نام پژوهشگر: افشین اکبرپور
مسعود مصلحی مهرداد براتی
کانسار فلوریت قهرآباد در 58 کیلومتری جنوب شرق سقز و شمال غرب استان کردستان واقع شده است. این نهشته به صورت لنزهای پراکنده، رگه ها، رگچه ها، در سنگ های کربناتی معادل سازند الیکا (تریاس) قرار گرفته است. در مطالعات صحرایی بر مبنای رنگ، سه نوع فلوریت تشخیص داده شد که شامل: 1) بی رنگ درشت دانه نیمه شکل دار تا خود شکل. 2) سبز، متوسط 3) بنفش ریزدانه تا درشت دانه و عموما بی شکل است. مکان کانی سازی در این نهشته بوسیله سیستم گسل های منطقه کنترل می شود. مطالعات پتروگرافیک نشان می دهند که فلوریت بوسیله کانی هایی چون کلسیت، دولومیت، کوارتز، کانی های رسی، هماتیت، باریت و مگنتیت همراهی می-شود. مطالعات دماسنجی نشان می دهد که دماهای همگن شدن برای سیالات درگیر اولیه و ثانویه در تمام انواع فلوریت از 155 تا 245 با میانگین 187 درجه سانتیگراد می باشند. در این مطالعه te و tm اندازه گرفته شد که دماهای 23- تا 18- درجه سانتیگراد و از 4/6- تا 4/0 درجه سانتیگراد به ترتیب برای te و tm بدست آمده است. دمای آخرین ذوب یخ نشانگر شوری های بین 1/1 و 8/30 درصد وزنی معادل نمک طعام برحسب سیستم h2o-co2-nacl می باشند. چگالی های محاسبه شده برای سیالات درگیر در فلوریت از 71/0 تا 99/0 گرم بر سانتیمتر مکعب متغییر است. این شاهد بعلاوه حضور co2 در سیالات درگیر نشانگر آن هستند که سیالات کانی ساز از منشا گرمابی بوده اند. شواهد جوشش از جمله وجود میانبارهای نزدیک با نسبت های متفاوت مایع به بخار در این منطقه مشاهده شده اند. همچنین نتایج مطالعات عناصر کمیاب نشانگر تهی شدگی sr, cu و as نسبت به سنگ میزبان است. مطالعات عناصر نادر خاکی نیز در منطقه نشان می دهد که میزان این عناصر در فلوریت ها از 18/20 تا 38/48 ppm می باشد. میزان بیشتر lreeها در فلوریت های بنفش و بیرنگ نشانگر اینست که آن ها در مراحل اولیه کانی-سازی شکل گرفته اند. محاسبه آنومالی eu نشانگر اینست که فلوریت ها در شرایط قلیایی تا خنثی و تا حدی اکسیدی شکل گرفته اند. همچنین تائید دیگری بر این موضوع است که دمای کانی سازی زیر 250 درجه سانتیگراد است. همچنین محاسبه آنومالی ce شرایط اکسیدی را برای سیالات کانی ساز تائید می کند. نهایتا با استفاده از مطالعات توام سیالات درگیر و ژئوشیمی عناصر نادر خاکی می توان نتیجه گرفت که ذخیره فلوریت قهرآباد محصول فعالیت هیدروترمال از نوع اپی ترمال بوده و سیالات کانی ساز دارای منشا ماگمائی هستند که بوسیله وجود فعالیت های آذرین در ناحیه می توان این امر را توجیه کرد.
مریم امامی جعفری افشین اکبرپور
در راستای بررسی کارآمدی روش ژئوشیمیایی bleg در ایران محدوده های متفاوتی انتخاب شد. شرط موردنیاز برای گزینش این محدوده ها داشتن آگاهی های نسبتا کامل زمین شناسی و اکتشافی از محدوده های انتخابی بود. به همین سبب ورقه 1:100000 سیه رود در حوزه ی زمین شناسی آذربایجان و در محلی که نقشه ی زمین شناسی و اکتشافات ژئوشیمیایی پیش تر در آن انجام شده بود، برگزیده شد. ورقه سیه رود در طول جغرافیایی خاوری ?46?^° ?00?^ تا ?46?^° ?30?^ و عرض جغرافیایی شمالی ?38?^° ?30?^ تا ?39?^° ?00?^ با گستره 1850 کیلومترمربع در ناحیه بسیار کوهستانی و صعب العبور شمال باختر شهرستان اهر قرار گرفته است. ناحیه مورد بررسی دربردارنده یک ورقه 1:100000 از چهارگوش 1:250000 تبریز می-باشد، و بخشی از آن که در شمال قرار گرفته هم مرز با کشورهای جمهوری ارمنستان و جمهوری آذربایجان است. واحدهای سنگی عمدتا شامل واحدهای آهکی و فلیش گونه کرتاسه بالایی، توده های نفوذی با سن الیگوسن و رخساره های آتشفشانی- رسوبی ائوسن می باشد. سنگ های نفوذی الیگوسن مهم ترین واحد آذرین منطقه مورد بررسی می باشند. بازتاب فعالیت های ماگمایی این دوره به شکل سنگهای نفوذی و ساب ولکانیک و گاه آتشفشانی است. شکل عمومی فعالیت های ماگمایی در قالب گنبدهای آذرین بزرگ و کوچکی که تحت تاثیر سیالات داغ مربوط به فعالیت این توده ها دگرسانی بسیار گسترده ای را در این مناطق ایجاد نموده است که همراه با کانی سازی های گاه چندفلزی و تیپ کانی سازی پورفیری و رگه ای نیز می باشد، قابل مشاهده است. بخش بزرگ این رخنمونها در کشورهای همسایه شمالی یعنی جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان گسترش دارند که به توده نفوذی اردوباد- مگری (قولان) معروف است. از دید سنگ شناسی، باتولیت قره داغ و توده های نیمه ژرف ساب ولکانیک در منطقه مورد بررسی شامل ترکیبات گابرو، دیوریت، کوارتزدیوریت، کوارتز مونزونیت، کوارتز مونزودیوریت، گرانودیوریت، تونالیت و مونزوگرانیت می باشد. بررسی های پتروگرافی بر روی نمونه های برداشت شده از منطقه سنگ میزبان کانی زایی را عمدتا گرانودیوریت معرفی می کند که بخش بزرگی از باتولیت قره داغ را شامل می شود. بررسی و آنالیز 168 نمونه ی برداشت شده به روش ژئوشیمیایی bleg در منطقه، منجر به معرفی 4 محدوده ناهنجار طلا در ورقه سیه رود شد. منطقه انیق- قره چیلر در مرکز توده نفوذی اردوباد (قولان) قرار گرفته است. این منطقه در حد فاصل روستاهای انیق- قره چیلر واقع در یال باختری رودخانه انیق می باشد. کانی سازی در منطقه عبارت از رگه های کوارتزی و زون های دگرسانی در درون توده گرانودیوریتی می باشد. گستره این منطقه حدود 80 کیلومتر مربع می باشد. روستای نمنق در گوشه شمال خاوری ورقه سیه رود قرار گرفته است. این منطقه نیز همانند منطقه انیق- قره چیلر در درون توده نفوذی اردوباد قرار دارد. گستره این منطقه حدود 20 کیلومترمربع می باشد. در بالادست حوزه آبریز محدوده نمنق، در نزدیکی روستای اشتوبین آنومالی کوچکی در بین رسوبات دگرگونی دونین و آبرفت های کواترنری بدست آمده است که گستره ای در حدود 4 کیلومترمربع را شامل می شود. در جنوب ورقه و در محل نشانه طلای آندریان یا آندرجان که بیشتر با برونزد واحدهای رسوبی ماسه سنگی- مارنی و آهکی مشخص شده است نتایج چشمگیری با داده های blegاز خود نشان می دهد. گستره این منطقه حدود 6 کیلومترمربع است. انطباق بیش از 90% نتایج حاصل نمونه های bleg با نتایج روش ژئوشیمی رسوبات آبراهه ای در ورقه 1:100000 سیه رود، دلیل استواری بر دقت بالای این روش است. به منظور تعیین نحوه کانی سازی در منطقه و خاستگاه کانی زایی، از محدوده ی انیق- قره چیلر - بزرگترین محدوده ی ناهنجار طلا در منطقه موردبررسی- نمونه هایی از واحدهای سنگی جهت بررسی های ژئوترمومتری و کانه نگاری برداشت گردید. بررسی های ژئوترمومتری بر روی نمونه های برداشت شده از رگه های کوارتزی کانه دار، دمای همگن شدن سیالات درگیر دو فازی، را بین 550-157 و دمای همگن شدن سیالات درگیر سه فازی، را بین 532- 218 درجه سانتیگراد نشان می دهد. شوری سیالات عمدتا بین wt% equ nacl 25-40 است. کانی سازی طلا در منطقه انیق- قره چیلر عمدتا در درون رگه های سیلیسی و توده ی نفوذی دگرسان شده می باشد. بررسی های کانه نگاری بر روی این رگه ها و توده ی نفوذی دگرسان شده، کانی های پیریت، کالکوپیریت، مولیبدنیت، اسفالریت، کالکوسیت، بورنیت، آزوریت، مالاکیت، تتراهدریت، مگنتیت و اکسیدهای آهن ناشی از دگرسانی توسط محلول های هیدروترمال را نشان می دهد. بیش ترین میزان طلای اندازه گیری شده، مربوط به نمونه ای از یک رگه ی کوارتزی با عیارppb 8956 است. توالی همبود (پاراژنتیکی) کانه های تشکیل شده در مراحل هیپوژن و سوپرژن در منطقه، بررسی های ژئوترمومتری بر روی رگه های کوارتزی، وجود دگرسانی های سرسیتی، سیلیسی، بیوتیتی و پروپیلیتی و همبستگی قوی بین طلا و مس و وجود رگه- رگچه های سیلیسی طلادار در نزدیکی و یا در درون نفوذی های میزبان همگی نشان از یک منشا ماگماتیک برای سیالات کانه ساز در رگه های سیلیسی طلادار است. ولی با توجه به اینکه آگاهی و اطلاعات ما برای تعیین خاستگاه کانسار انیق-قره چیلر کافی نیست و همچنین اکتشافات عمقی به طور سیستماتیک بر روی این ذخیره صورت نگرفته، و کلیه داده های اکتشافی اخیر مربوط به بخش های سطحی است، بنابراین با قاطعیت نمی توان درباره خاستگاه کانسار انیق-قره چیلر نظر داد.