گونه ی آویشن کوهی thymus kotschyanus boiss. & hohen. ، گیاهی علفی و پایا متعلق به تیره نعناع است که در بعضی از مناطق ایران از جمله ارتفاعات استان آذربایجانغربی به صورت وحشی می روید. درتحقیق اخیر، تغییرات کمّی وکیفی اسانس جمعیت های وحشی ومزروعی t. kotschyanus گزارش شده است. بخش های هوایی این گیاهان در مرحله ی اوایل گلدهی (20%گل دهی) از رویشگاه های طبیعی(t.k-w1= گردنه ی قوشچی وt.k-w2= دره ی شهدای ارومیه) و مزرعه تحقیقاتی (t.k-f)، جمع آوری گردید. استخراج بوسیله دستگاه کلونجر و به روش تقطیر با آب، صورت گرفت واسانس حاصل به وسیله دستگاه کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی(gc/ms) مورد تجزیه وتحلیل قرارگرفت. بازده ی اسانس برای دو رویشگاه طبیعی فوق الذکر(t.k-w1 و t.k-w2) و مزرعه تحقیقات (t.k-f)، بترتیب (91/0%، 43/1%) و 72/1% (به نسبت حجم به وزن خشک گیاه) بدست آمد.همچنین دراین تحقیق فعالیت پاد اکسایشی اسانس های t.kotschyanus، بوسیله ی آزمون به دام اندازی رادیکال(dpph) تعیین گردید. یافته های حاصل نشان دادند که گیاهان مورد مطالعه ازنظر ترکیبات متشکّله ی اسانس، سه نوع کموتیپ را تشکیل می دهند و دوترکیب تیمول وکارواکرول در هرسه نوع کموتیپ مشترک بودند و از لحاظ فعالیت پاد اکسایشی اسانس، همه ی کموتیپ ها (وحشی و زراعی)، تقریباً الگوی مشابه فعالیت پاد اکسایشی اسید-آسکوربیک را نمایان ساختند.گونه ی آویشن کُرک آلود thymus pubescens boiss. and kotschy ex celak. ، گیاهی علفی و پایا متعلق به تیره نعناع است که در بعضی از مناطق ایران از جمله ارتفاعات استان آذربایجانغربی به صورت وحشی می روید. گیاهی با بوته ی کوتاه، ساقه ها با قاعده ی چوبی، خوابیده روی زمین تا خیزان، شاخه های گل دهنده به طول2 تا 13سانتی متر می باشد. بخش های هوایی این گیاهان درمرحله ی اوایل گلدهی (20%گل دهی) ازرویشگاه های طبیعی(t.pub-w1 = ارتفاعات شاهین دژ و t.pub-w1= ارتفاعات سلماس) و مزرعه تحقیقاتی (t.pub-f)، درخرداد ماه 1388 جمع آوری گردید. استخراج بوسیله دستگاه کلونجر وبه روش تقطیرباآب، صورت گرفت واسانس حاصل به وسیله ی دستگاه کروماتوگرافی گازی-متصل به طیف سنج جرمی (gc/ms)مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت. بازده ی اسانس برای رویشگاه های طبیعی و مزرعه تحقیقات بترتیب (73/0%،67/0%) و 43/0% (به نسبت حجم به وزن خشک گیاه) بدست آمد. در اسانس گیاهان رویشگاه-های طبیعی (ارتفاعات شاهین دژ و سلماس)، بترتیب 20ترکیب (78/98%) و23ترکیب (96/98%) شناسایی گردیدکه کارواکرول (49/39%) و (16/30%)، تیمول (19/14%) و (16/15%)، لینالول (76/15%) و (14/13%)، ژرانیل استات (59/9%) و(08/9%)، بترتیب عمده ترین ترکیبات اسانس گیاهانt.pub-w1 و t.pub-w2 بودند. ودراسانس آویشن کشت شده درمزرعه،24 ترکیب (35/96%) شناسایی گردید که کارواکرول (37/34%)، تیمول (48/13%)، لینالول (17/10%)، 1،3،8-پارا-منتاترین (87/8%) و پینین (48/8%)، عمده ترین ترکیبات اسانس گیاهان مذکور بودند

چکیده: بادرشبی (dracocephalum moldavica l.) گیاهی است که به تیره نعناعیان متعلق است و به طور وسیعی در طب سنتی به عنوان مسکن و برای درمان مشکلات کلیه استفاده می شد. به منظور بررسی اثر سالیسیلیک اسید بر اسانس و ویژگی های رشدی بادرشبی در شرایط تنش آبی یک آزمایش مزرعه ای در ایستگاه تحقیقاتی اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان پیرانشهر در سال زراعی 1391 انجام شد. آزمایش به صورت اسپلیت پلات بر مبنای طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمارها شامل سه سطح آبیاری (40، 80 و 120 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر) به عنوان کرت های اصلی و سه سطح افشانه کردن با سالیسیلیک اسید (صفر، نیم و یک میلی مولار) به عنوان کرت های فرعی بودند. نتایج نشان داد که اختلافات معنی داری بین سطوح آبیاری از لحاظ بلندی گیاه، تعداد ساقه های فرعی، عملکرد خشک گیاه، قطر ساقه اصلی، تعداد برگ، وزن هزاردانه، شاخص برداشت گل، عملکرد اسانس، درصد اسانس و شاخص برداشت اسانس وجود داشت. به طوری که بیش ترین درصد اسانس و شاخص برداشت اسانس به تیمار آبیاری 120 میلی متر تبخیر از تشتک و کم ترین درصد اسانس و شاخص برداشت اسانس نیز مربوط به تیمارهای 40 و 80 میلی متر تبخیر از تشتک بدون تفاوت معنی دار با یکدیگر بود. بیشترین عملکرد اسانس در تیمار شاهد (40 میلی متر تبخیر از تشتک) و کمترین آن در تیمارهای80 و120 میلی متر تبخیر از تشتک مشاهده شد. اثر سالیسیلیک اسید بر عملکرد خشک گیاه در سطح یک درصد معنی دار شد. بیش ترین عملکرد خشک گیاه (29 گرم در بوته) متعلق به کاربرد یک میلی مولار سالیسیلیک اسید بود. علاوه براین، اثر برهم کنش بین آبیاری و سالیسیلیک اسید بر روی صفات تعداد ساقه گل دهنده، وزن تر بوته، محتوای نسبی آب، میزان کلروفیل، تراکم روزنه و سطح برگ معنی دار شد. بیش ترین تعداد ساقه گل دهنده و وزن تر بوته در سطوح مختلف سالیسیلیک در تیمار 40 میلی متر از تشتک تبخیر مشاهده شد.