریب رگرسیون خطی و میانگین انحراف از رگرسیون خطی ) نشان داد که اکوتیپ 9و 8 با عملکرد بالاتر از میانگین و ضریب رگرسیون نزدیک به 1 دارای سازگاری مطلوب بودنداکوتیپ های22 و 3 به ترتیب سازگار خصوصی با محیط های مساعد و نامساعد بودند. بر مبنای پارامتر دوم روش ابرهارت و راسل از بین اکوتیپ های پر محصول اکوتیپ 9 با کمترین مقدار s2d پایدارترین تشخیص داده شد. بر اساس روش مور، تعیین پایداری اکوتیپ ها برمبنای آثار متقابل کراس اور و تغییر در رتبه با پارامترss(ic) که بیانگر دو مفهوم اول پایداری لئن و بینز می-باشد، اکوتیپ 9دارای سازگاری عمومی مطلوب بوده، از بین پارامترهای تک متغیره این متد کاراتر بود. روش ammi و تجزیه تواَم آثار افزایشی جمع پذیر (تجزیه واریانس) و آثار متقابل ضرب پذیر(تجزیه به مولفه های اصلی) نشان دادکه آثار تیمار، مدل، اکوتیپ، محیط و اثر متقابل ژنوتیپ در محیط بسیار معنی دار هستند و 79 درصد از مجموع اثر متقابل توسط دو مولفه اصلی اول بیان می شود. بر مبنای بای پلات اولین مولفه اصلی اثر متقابل نتیجه گیری شد که اکوتیپ های 9و8 پایدارترین اکوتیپ ها شناسایی شدند.، بر اساس بای پلاتipc2 و میانگین عملکرد دانه اکوتیپ های 9 و8 پایدارترین اکوتیپ شناسایی شد و اکوتیپ 16 ناپایدارترین اکوتیپ ها شناسایی شد. اکوتیپ 22 سازگار خصوصی به محیط زرند داشت. همچنین بر اساس آماره های روش امی(ev3 و sipc3) اکوتیپ های 38 و9 پایدارترین اکوتیپ ها شناسایی شدند. تجزیه الگوی واکنش اکوتیپ ها بر اساس دو مولفه اصلی اول و دو مولفه اصلی اول و سوم اکوتیپ های مربوط به استان یزد(8و9) پایدارترین اکوتیپ پر محصول شناسایی شدند. تجزیه علیت آثار متقابل g×e به روش تای نشان داد که جزء ژنوتیپیv3 (وزن هزار دانه) مهم ترین جزء اثر گذار بر عملکرد دانه و پایداری است. مقایسه اجزاء محیطی تای، مراحل گل دهی و تلقیح حساس ترین مرحله رشد اکوتیپ ها به عوامل محیطی نشان دادند در نهایت در بین اکوتیپ ها پر محصول، اکوتیپ ها مربوط به زیر جمعیت یزد داشتن عملکرد به عنوان اکوتیپ مناسب برای توصیه به زارعین و یا ورود به برنامه های اصلاحی شناسایی شدند. نتایج مولکولی نشان دادبرای دو پرایمر opu2 و opu30 انتظار می رود ، ارتباط بیشتری با ژنهای درگیر در انعطاف پذیری گیاه در شرایط متغیرمحیطی دارند به دلیل اینکه در بیشتر پارامترهای مورد مطالعه معنی دار گردیدند و به عنوان نشانگرهای اطلاع رسان در این زمینه شناسایی شدند.