جواد قربانی آتانی عباسعلی رهبر
اندیشه ی سیاسی به عنوان محصول کنش ذهنی انسان در باب عینیت اجتماعی سیاست، از جمله ی تأثیرگذارترین عوامل در تغییرات ماهیتیِ ساختار زندگی بشر بوده است. بنابراین توجه به این مقوله و پژوهش در مورد وجوه مختلف آن شایان اهمیت بسزایی است. «چشم انداز اندیشه ی سیاسی در جمهوری اسلامی ایران»، پژوهشی است در باب مسیر پیش روی اندیشه ی سیاسی در ایران پس از انقلاب با توجه به وضعیت فعلی آن. برای بررسی این وضعیت لازم می نمود تا نگاهی به چگونگی تکوین تفکر سیاسی نوین در تاریخ معاصر ایران شود و پیشینه ی آن در پیش از انقلاب مورد بررسی قرار گیرد. تفکر سیاسی در ایران معاصر با پیوند خوردن با شرایط سیاسی و اجتماعی خاص دوران خود دارای ماهیتی ایدئولوژیک و عملگرا شد که این ویژگی به عنوان میراثی برای پس از انقلاب باقی ماند. این میراث به علاوه ی آنچه که شرایط جدید جامعه ی ایران پس انقلاب بوده است، تفکر سیاسی را در بستری از ویژگی های شناور چنان به پیش برده است که هر چه بیشتر از تولید اندیشه ی سیاسی دور شده و به فضاهای جدلی نزدیک شده است. در بررسی تفکر سیاسی پس از انقلاب، به ادامه ی نحله های فکری سیاسی و چگونگی تعاملشان با فضای جدید پرداخته شده است و اینکه نهایتاً چگونه در فضایی از خصومت و غیریت سازی جریان ها به سمت خود محوری و اقتدارگرایی پیش رفتند. به گونه ای که پس از آن تفکر سیاسی دورانی از فترت را تجربه نمود. آسیب هایی که این وضعیت را برای تفکر سیاسی در ایران رقم زده است را می-توان در طیف وسیعی از عوامل اجتماعی و سیاسی از قبیل، عقل جمعی و فرهنگ، رابطه ی میان حکومت و جامعه با اندیشه ی سیاسی، وضعیت دانشگاه ها و علوم انسانی، شرایط علوم سیاسی و... جا داد که هر کدام نقش به سزایی در چگونگی شکل گیری تفکر در کانتکس سیاست دارند. با توجه به اهمیت اندیشه ی سیاسی برای بهبود وضعیت سیاسی و به تبع آن شرایط کلی جامعه، بهبود شرایط این مقوله نیازمند نگاه جدی به آسیب ها و موانع و تلاش برای رفع آنها دارد. بااینحال، امیدها و نقاط روشنی نیز وجود دارند که می-توان با اتکاء به آنها به آینده ی اندیشه ی سیاسی امیدوار بود. امیدهایی مانند ارتقاء فرهنگ سیاسی در جامعه یا سیر جهانی جوامع به سمت دموکراتیک تر شدن. اما عدم رفع موانع، امیدها را نیز کمرنگ خواهد کرد. بنابراین با شناخت آسیب ها و بسترها و تلاش برای رفع موانع و پرورش استعدادها می توان امیدوار بود که در بلند مدت اندیشه ی سیاسی در ایران بارور شود.
