پارادوکس یا هم سازی ناسازها، یکی از اصطلاحات علم منطق است که به حوزه ی ادبیات نیز راه یافته است و اکنون از مهم ترین شگردهای ادبی به شمار می رود. پارادوکس وسیله ی مناسبی برای بیان عقاید پیچیده ی روانی شاعر به موجزترین و زیباترین شکل ممکن است. این پژوهش با استفاده از روش کتابخانه ای-توصیفی، ابتدا به ارائه ی تعریف ، پیشینه و جایگاه پارادوکس پرداخته و سپس با بررسی شعر پنج تن از شاعران برجسته ی معاصر یعنی نیما یوشیج، احمد شاملو، فروغ فرخزاد، مهدی اخوان ثالث و سهراب سپهری، به تفکیک چهره های مختلف و نمودهای گوناگون این شگرد در شعر شاعران می پردازد. در این پژوهش، تقسیمات جدیدی از مبحث پارادوکس ارائه شده که شامل: متناقض نما، حس آمیزی، بعدآمیزی، خلاف آمد، شطح و تجرید است و هر کدام از این زیرمجموعه ها از نظر ساخت زبانی، ادبی و محتوایی مورد کاوش قرار گرفته است.

شاهنامه فردوسی، از آثار گرانسنگ حماسی و تاریخی در پهنه ی فرهنگ و ادب فارسی است که می توان چهره ی پنهان و آشکار خداوند بزرگ را همواره در لابه لای حوادث و رویدادهای خرد و کلان اساطیری و تاریخی و... آن تماشا کرد. این رساله برای بازنمایی و توصیف خداوند در شاهنامه و تطبیق ویژگی ها و صفات او با ویژگی هایی که از طریق آیات و اخبار و روایات دینی، به خصوص اسلامی برای ما رسیده، تحقیق و تدوین و به حسب موضوع، به دو بخش عمده تقسیم شده است. بخش اول در مورد پاره ای از مسائل و مباحث نظری از قبیل اسم، صفت و تفاوت های آن هاست. همچنین در این بخش مطالبی در مورد ذات، صفات، افعال الهی و مسئله رویت خداوند و سایر مختصات فکری و سبکی فردوسی بیان شده است .بخش دیگر این رساله نیز که با عنوان «بازتاب و تحلیل اسماء و صفات الهی در شاهنامه» تدوین شده، به معرفی و شناخت اسماء و صفات الهی و دیدگاه حکیم فردوسی در این باره اختصاص دارد.شمار اسماء خداوند دراین رساله، برمبنای اسماء نودونه گانه ای است که از طریق منابع دینی (شیعه وسنی ) روایت شده است و چنان چه اسمی از هر دو طریق روایی بیان شده باشد با عنوان اسماء الله ذکر شده است. در این رساله پس از ترتیب و تنظیم اسماء الله بر اساس حروف الفبا، به بیان و توضیح و شرح آن با استفاده از قرآن کریم، تفاسیر و ادعیه مأثوره، به ویژه دعای جوشن کبیر پرداخته شده است.با توجه به ابیات شاهنامه می توان گفت که فردوسی به عنوان یک شاعر شیعی، تحت تأثیر بینش توحیدی خود در آغاز و انجام داستان ها، عقاید و مسائل توحیدی را به صراحت بیان می کند و با اینکه داستان ها و افسانه های این منظومه مربوط به دوران باستانی است. وی با تکیه بر بینش سره توحیدی خود به معرفی و تبیین سیمای خدا در شاهنامه می پردازد.

چکیده پژوهش حاضر با عنوان «سیمای خدا در مثنوی» به بررسی و معرفی اسما و صفات خداوند در اثر سترگ مولانا جلال الدین محمد بلخی می پردازد، که در یک بخش اصلی، با مقدماتی در ابتدا و دو پیوست در انتهای کار تنظیم شده است. مقدمات پژوهش به مباحث نظری مربوط به اسماء و صفات از منظر مولانا در مثنوی اختصاص یافته، و بخش عمده تحقیق با عنوان «اسماء و صفات خداوند در مثنوی»، توضیح و شرح و تبیین اسماء و صفات الهی در مثنوی است که با استفاده از قرآن، ادعیه و آرای صاحب نظران تدوین شده است. پیوست های پژوهش نیز به اسامی کم کاربرد و اسماء و اوصاف الهی با کاربرد خاص مولانا اختصاص دارد. نگارنده در پژوهش حاضر اساس و مبنای دسته بندی اسماء را بر نود و نه اسمی قرار داده که به وسیله شیعه و اهل سنت از پیامبر(ص) روایت شده است. این پایان نامه نشان می دهد که مثنوی یک خدانامه است چرا که مولانا در این کتاب خداوند را هم بسیار یاد کرده و هم به نام ها و اوصاف گوناگون و متنوعی(از اسمای مروی از پیامبر(ص) گرفته تا نام های موجود در ادعیه و یا نام هایی که کاربرد آن ها مخصوص خود اوست) خوانده است. مولانا هستی را مظاهر و تجلیات خداوند و یاد و نام او می داند و اسماء و صفات خداوند را با ذات او یگانه می شمارد، در نگاه او ، وصف و درک حقیقت اسماء و صفات الهی نیز با شناخت ذات خداوند برابری می کند. او ابزارهای حسی و عقل را برای درک حقیقت کافی نمی داند.از نظر مولانا تهذیب درون و متخلق شدن به حقیقت اسماء و صفات الهی می تواند راه گشای سالکان در کسب معرفت و رسیدن به حقیقت و فنای در او باشد. مولانا با توصیف و تعریف چند جانبه اسماء و صفات خداوند در مثنوی به تبیین و معرفی زیبا و ظریفی از سیمای خداوند پرداخته است. کلمات کلیدی: مولوی، مثنوی، خدا، اسماء الهی، صفات الهی.

فتحعلی خان متخلص به «صبا» و ملقب به ملک الشعراء، وی در اصل از مردم آذربایجان و از خاندان امرای دنبلی است و سلسله نسب او چنین است: فتحعلی بن آقامحمد بن امیرفاضل بیک بن امیر شریف بیک بن امیر غیاث بیک... که به سی و یک پشت به یحیی بن خالد برمکی می-رسد. تاریخ تولد صبا را 1179 هجری قمری یا 1180 نوشته اند. از آثار او می توان به شهنشاه نامه، خداوندنامه، عبرت نامه، گلشن صبا و دیوان اشعار اشاره کرد. موضوع این تحقیق تصحیح و تعلیقات ابیات خداوندنامه صبا ـ حماسه ای دینی از قرن سیزدهم ـ با موضوع «شرح حال پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و غزوات آن حضرت و دوران خلافت امیرمومنان، علی علیه السلام تا واقعه لیله الهریر در جنگ صفیّن» است که یک پنجم این ابیات یعنی قسمت سوم(از هجرت جعفر طیار و هشتاد نفر از مسلمانان تا آغاز داستان جنگ خیبر) مورد نظر است. این تحقیق در سه بخش تنظیم شده است: بررسی زندگی نامه صبا و سبک خداوندنامه، تصحیح قسمت سوم ابیات خداوندنامه، تعلیقات و فهرست ها. در بخش تصحیح، از پنج نسخه خطی مجلس شورای اسلامی و ملّی و آستان قدس و مدرسه عالی شهید مطهری و مرکز احیاء الثراث اسلامی قم، استفاده شده است. شیوه تحقیق در مقدمه به روش تحلیلی و توصیفی و در تصحیح ابیات به روش مقایسه ای است.

محمدعلی خراسانی مشهور و متخلص به موذن، از عارفان قرن 11 هجری و یکی از اقطاب ذهبیه است که دیوان شعری قریب به 3700 بیت از خود بر جای نهاده است. این پیر خراسانی در سبزوار زاده شد و همچون پدرش به سمت موذنی بارگاه شاه خراسان، علی بن موسی الرضا (علیه السلام) رسید. وی در روزگاران جوانی به فرقه ی ذهبیه پیوست و از مریدان شیخ حاتم زراوندی، قطب وقت این فرقه، گشت و پس از وی به منصب قطبیّت این فرقه نایل شد. موذن خراسانی چون بسیاری از عارف-شاعران به جولان اندیشه های عارفانه ی خود در عرصه ی شعر پرداخت و هر چند در سده ی یازده هجری می زیست، اشعار او را می توان ادامه ی شعر عرفانی سبک عراقی دانست. در دیوان او از نازک کاری ها و مضمون آفرینی های سبک هندی اثری دیده نمی شود. اشعار او ساده، روان وگیراست و چنانکه از قلم عارف- شاعران می زیبد چندان در بند آرایشات لفظی و دقت و وسواس در انتخاب قوافی نبوده است. در اشعار او سخن از عشق حقیقی بسیار است و اندیشه های صوفیانه بازتابی ژرف در دیوان او یافته است. آنچه پیش روست تصحیح دیوان این شاعر عارف است که در سه فصل ترتیب یافته؛ فصل اول مقدمه ای است بر زندگینامه و سبک اشعار وی که در سه سطح واژگانی، ادبی و فکری مورد بررسی قرار گرفته است. فصل دوم متن دیوان موذن خراسانی و اضافات نسخ را دربرگرفته و فصل سوم شامل تعلیقات و فهارسی است که بر متن اشعار این شاعر پیوست داده شده است.

موضوع تحقیق حاضر توصیف، بررسی و تحلیل جنبه های اخلاقی و تربیتی شعر دوره ی مشروطه است که کمتر مورد بحث قرار گرفته است.این پژوهش به روش کتابخانه ای تهیه شده است و شامل چهار فصل می باشد. در فصل اوّل، مسائل کلّی اخلاق و ادبیّات و مبحث اخلاق در انواع ادبی و نوع تعلیمی بررسی شده است. در فصل دوم، ضمن اشاره ای کوتاه به جنبش مشروطیّت، شعر این دوره با ویژگی ها و درون مایه هایش مورد بحث قرار گرفته است. در فصل سوم ده شاعر برجسته ی این دوره معرّفی شده اند و در فصل پایانی که هدف اصلی تحقیق است، بیش از هفتاد فضیلت و رذیلت اخلاقی در شعر ده شاعر معرّفی شده در فصل سوم، بررسی شده و در موارد لازم تعاریف، آیات و احادیث مرتبط با این فضائل و رذائل ارائه شده است. در نهایت نیز با ارائه ی جداول و آماری، نتیجه گیری و جمع بندی شده است و مشخّص گردید که بسیاری از شاعران دوره ی مشروطه علاوه بر آنکه استعمار ستیز بودند، ولی ار پیشرفت های کشورهای استعماری که بر اثر علوم جدید حاصل شده بود، غافل نبودند و با مقایسه ی پیشرفت های این کشورها و زوال تاریخی ایران، مخاطبان را به فراگیری علوم جدید ترغیب می کردند. علاوه بر علم در جای جای دیوان های شاعران این دوره مباحث اخلاقی از قبیل قناعت، عفّت، تواضع، مهربانی، بلند همّتی و ... جلب نظر می کند و این گونه نیست که مسایل سیاسی و اجتماعی حاکم بر جامعه، آنان را از طرح مسایل اخلاقی باز دارد.

فرهنگ هر قوم تشکیل دهنده هویت آن قوم است. هر فرهنگی از عناصری نظیر آداب و رسوم، سنن، فرهنگ عامه، معتقدات و باورها، مذهب، تاریخ، اساطیر و ... شکل می گیرد و شناخت این عناصر به شناخت و حفظ هویت و ارزش های جامعه یاری می رساند. از این رو پژوهش در این عناصر از ارزش و اهمیت ویژه برخوردار است. بسیاری از عناصر فرهنگی را می توان از خلال آثار ادبی استخراج و بررسی کرد. در قصاید و غزلیات نسبت به قطعات و مثنوی ها ، اشارات کمتری به عناصر فرهنگی صورت گرفته است، در این میان، خواجوی کرمانی در دیوانش که اکثر اشعارش در قالب قصیده و غزل است، اشارات فراوانی را به انواع عناصر فرهنگی و آداب و رسوم دارد. خواجو این اشارات را برای بیان و القای موضوعات گوناگون از قبیل : ستایش خداوند، نعت پیامبر، منقبت اولیای دین، مدح ممدوحان، بیان مضامین عاشقانه و موعظه به کار برده است و در اکثر جاها قصد وی از کاربرد اشارات، علاوه بر بیان موضوعات یادشده، هنرنمایی شاعرانه و به رخ کشیدن قدرت و قریحه شاعری است. خواجو از آداب و رسوم، موضوعات علم نجوم، موسیقی، معتقدات عامه، خرافات رایج، اساطیر و تاریخ، به طور وسیع آگاهی داشته و با نکته سنجی و هنرمندی و قریح? قدرتمند شاعرانه، در جهت بیان آنچه که مطلوبش بوده، از آگاهی هایش سود جسته است. این پایان نامه پس از بیان مبانی نظری مرتبط با موضوع، به بیان مختصری از زندگانی، آثار، اعتقادات و سبک شعر خواجو می پردازد، و سپس، به معرفی و تبیین مفصل آداب و رسوم و اشارات دیوان وی در قالب فرهنگ می پردازد. در بخش آخر بعد از برآیند و نتیجه گیری فهرستی از انواع آداب و رسوم و اشارات دیوان خواجو تهیه و ارائه شده است. روش کار در قسمت فرهنگ آداب و رسوم و اشارات به این صورت است که ابتدا با استناد به فرهنگ ها و کتب مرجع و مناسب، به شرح و توضیح مدخل یافته شده در دیوان خواجو پرداخته، سپس شواهدی را از نظم و نثر فارسی جهت فهم بهتر آن آورده و سپس ابیات خواجو ذکر شده است. اساس کار در این پژوهش «دیوان خواجوی کرمانی» تصحیح احمد سهیلی خوانساری است که در حال حاضر تصحیحی معتبرتر از آن در دسترس نیست. از بررسی دیوان خواجو مشخص می شود که آداب و رسوم روزمرّه و عامیانه و اشاره به اصطلاحات نجومی و وقایع تاریخی از دیگر انواع آداب و رسوم و اشارات بازتاب یافته در دیوان نمود بیشتری دارد.

این پایان نامه حاصل پژوهش در یکی از ابعاد شعر سعدی یعنی اشارات و آداب و رسوم می باشد. سعدی که یکی از ستارگان کم نظیر آسمان ادب است در دیوان سرشار از معرفت خود سعی بر آن داشته که به باورهاو آداب و رسوم زمان خود و دیگر اقوامی که با زندگی آنها آشنا بوده یا در موردشان اطلاعات داشته اشاره کند و همه جا پیام اخلاقی خود را با چاشنی تجربه و بیان رسا و فن اشاره به مخاطب برساند. دامنه وسیع اشارات در کلیات سعدی و موضوعات و عناوین مختلفی که او بدانها اشاره داشته در خور تأمل و بررسی زیادی است چرا که نگاه او به عناصر طبیعی و مفاهیم انتزاعی موجب شده که به تمام مسائل مهم در باورها و نگاه طبقات مختلف مردم همچنین آداب و رسومی که شناسنامه فرهنگ مردم روزگاران گذشته است نگاهی شاعرانه داشته باشد و پیام خود را با بهره گیری از زبان توانای خود به زیباترین وجه به مخاطب منتقل کند. اشارات غنایی و قرآنی سعدی با توجه به بسامد واژگانی که او بدانها اشاره داشته در کنار آداب و رسومی که از طبقات مختلف اجتماع نقل کرده است نشان دهنده میل درونی او به شاد زیستن و گرایش او به تعامل با دیگران و نقل آداب و باورهای مردم است و او را به شاعری بین المللی تبدیل کرده است که همگان می توانند با او ارتباط برقرار کنند و از سخن سهل و ممتنع اش بهره ببرند. این پژوهش در سه فصل تهیه و تنظیم شده است. فصل اول: کلیات که شامل تبیین مسئله و اهداف تحقیق است. فصل دوم: بدنه اصلی این پژوهش است که اشارت و آداب و رسوم را در بر می گیرد. کلمات کلیدی: سعدی، اشارات و آداب و رسوم. فصل سوم: نتیجه گیری

یکی از راههای بررسی و شناخت آثار ادبی، بررسی سبک شناختی آن هاست که در سه سطح زبانی، ادبی و محتوایی و فکری انجام می گیرد. در این میان، بررسی سطح فکری شاعران از اهمیت خاصی برخوردار است که گاه مورد غفلت واقع می شود. موضوع پژوهش حاضر بررسی سطح و سبک فکری اشعار حزین لاهیجی، آخرین شاعر مشهور سبک هندی است. این پژوهش در سه فصل اصلی با عناوین " معرفی سبک و دانش سبک شناسی"،"معرفی حزین و شعر او" و " بررسی موضوعات و مضامین و سبک فکری اشعار حزین" تدوین شده و در بخش ملحقات "شگردهای هنری حزین در ارائه مفاهیم و مضامین شعری او" مورد بررسی قرارگرفته است. در فصل سوم که بررسی سبک فکری حزین و اصلی ترین بخش تحقیق است، درونمایه های اصلی شعر حزین(غنایی، تعلیمی و حماسی) و موضوعات فرعی شعر او چون عشق و عرفان، طنز و هجو و انتقادات و شکوائیات وی، مداحی او، اخلاقیات و زهدستیزی و دنیاستیزی و مرگ ستایی، مفاخرات و تجلّی غم و شادی و ... در دیوان او بررسی، توصیف و تحلیل محتوایی شده است. برآیند و نتیجه پژوهش حاضر آن است که عشق و شیدایی اصلی ترین مضمون شعری حزین است و آمیختگی موضوعات مختلف شعری چون غم و شادی، طنز و هجو ، عشق و حماسه و ارائه متناقض نمایی در مفاهیم و مضامین شعری از مشخصه های سبکی شعر اوست. حزین شاعری درونگراست و به مفاهیم فکری و عرفانی توجه خاصی دارد و می توان زمینه های عشق عرفانی شعر او را پر رنگ تر دانست. همچنین می توان ادعا کرد که حزین در همه اشعار خود به شیوه غیرمستقیم قصد تعلیم و توصیه های اخلاقی عرفانی دارد و گاه جنبه تعلیمی شعر او، به ویژه در مثنویات، غلبه دارد. حزین در بیان مفاهیم شعری خویش هنرمندانه از برخی شگردهای ادبی هنری چون متناقض نمایی، موتیوهای معنایی و تصویری، الفاظ و کنایات و رسوم عامیانه در قالب تشبیه و گاه تمثیل و... استفاده کرده و به این شیوه ها موضوعات و مضامین شعری خویش را به صورتی جذاب و هنرمندانه ارائه کرده است.

شعر فارسی انواع و قوالب متعددی را آزموده است. یکی از انواع ادبی که در شعر فارسی از بسامد بالایی نیز برخوردار است نوع تعلیمی ست که در دو شاخه علمی و اخلاقی-عرفانی آثار زیادی را به خود اختصاص داده است. کتاب زینه الطب سروده حکیم کمنشانی به اسم میرزا کاظم بن محمد امین تبریزی متخلص به حاذق است که در حدود سیصد سال پیش فراهم شده و از معدود آثار پزشکی قدیم است که مانند دانشنامه میسری به نظم درآمده و جزو ادبیات تعلیمیِ علمی است. از احوال و آثار نویسنده اطّلاع زیادی در دست نیست، جز آن که ناظم این کتاب، پزشکی صاحب تجربه بوده که در خاندانی پزشک تربیت یافته بود و کتاب زینه الطب را در قالب مثنوی و در بحر متقارب و در حجمی نزدیک به 1510 بیت سروده است. حاذق تبریزی این کتاب را در بیست سالگی و در طول سه سال منظوم کرده و در سال 1115 ه.ق به پایان رسانده است. کتاب در دو فن یعنی طبّ نظری و عملی و ادویّه مفرده و مرکّبه منظوم شده و هر کدام نیز به مقالات و فصول و باب های متعددی تقسیم شده و به اختصار غالب بیماری ها و روش و دستور درمانشان بیان شده است. از این کتاب چند نسخه به دست ما رسیده که پایان نامه حاضر تصحیح انتقادی نیمه اوّل آن کتاب است. تصحیح حاضر بر اساس سه نسخه خطی موجود درکتابخانه های ایران، یعنی کتابخانه آیت الله مرعشی قم، کتابخانه دانشگاه تهران و کتابخانه ملّی تبریز به شیوه التقاطی و تلفیقی انجام یافته و با مقدماتی در معرفی کتاب و نویسنده و نسخه ها و تعلیقاتی در شرح و توضیح واژگان و اصطلاحات پزشکی و دارویی و دشوار و دیگر فرهنگ ها و فهرست های لازم همراه شده است. کلمات کلیدی: طبّ سنّتی، ادبیات تعلیمی، منظومه طبی، زینه الطب، حاذق تبریزی

شعر فارسی انواع و قوالب متعددی را آزموده است. یکی از انواع ادبی که در شعر فارسی از بسامد بالایی نیز برخوردار است نوع تعلیمی است که در دو شاخه علمی و اخلاقی-عرفانی آثار زیادی را به خود اختصاص داده است. میرزا کاظم بن محمد امین تبریزی متخلّص به «حاذق»، طبیبی است که در نیمه اوّل قرن 12 می زیسته است.وی از جمله افرادی است که کوشیده است تا علم طب را به شیوه ای بیان کند که هم قابل فهم بوده و هم در اذهان مردم ماندگار باشد. از تاریخ ولادت و وفات حاذق اطّلاعات زیادی در دست نیست ولی از قراینی که در اشعار وی وجود دارد می توان پی برد که ولادتش در سال 1095 بوده است. کتاب زینه الطب یکی از سروده های میرزا کاظم است که در حدود سیصد سال پیش در حجمی حدود 10510بیت فراهم شده و از معدود آثار پزشکی قدیم است که مانند دانشنامه میسری به نظم درآمده و جزو ادبیات تعلیمیِ آموزشی است. علاوه بر این حاذق قصیده ای 200 بیتی در مدح امام علی(ع) سروده است. این تحقیق که در آن به تصحیح کتاب «زینه الطّب» حاذق تبریزی که در زمینه طبّ سنّتی نگارش یافته پرداخته است در سه فصل تنظیم گردیده که فصل اوّل مقدمه، فصل دوم متن اشعار و فصل سوّم تعلیقات را در بر دارد. از زینه الطّب سه نسخه در دست است که ما در این مجموعه نسخه قم را که کامل ترین نسخه بود اساس و مبنا قرار داده و پایان نامه حاضر تصحیح انتقادی نیمهدوم آن کتاب است.

این پایان نامه نگاهی ساختار گرایانه به گونه ای از غزل دارد. این قالب از زیر شاخه های دانش انواع ادبی است. غزل سرایان با توجه به ذوق و تعهدی که دارند مفهومی گوناگونی را در این قالب مطرح میسازند و برای طرح این دوره مایه ها شیوه هایی را بر می گزینند. یکی از این شیوه ها. کاربرد عنصر روایت در غزل است. غزل روایی هر درون مایه ای را اعم از اجتماعی، تاریخی، عاشقانه و... روایت می کند. قوت و ضعف در عنصر روایت غزل بود که نگارنده را بر آن داشت تا غزل روایی را به ساختارهای حکایت، گفت و گو و توصیف تقسیم کند. غزل-قطعه نیز عنوانی است که با بررسی ساختار و محتوا به دست آمد و به دو دلیل از ساختارهای غزل روایی به شمار نیامد: نخست ضعف جوهره شعری (جوهره شعری غزل، نسبت به دیگر قالب ها برتر است) و دیگر وجود مضامینی که بیشتر ویژه قالب قطعه است. بیشتر مباحث با رویکردی ساختار گرایانه به انجام رسیده است. ساختارهای غزل روایی با تحلیل تصاویر شعری و عناصر دستوری، داستانی و ساختار موسیقی آن بررسی گردید. خاستگاه و پیشینه هر یک از ساختارها و محتواهای غزل روایی با دو رویکرد غزلی و تغزلی، به استناد آثاری که در دسترسی بود بازجسته شد. در هر فصل در ضمن تحلیل ها، دیدگاه هایی نیز درباره غزل و روایت در آن، با رعایت اصول نقد و ادب مطرح شده است.

اکسیر از آرایه های ادبی نیز فراوان بهره گرفته، از جمله ایهام و گونه های آن و با این شیوه ادبی، هنرنمایی بسیار کرده است. لفّ و نشر و خلاف آمد و تمثیل (اسلوب المعادله) نیز از دیگر آرایه های چشمگیری هستند که به فراوانی مورد استفاده وی قرار گرفته است. از نظر معنایی غزل او عاشقانه است و رنگ عشق مذکّر در آن آشکار. مضامین عرفانی، اخلاقی، پند و اندرز و... نیز در جای جای شعر او دیده می شود. شرح این نکته ها، معرّفی نسخ خطّی دیوان وی، همراه با تصحیح نیمه نخست دیوان با تعلیقات و توضیحات موضوع این پژوهش است.

روح الامین شهرستانی اصفهانی (981-1047 هجری قمری) از شاعران توانای سبک هندی است که در هم? فنون شاعری به ویژه مثنوی های داستانی توانایی و مهارت داشته و به پیروی از نظامی، چند منظومه داستانی به نام های خسرو و شیرین، مطمح الانظار، لیلی و مجنون و آسمان هشتم پدید آورده است. افزون بر اینها، مثنوی دیگری به نام جواهرنامه را نیز از آثار او دانسته اند، که تاکنون نسخه ای از آن یافت نشده است. جز مثنوی های یاد شده، از روح-الامین دیوان شعری به نام گلستان ناز در دست است. یکی از بهترین مثنوی های او، آسمان هشتم در گزارش زندگی و احوال بهرام گور است. روح الامین این منظومه را بر بنیاد هفت پیکر نظامی سروده است و چنان که مقایسه این دو متن نشان می دهد، گاهی چیزی بر متن افزوده و گاه چیزهایی از آن کاسته تا کارش صرف تقلید نباشد. ترکیب سازی با بسامد بالا، توصیف های گسترده و خرده سنجانه، تصویرهای تشبیهی، استعاری و کنایی باریک و پر بسامد و بهره گیری از قرآن و حدیث، اساطیر، اشارات گوناگون دینی، نجومی، طبی، فرهنگ عامه و... نیز به صورت چشم گیر در سخن او دیده می شود. نکته سنجی و باریک گویی نیز از ویژگی های دیگر این متن است که به همین دلیل، بسیاری از ابیات آن دشوار و دیریاب شده است. در این پژوهش، افزون بر مقدمه ای گسترده درباره زندگی روح الامین، بررسی سبک شناختی شعر او، مقایسه کتاب او با هفت پیکر نظامی، متن کتاب بر پایه 4 نسخه خطّی به شیوه سنجشی و التقاطی تصحیح شده است و از آنجا که شیوه تصویری و مضمون پردازانه متن، بسیاری از ابیات آن را دشوار و دیریاب ساخته، در بخش تعلیقات، افزون بر یادکرد اشارات، توضیح لغات مشکل، بسی از ابیات دشوار شرح شده؛ واژگان دشوار، ترکیبات نیز جدا آورده شده و سرانجام با افزودن فهرست هایی کار به پایان رسیده است. کلمات کلیدی: 1. تصحیح 2. تعلیق 3. آسمان هشتم 4. روح الامین شهرستانی اصفهانی 5. مثنوی.

چکیده پست مدرنیسم در شمار سومین دوره از ادوار سه گانه تاریخ تفکر انسانی است. در این دوره که از پایان قرن نوزدهم تا به امروز را در بر می گیرد، «خلق واقعیت، جانشین کشف واقعیت» می شود. در واقع پسامدرنیته به لحاظ تاریخی-فرهنگی مرحله ای از گسترش مدرنیته است. این جریان فکری، در ادبیات سبب آفرینش آثاری شد که دارای مولفه هایی همچون ذهنیت شیزوفرنیک، درهم ریختگی تعمدی انسجام متن،کولاژ، برتری اوهام بر واقعیت، تناقض، حس پوچی،جریان سیال ذهن، بی پایانی روایت و ...است. در این پژوهش پرکاربرترین مولفه های پست مدرنیستی در آثار دو نویسنده، مورد بررسی قرار گرفته است. بنابر استدلال های شخصی و مطالعات انجام شده، پرکاربردترین مولفه ها در آثار شهرنوش پارسی پور: در هم ریختگی خطی زمان، بهره گیری از عنصر خیال، روایت و شخصیت های شیزوفرنیک،ترسیم فضاهای پیچیده و... است و در آثار رضا امیرخانی: فراداستانی و تعامل نویسنده با مخاطب، بازی های فرمی و زبانی،حدیث نفس و جریان سیال ذهن. در این بحث، ابتدا به رویکرد و جهان بینی پسامدرن پرداخته شد؛ ظهور آن به عنوان مکتب ادبی، پیش گامان این مکتب، سابقه و اوج آن و البته، ویژگی های آن مورد بررسی قرار گرفت. در فصل های بعدی با معرفی شهرنوش پارسی پور، رضا امیرخانی و آثار آن ها سعی شد تا آثارشان از منظر پست مدرنیسمی، موشکافانه بررسی شود. بنابر آنچه که در مورد داستان ها و رمان های ذکر شده در فصل سوم و چهارم از شهرنوش پارسی پور و رضا امیرخانی، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته شد، این دو نویسنده از مولفه های داستانی پسامدرن برای خلق اثر خود بهره جستند. البته ذکر این نکته حائز اهمیت است که هنوز هیچ کدام از نویسندگان معاصر ایران را، به طور قطع نمی توان نویسنده ی پست مدرن نامید. اما در تقسیم بندی مکتب های ادبی بنابر حضور و استفاده برخی مولفه های پست-مدرنیسمی، در آثار شهرنوش پارسی پور و رضا امیرخانی می توان گفت که این دو نویسنده مرزهای مدرنیسم را پشت سر گذاشته و وارد حیطه ی پسامدرنیسم شده اند. بنابراین در این پژوهش با توجه به یافته ها و مطالعات انجام شده، پرکاربردترین مولفه ها، در برخی از آثار این دو نویسنده، با ذکر نمونه در فصول سوم و چهارم آورده شد. و البته این نکته حائز اهمیت است که نمی توان انتظار داشت که تمام ویژگی های پسامدرنیسم به طور کامل در یک اثر یافته شود. چرا که با توجه به خصلت نظم ناپذیری و عدم انسجام ذاتی پسامدرنیسم، حضور همه ی مشخصه های پسامدرنیسم در یک داستان واحد ممکن نیست. از منظری دیگر، می توان در آثار شهرنوش پارسی پور خصوصیات داستان مدرن را هم دید. البته او را بعضی از منتقدین درگروه مدرنیسم ها قرار دادند. در مجموع، با توجه به شیوه نگارش هر هنرمندی، که دست به قلم است، اینگونه استنباط می شود که تعدادی از این مولفه ها بیشتر مورد توجه شهرنوش پارسی پور و رضا امیرخانی بوده است که از آنها در رمان ها استفاده شده است. سخن گفتن درباره خود داستان و داستان نویسی از شیوه های رایج و مهم فراداستانی است که در آثار امیرخانی به وفور به چشم می خورد. امیرخانی از مولفه ی فراداستان بسیار استفاده کرده است تا داستانِ نوشتن داستان را با آشکار کردن تصنع گوشزد کند. او این مولفه را بارها در داستان ها به کار برده تا هم به تصور خواننده ضربه بزند و هم نسبت به یگانگی و قطعیت امر واقع تردید ایجاد کند. پارسی پور نیز بیشترین استفاده را از عنصر خیال و شخصیت های شیزوفرنیک برده است؛ آشفتگی ذهن شخصیت های پارسی پور، بر مفهوم زمان هم پرتو می افکند و آن را از جهان واقعیت دور می کند و این موضوع موجب ورود داستان به حیطه ی پسامدرنیسم در آثار او می شود. اگرچه برخی از مولفه های ظاهری پست-مدرنیستی در آثار پارسی پور کم رنگ و اندک است. اما نشانه ی فهم نویسنده از زمانه ی خود و دریافت بینش خاص این دوران است. او جهان واقعیت و خیال و مرگ و زندگی و ... را با استفاده از مولفه های پست مدرنیسم درهم می آمیزد. و خواننده را بر آن می دارد تا این دنیاها را کنار هم قرار دهد و از خود پرسش های وجود-شناسانه کند. چراکه مخدوش کردن مرزهای مرگ و حیات در خدمت برجسته کردن محتوای وجود شناسانه ی داستان است. تکرار و اصرار بر بهره گیری از این شگردها ما را بر آن داشت تا عنوان آنها را به طور خلاصه و کوتاه در این جا بیاوریم: 5-1 پرکاربردترین مولفه های پسامدرنیستی در داستان های مورد بحث شهرنوش پارسی پور: -در هم ریختگی خطی زمان -استفاده از عنصر خیال در حد افراطی -بهره گیری از روایت شیزوفرنیک -عدم ثبات جنسیت -استفاده از مجاز و استعاره برای بیان تخیلات و فضاهای وهم آلود داستان -ترسیم فضاهای پیچیده و تصویرگونه 5-2 پرکاربردترین مولفه های پسامدرنیستی در داستان های مورد بحث رضا امیرخانی: -حضور پررنگ نویسنده در داستان و تعامل با شخصیت ها و مخاطب -بازی زبانی در حد افراطی و طبع آزمایی در فرم فیزیکی داستان -بر هم زدن سیر خطی رمان -حدیث نفس با بهره گیری از جریان سیال ذهن -صمیمیت زبان و نزدیکی آن به محاوره -کاربرد توصیف های بسیار خوب، به گو نه ای که گویا با دوربینی فیلم برداری شده است -و استفاده از طرح باز یا نبستن پایان داستان که از ویژگی ها داستان های امیرخانی است. همانطور که می دانیم با دگرگون شدن تفکر بشری از سنتی به مدرن و از مدرن به پسامدرن، سلیقه و ذائقه ی بشری نیز تغییر کرده است. این تغییر در آثار ادبی هم نمود داشته است. گرچه، کاربرد این شگردها در نوشتن اثر، بر پیچیدگی آن می افزاید و فرایند درک داستان را برای خواننده دشوار و یا چالش برانگیز می کند، و حتی گاهی مخاطبان برخی از رمان ها، به علت دیر فهمی آن، خاص هستند (که بر این نوع نوشتار مسلط اند) و نه عام. اما باید دانست که این نوع نوشتار موجب فعال کردن ذهن خواننده و تلاش فکری او در جهت برقراری ارتباط با متن و در نهایت جذابیت بیشتر خود اثر می شود. با ذکر این نکته که نویسندگان این مکتب، دست به خلق اثر بدیع و تازه ای می زنند که موجب تمایز آنها از دیگر رمان ها می شود، که خود از محاسن آن است.

تخیّل، توانایی ذهن آدمی در آفرینش جهانی فراواقعی و تازه است، و عناصر صورخیال در شعر عامل اصلی بلاغت و جان مایه ی هر شعر محسوب می شود که تازگی و زیبایی هر شعر، غالباً بستگی به میزان زیبایی و تازگی آن ها دارد. قیام عاشورا، قیامی بی بدیل و شگرف در طول تاریخ بشریّت است. رخدادی که به طور ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران با توجه به تغییرات سیاسی و اجتماعی و فرهنگی مربوط به آن، مورد توجه ویژه ی شاعران، بویژه شاعران مذهبی واقع شد، چنان که ایشان توانستند با نگاهی تازه به واقعه ی عاشورا، شعر عاشورایی را در ابعاد مختلف قالبی و موضوعی و زیباشناسیک پرورش دهند. در پایان نامه ی حاضر، تحلیل بعد زیبا شناختی و کاربرد انواع صورخیال در شعر عاشورایی بعد از انقلاب اسلامی با رویکرد به هفت شاعر برگزیده (سید علی موسوی گرمارودی، سید حسن حسینی، قادر طهماسبی (فرید)، احمد عزیزی، علیرضا قزوه، سعید بیابانکی و محمدسعید میرزایی) شیوه و هدف پژوهش است. نتیجه آن که تمامی انواع صورخیال با بسامد های مختلف در شعر این شاعران نمود یافته است. شاعران با خلق تصاویر استعاری که تشخیص در رأس آن ها قرار دارد، حس جنبش و پویایی و سرزندگی را به شعر عاشورایی این دوره بخشیده اند. تشبیه، کنایه و مجاز نیز به ترتیب در رتبه های بعدی قرار می گیرند. هم چنین تصاویر حسی به خصوص عناصر طبیعت نسبت به تصاویر عقلی در شعر عاشورایی این شاعران، سهم بیشتری را به خود اختصاص داده است. کلمات کلیدی: شعر معاصر، شعر عاشورایی، شاعران برجسته ی عاشورایی، صورخیال، نقد بیانی، زیباشناسی شعر.

شعر فارسی، قالبهای گوناگونی دارد که از میان این قالبهای متنوع، دوبیتی قالبی کهن و اصیل است که زبان حال و محبوب غالب ایرانیان و در اصل محصول ابتکار و نبوغ ذهنی آنان است. این قالب شعری، از فرمهای کوتاه، موجز و مختصر شعر فارسی به حساب می آید که از دوران دور به نام فهلویات و به صورت لهجه های محلی رواج داشته و جان مایه ی ادبیات عامیانه بوده است. مشهورترین و شاخصترین دوبیتی سرا، بابا طاهر عریان همدانی است که شاعری عارف، ساده و روستایی بوده که از میان مردم برخاسته بود. در پژوهش حاضر، به طور گسترده به همه ی جوانب قالب دوبیتی پرداخته شده و خاستگاه، چگونگی شکل گیری و دوره های اوج و فرود، ویژگیها، مضامین، تحولات و نمایندگان دوبیتی، در شش فصل مورد بحث و بررسی توصیفی یا تحلیلی قرار گرفته، و نتایج هر فصل نیز در شکل جداول و نمودارها نشان داده شده است، و فی المجموع، ضمن معرفی ویژگیها و قابلیتها و توانمندی های منحصر به فرد این قالب، مشخص شده که دوبیتی، قالبی همگانی و فراگیر بوده و تحولات فراوانی را از سر گذرانده و همواره ـ از گذشته تا روزگار ما ـ مورد توجه شاعران و مخاطبان عام و خاص بوده است.

در این پایان نامه به تفاوت ها و تضادهای فردی و شیوه ی زندگی شمس و مولوی و همچنین به تفاوت ها و تضادهای آن دو عارف در نگرش به مباحث عقلی، تفسیر و تأویل آیات و عارفان بزرگ پرداخته شده است

رضاقلی خان هدایت شاعر و نویسند? بزرگ دور? قاجار، در سال 1215 در تهران چشم به جهان گشود و به واسط? خدمات دیوانی پدر و بعدها پدرخوانده اش، از همان ابتدا مورد لطف و حمایت دربار قاجار قرار گرفت،سبک هدایت در غزلیات، پی گرفتن سبک بازگشت و تقلید از شاعران سبک عراقی به ویژه سبک حافظ در شعر عرفانی ست و هم قدم با سبک بازگشت می کوشد شعرش را به بهترین وجه در لباس شعر عراقی درآورد که در این میان تا حد بسیار کمی موفق بوده و چنان-که شاهدیم به همین سبب امروزه او را بیشتر به نویسندگی می شناسند تا شاعری.

مناجات یکی از نیازهای فطری بشر است. سنایی و عطار از سردمداران شعر عرفانی فارسی هستند،که در جای جای آثار منظومشان در صدد فرونشاندن عطش ناشی از عشق به خداوند هستند. آنها گاه خود به مناجات با خدا پرداخته و گاه از قهرمانان داستان حکایت-هایشان مدد گرفته اند و با پروردگار به راز و نیاز پرداخته اند. مناجات های موجود در مثنوی-های ایشان، گاه به منظور ستایش محض خداوند، گاه برای رفع نیاز خود یا دیگری و گاه به جهت شکایت و اعتراض صورت گرفته است. در این رساله، با توجه به مناجات های موجود در چهار مثنوی عطار(اسرارنامه، الهی نامه، مصیبت نامه و منطق الطیر) و مثنوی حدیقه الحقیقه سنایی به تجزیه و تحلیل آنها از لحاظ کمی، کیفی و محتوایی پرداخته شده است. بر اساس رهیافت پژوهش، حدیقه الحقیقه سنایی علی رغم بیشترین حجم ابیات کمترین در صد مناجات(یک و نیم درصد) را به خود اختصاص داده است. در مثنوی های عطار، کمترین حجم مناجات در الهی نامه(سه در صد) و بیشترین درصد مربوط به منطق الطیر(پنج در صد) است. بیشترین ابیات مناجاتی بدون در نظر گرفتن تعداد کل ابیات، در مصیبت نامه و نزدیک به سیصد و پنجاه بیت است. اکثر مناجات ها در آثار مورد تحقیق در ابتدای منظومه ها و پس از حمد و ستایش خداوند واقع شده است. مناجات های این قسمت همه از زبان شاعر و جزء طولانی ترین و عمیق ترین مناجات هاست. در این مناجات ها هم تلقی سنایی و عطار از دعا و نیایش و اهمیت آن در سلوک فردی و اجتماعی مشخص می شود و هم چهره ی عاشقانه و عارفانه و گاه کلامی و زاهدانه از خداوند معرفی می گردد و حقیقت عرفان این دو شاعر را به مخاطبان می نمایاند.

طبق آیات و احادیث، آزمایش، سنّت قطعی الهی و از اساسی ترین مسائل زندگی انسان است و کسی از آن مستثنی نیست، امّا نوع و میزان ابتلای افراد با توجّه به ظرفیّتشان متفاوت است.... موضوع امتحانات الهی در شعر عرفانی به خصوص اشعار مولانا بازتاب گسترده ای دارد؛ این که فلسفه وجود سختی ها و شداید زندگی چیست و تا کی ادامه دارد؟... . از منظر مولانا جهان، میدان آزمایش است و بسیاری از گرفتاری ها ریشه در اعمال خود انسان دارد. بلا سبب بیداری از غفلت و تطهیر آدمی از گناهان و رذایل اخلاقی است.

میرزا عظیما محمد اصفهانی متخلص به اکسیر(متوفّی1169) از شاعران ناشناخته، خوش قریحه و چیره دست سبک هندی ست که نه تنها دیوان و دیگر آثار وی تصحیح نشده که دو نسخه از آثار وی نیز ناپدید شده است. در تذکره ها و تاریخ نوشته ها، جز تذکر? انیس الاحبا که بیشترین اطلاعات را دربار? او دارد، سخن زیادی به میان نیامده است در تحقیق حاضر، نیمه دوم دیوان او به کمک دو نسخه خطی تصحیح انتقادی شده و در مقدمات و تعلیقات، توضیحات یا اشاراتی درباره زندگی و سبک شعری اکسیر، و شرح برخی مشکلات شعری و فهرست های لازم همراه گشته است.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

فریون مشیری از شاعران معاصر 30 شهریور 1305در تهران متولد شد. پس از طی نیمی از دوره تحصیلی ابتدایی(1313) به همراه خانواده به مشهد مهاجرت کرد و در سال 1330 به تهران بازگشت. او سرودن شعر را ااز سنین نوجوانی آغاز نمود و اولین مجموعه شعر خود را به طور رسمی با عنوان تشنه طوفان در سال 1334 و در مجموع تا پایان عمر(آبان1379) سیزده دفتر شع منتشر کرد. نگارنده در پژوهش حاضر با عنوان بررسی سبک شناختی شعر فریدون مشیری، پس از مقدمهای کوتاه در خصوص مفهوم سبک و تفاوت آن با نقد و توضیح روش و اهداف تحقیق، مختصات سبکی شعر مشیری را در سه سطح زبانی ، ادبی و فکری بررسی و بیان می کند که ضمن ارائه نمونه هایی از موضوعات مورد بحث به نتایج زی دست می یابد: 1. زبان شعر مشیری در سطح واژگان و افعال به زبان فارسی امروز بسیار نزدیک است. تعداد کمی از افعال و واژگان قدیمی فارسی و عربی و نیز اندکی واژگان عربی ثقیل و محاوره و ترکیباتی که به نظر می رسد ساخته خود شاعر باشد در آن راه یافته است؛ از لحاظ مختصات نحوی نیز تاحدود زیادی منطبق بر هنجارهای رایج غارسی امروزی است،لیکن گرایش وی در این بخش به زبان فارسی قدیمی - در مقایسه با واژگان و افعال - بیشتر دیده می شود. ضمن آن که شاعر زبانی کاملا پاک و مودبانه دارد. همچنین شعر او به لحاظ موسیقیایی ( اعم از درونی ، بیرونی و کناری) غنی است و از شاخصه های سبکی در این زمینه به تکرار عناصر زبانی ، تنوع اوزان عروضی و حضور پررنگ ردیف در کنار قوافی می توان اشاره کرد. توع قالب های شعری نیز از مختصات سبکی وی به شمار می رود حدود نیمی از اشعار در قالب نیمایی و نیم دیگردر انواع قالب های کلاسیک ( چهارپاره، رباعی و دوبیتی، غزل، قطعه و مثنوی ) سروده شده است، ضمن آن که شاعر از یکی و د قالب تلفیقی نیز استفاده نموده است 2. در سطح ادبی، بسامد صور خیال و در صدر آنها، استعار ( اعم از تشخیص و غیر تشخیص ) در اشعار مشیری چشمگیر است؛ از این روی می توان وی را شاعری استعاره گرا نامید. تصویر سازی های شاعرانه و مخیل و آرایه های بدیع معنوی نیز به خصوص اغراق و انواع ایهام قابل توجهند. هرچند شاعر از شیوه های مختلف ایجاز و اطناب استفاده کرده است؛ در مجموع طریق مساوات را می پیماید. 3. به لحاظ فکری مشیری مضامین متنوع و پراکنده ای در زمینه های مختلف اعم از عشق و معشوق، عقاید آرمانها، مسائل اجتماعی اخلاقی، احوالات روحی و احساسات درونی و تمجید و بزگداشت قهرمانان ملی و شاعران از جمله حافظ، خیام، فردوسی، نظامی و سعدی را در اشعار خو وارد کرده است. تعداد انگشت شماری از شعرهای او ترجمه منظومی از آثار دیگران به خصوص بیلی تیس بانوی شاعر یونان باستان است. همچنین وی اشعاری ( حدود سی شعر) را نیز با الهام آشکار از اندیشه شاعران دیگر سروده که سهم حافظ، خیام و فردوسی به ترتیب بیش از سایرین است. در مجموع مشیری از نظر فکری به رغم تنوع موضوعات و مضامین، خیلی حرف و فکر تازه ای ندارد. در دوبخش ضمیمه نیز جداول و نمودارهای مربوط به فصوبل مختلف امده است.

چکیده ندارد.