خصوصیات حوضه آبخیز به ویژه کاربری اراضی به دلیل اثرات مختلف در چرخه هیدرولوژی، دارای نقش اساسی بر رژیم سیلاب حوضه آبریز است. در این تحقیق با استفاده از تلفیق سیستم اطلاعات جغرافیایی و علم سنجش از دور با مدل هیدرولوژیک hec-hms، اثرات تغییرات کاربری اراضی بر دبی اوج سیلاب و میزان بار رسوب معلق حوضه آبخیز سولگان در یک دوره 20 ساله بررسی شده است. بدین منظور نقشه کاربری اراضی حوضه در سال های 1369، 1377، 1382 و 1388 بر اساس تصاویر ماهواره ای به کمک نرم افزار ilwis بدست آمد و بر این اساس اطلاعات مورد نیاز مدل هیدرولوژیکی بدست آمد. مدل هیدرولوژیک hec-hms برای داده های بارش – رواناب مشاهداتی، واسنجی و اعتباریابی شد و پارامترهای بهینه از مدل استخراج گردید. در مرحله بعد با توجه به حداکثر بارش 24 ساعته در دوره های بازگشت 2، 5، 10، 25، 50، 100 و 200 ساله هیدروگراف سیلاب حوضه بدست آمد. نتایج نشان داد بار رسوب معلق در دوره اول نسبت به دوره دوم (82-1369 نسبت به 88-1382) 33 درصد افزایش یافته است، که این امر به علت تغییر کاربری حوضه آبریز و تبدیل مراتع با پوشش خوب به مراتع با پوشش ضعیف و افزایش سطوح دیمزار بوده است. دبی اوج و حجم سیلاب در طول زمان افزایش یافته است. آنالیز حساسیت دبی اوج سیلاب نسبت به تغییرات شماره منحنی در زیرحوضه ها نشان داد زیر حوضه آقبلاغ بیشترین تأثیر را بر افزایش دبی اوج کل حوضه دارد به گونه ای که با افزایش 5 درصد شماره منحنی، دبی اوج به اندازه 7/22 درصد افزایش می یابد. این امر نشان می دهد که انجام عملیات آبخیزداری و کنترل سیلاب باید در زیرحوضه آقبلاغ اولویت بیشتری داشته باشد.

کشور ایران به دلیل موقعیت خاص جعرافیایی، در اکثر مناطق دارای اقلیم خشک و نیمه خشک است. به همین دلیل سیل یکی از بزرگترین معضلات و بلایای طبیعی در ایران است. بنابراین شناسایی اصولی مناطق دارای پتانسیل زیاد سیل خیزی در حوضه آبخیز از جمله کارهای بسیار مهم در کنترل سیل و کاهش خسارات ناشی از آن می باشد. در مطالعات انجام شده، مناطق دارای پتانسیل تولید سیل در داخل یک حوضه، تنها براساس دبی اوج زیرحوضه ها در مقایسه با هم مورد بررسی قرار گرفته اند. بدون اینکه به اثر روندیابی سیل از محل خروجی زیرحوضه تا خروجی کل حوضه و یا نحوه مشارکت آن زیرحوضه در سیل خروجی کل حوزه مورد بررسی قرار گیرند. تحقیق حاضر به اولویت-بندی مکانی سیل خیزی زیرحوضه های آبخیز بهشت آباد با مساحت 3866 کیلومترمربع با استفاده از نرم افزار hec-hms پرداخته است. در این تحقیق پس از تهیه اطلاعات مورد نیاز برای تهیه هیدروگراف سیل، از روش شبیه سازی هیدرولوژیکی scs در شبیه سازی تبدیل بارش-رواناب در سطح زیرحوضه ها و نیز روندیابی آبراهه های اصلی به روش ماسکینگام به منظور استخراج هیدروگراف سیل خروجی حوضه استفاده شد. اولویت بندی زیرحوضه ها از نظر سیل خیزی با به کارگیری مدل hec-hms و واسنجی لازم برای پارامترهای تلفات اولیه، شماره منحنی و زمان تاخیر صورت گرفت. سپس با روش حذف متوالی و یک به یک زیر حوضه ها از فرآیند روندیابی داخل حوضه، میزان مشارکت آنها دردبی اوج خروجی حوضه تعیین و اولویت بندی صورت گرفت. بدین ترتیب میزان تاثیر هر یک از زیرحوضه ها در تولید سیل خروجی حوضه بدست آمد، زیر حوضه ای که بیشترین سهم مشارکت را در تولید سیل خروجی حوضه بهشت آباد به عهده داشت، به عنوان سیل خیزترین زیر حوضه شناسایی شد. سپس سایر زیرحوضه ها به ترتیب مشارکت آنها در مقدار سیل خروجی اولویت بندی گردیدند. روندیابی سیل در آبراهه ها نشان داد که میزان مشارکت زیرحوضه ها در سیل خروجی متناسب با دبی اوج زیرحوضه ها نبوده و لزوما زیر حوضه هایی که دبی بیشتری دارند، بیشترین مشارکت را در سیل خروجی حوضه ندارند، زیرا عوامل روندیابی آبراهه ها و موقعیت مکانی زیرحوضه ها می تواند باعث تغییر در نحوه مشارکت گردند. جهت حذف اثر مساحت در اولویت بندی زیرحوضه ها، میزان تاثیر هر واحد سطح زیرحوضه در سیل خروجی نیز محاسبه گردید،که از این نظر اولویت بندی تغییر یافت. نتایج نشان داد که میزان مشارکت کلیه زیرحوضه ها در سیل خروجی حوضه به مساحت بستگی مستقیم ندارد و ارتباط بین مشارکت سیل زیرحوضه ها با مساحت آنها غیر خطی است.