آگاهی نسبت به عقب ماندگی در ایران سابقه ای دیرینه دارد. مروری کوتاه بر تاریخ پر فراز و نشیب ایران، خصوصاً طی 150 سال اخیر گویای تلاش های خستگی ناپذیر مصلحانی چون عباس میرزا، امیرکبیر، قائم مقام، مصدق و دیگرانی است که برای اعتلای ایران و پیشرفت و توسعه یافتگی آن از هیچ کوششی فروگذار نکردند. این تحقیق در پی آن است تا علل عقب ماندگی ایران را از طریق روش فراتحلیل برخی از آثار منتشر شده در این زمینه مورد جستجو و کنکاش قرار دهد. بنابراین سوال اساسی این تحقیق این خواهد بود که از دیدگاه جامعه شناسان و نظریه پردازان مورد بررسی، چه عوامل جامعه شناسانه ای در عقب ماندگی ایران و عدم پیشرفت و توسعه نیافتگی آن نقش داشته اند؟ چارچوب نظری تحقیق بر مبنای نظریات مختلف توسعه و توسعه نیافتگی نظیر نظریه نوسازی، نظریه وابستگی و نظریه نظام جهانی تعیین و در پ‍ژوهش مورد بررسی قرار گرفت. بنابر این ترتیب، ضمن تشریح این نظریات، ارتباط توسعه نیافتگی مورد خاص ایران با این نظریات، بررسی شدند. روش به کار گفته شده در تحقیق فراتحلیل بررسی آثار منتشر شده در زمینه توسعه نیافتگی ایران بوده است. این امر از طریق بررسی اسنادی آثار انجام گرفته است. این آثار بر مبنای معیارهایی چون بعد زمانی، جغرافیایی، موضوعی و ... انتخاب شده اند. ? از مهم ترین نتایج می توان به این موارد اشاره کرد: بخش قابل توجهی از این آثار به تحلیل عواملی پرداخته اند که در ذیل عنوان کلی موانع داخلی توسعه جای می گیرند. به اعتقاد این نظریه پردازان، تا زمانی که ایرانیان خود آمادگی پذیرش نفوذ خارجی و استعمار را نداشتند، این عامل به تنهایی نمی توانست مانعی برای توسعه در ایران باشد. از میان عوامل خارجی که بررسی شده اند می توان به امپریالیسم، استعمار، ایجاد زمینه برای فرار مغزها و انتقال تکنولوژی اشاره کرد. موانع سیاسی و به ویژه استبداد تاریخی و آمادگی ایرانیان در پذیرش استبداد حائز رتبه نخست در میان عوامل متعددی بوده است که در این آثار به آن ها اشاره شده است. کتاب هایی که مسائل اجتماعی و نقش این مسائل را در توسعه نیافتگی ایران مدنظر داشته اند، به دو مورد بیشتر اشاره داشته اند: یکی نقش چندپارگی ها و گسست های اجتماعی و دیگری نقش نابرابری های اجتماعی در عقب ماندگی ایران. ? واژگان کلیدی: توسعه،فرا تحلیل،موانع توسعه،ایران ? ?