این آزمایش به منظور تعیین ترکیب شیمیایی و فراسنجه های تجزیه پذیری سبوس گندم در کارخانه های مختلف موجود در شهرهای بیرجند و ایرانشهر واقع در استان های خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان انجام شد. برای این منظور هر ماه از 4 کارخانه تولید آرد این شهر ها نمونه گیری انجام شد. کل مدت نمونه گیری شش ماه بود. این آزمایش طی دو مرحله انجام شد. در مرحله اول نمونه های سبوس جمع آوری شده از این 4 کارخانه مورد آنالیز شیمیایی قرار گرفت. فراسنجه های اندازه گیری شده شامل : پروتئین خام، چربی خام، خاکستر، الیاف نامحلول در شوینده خنثی، فسفر، کلسیم، منیزیوم، آهن، روی و مس بود. نتایج نشان داد بین کارخانه ها از لحاظ پروتئین خام، چربی خام، خاکستر، الیاف نامحلول در شوینده خنثی، فسفر، کلسیم، منیزیوم، آهن، روی و مس تفاوت معنی داری وجود نداشت(p<0.05). فراسنجه های تجزیه پذیری نمونه های سبوس با استفاده از روش تولید گاز مورد بررسی قرار گرفت. حجم گاز تولید شده در 24 ساعت انکوباسیون و حجم گاز تولیدی از بخش نامحلول در آب ولی قابل تخمیر(b) در تمامی کارخانه ها اختلاف معنی دار وجود نداشت(p<0.05). اما ثابت نرخ تولید گاز بین کارخانه های مختلف اختلاف معنی داری داشت. و بیشترین ثابت نرخ تولید گاز مربوط به کارخانه 2و4 و کمترین مربوط به کارخانه 1و3 بود. در مرحله دوم نمونه های سبوس هر کارخانه بر اساس اندازه ذرات با استفاده از الک هایی با قطر منافذ 18/1، 5/0، 25/0 میلی متر جداسازی شدند. پروتئین خام و الیاف نامحلول در شوینده خنثی و درصد وزنی هر قسمت تعیین شد. نتایج نشان داد که بیشترین میانگین درصد وزنی در تمامی کارخانه مربوط به اندازه ذرات بین 18/1 تا 5/0 میلی متر بود. میزان پروتئین خام و الیاف نامحلول در شوینده خنثی بین اندازه ذرات مختلف در هر کارخانه تفاوت معنی داری نداشت به جز در میزان الیاف نامحلول در شوینده خنثی مربوط به کارخانه 2، که بیشترین میزان الیاف نامحلول در شوینده اسیدی مربوط به اندازه ذرات بزرگتر از 18/1 میلی متر بود و باسایر اندازه ذرات آن کارخانه تفاوت معنی داری داشت(p<0.05). نتایج فراسنجه های تجزیه پذیری اندازه ذرات مختلف سبوس در هر کارخانه نشان داد که بیشترین میانگین تولید گاز در 24 ساعت انکوباسیون در هر کارخانه مربوط به اندازه ذرات کوچکتر از 25/0 میلی متر و کمترین میانگین تولید گاز در هرکارخانه مربوط به اندازه ذرات بزرگتر از 18/1 میلی متر بود. بیشترین میانگین گاز تولیدی از بخش نامحلول در آب ولی قابل تخمیر در همه کارخانه ها مربوط به اندازه ذرات کوچکتر از 25/0میلی متر وکمترین میانگین گاز تولیدی از بخش نامحلول در آب ولی قابل تخمیر مربوط به اندازه ذرات بزرگتر از18/1 میلی متر بود. اختلافات موجود از لحاظ آماری معنی دار بود. کلمات کلیدی: سبوس گندم، اندازه ذرات، تولید گاز