بیماری پوسیدگی ریشه و ساقه خیار با عامل fusarium oxysporum f. sp. radicis-cucumerinum یکی از بیماری های خسارت زا ومهم در گلخانه ها می باشد. قارچ کش های شیمیایی، نمی توانند کاملاً در برابر قارچ های خاکزی موثر باشند. همچنین بخاطر هزینه های اقتصادی آنها و اثر سوء روی محیط زیست، در سال های اخیر استفاده از عوامل بیوکنترل در مبارزه با بیماری های گیاهی مورد توجه قرار گرفته است. استرین-هایtrichoderma به عنوان عامل موثر بیوکنترل در مقابل طیف وسیعی از بیمارگرهای قارچی مطرح می-باشند. در این مطالعه اثر جدایه های تریکودرما بر قارچ عامل بیماری پوسیدگی ریشه و ساقه خیار بررسی شده است. تعداد 10 جدایه تریکودرما از خاک مزارع خیار جدا سازی شد، همچنین تعداد 19 جدایه تریکودرما از کلکسیون قارچ شناسی گروه گیاه پزشکی دانشگاه تهران دریافت گردید. میانگین فعالیت آنزیم های پراکسیداز (pox) و فنیل آلانین آمونیالیاز (pal) به عنوان مارکرهای مقاومت القایی، با اسپکتوفتومتر اندازه گیری گردید. ترکیبات فرار و غیر فرار جدایه های تریکودرما با روش فیدامن و همکاران سنجش شد. همچنین تأثیر جدایه-های تریکودرما در کنترل بیماری در شرایط گلخانه به روش خیساندن خاک با سوسپانسیون اسپور قارچ آنتاگونیست و بیمارگر انجام گردید. در بین جدایه های تریکودرما جدایه های t11و t6 و t9 بیشترین تأثیر بر بازداری از رشد fusarium oxysporum f. sp. radicis-cucumerinum را نشان دادند. در t11و t9 به ترتیب 51/85% و 03/81% بازدارندگی از رشد میسلیومی استرین f42 دیده شد. به منظور بررسی مکانیسم کنترل جدایه های تریکودرما علیه بیماری پوسیدگی ریشه وساقه خیار، تاثیر عصاره خارج سلولی جدایه های تریکودرما و ترکیبات فرار بر fusarium oxysporum f. sp. radicis-cucumerinum مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بدست آمده در آزمون ترکیبات فرار نشان داد که t11، t9 و t6 به ترتیب با 66/60%، 33/63% و 88/68% در کاهش رشد میسلیومی استرینf42 موثر بوده اند. همچنین نشان داده شد t11، t9 و t6 در آزمایش تأثیر عصاره خارج سلولی در محیط کشت مایع در جلوگیری از رشد میسلیومی استرینf42 موثر بوده، t9 و t6 به ترتیب 82/73% و 4/63% کاهش رشد توده میسلیومی را سبب شدند. فعالیت آنزیم پراکسیداز و فنیل آلانین آمونیالیاز طی 7 روز بعد از مایه زنی بررسی شد. بیشترین میزان فعالیت آنزیم پراکسیداز در روز چهارم و در جدایه t11 مشاهده شد و بیشترین میزان فعالیت آنزیم فنیل آلانین آمونیالیاز نیز در جدایه t11 و در روز پنچم مشاهده گردید. بر اساس نتایج بدست آمده در این تحقیق می توان نتیجه گرفت جدایه t11(t. harizianumt22) بیشترین تأثیر را در بین جدایه های تریکودرما در القاء مقاومت داشته است.