چکیده بررسی تعدادی از لاین ها و هیبرید های برنج با استفاده از نشانگر های مولکولی مرتبط با تحمل به سرما فاطمه چمنی محصص به منظور تعیین قرابت ژنتیکی چهار لاین ایرانی حساس به سرما و پنج لاین مقاوم به سرما با منشاء irri و 20 هیبرید حاصل از تلاقی آن ها، تعداد 24 نشانگر ssr مرتبط با qtl های کنترل کننده مقاومت به سرما، چهار نشانگر مرتبط با ژن-های مقاوم به سرما و 12 نشانگر issrمورد ارزیابی قرار گرفتند. بررسی نشانگر های ssr مرتبط با qtl های کنترل کننده مقاومت به سرما و issr نشان داد که این نشانگر ها به خوبی توانستند ژنوتیپ های حساس ایرانی را از ژنوتیپ های مقاوم به سرما با منشاء irri جدا کنند. کارایی نشانگرهای ssr در جداسازی ژنوتیپ های حساس و مقاوم بیش تر از issr بود. ژنوتیپ حسنی و ژنوتیپ بینام به ترتیب بیش ترین شباهت وکم ترین شباهت را با ژنوتیپ های با منشاء irri داشتند. نشانگر-های مرتبط با ژن های مقاوم به سرما در بین والدین چند شکلی نشان ندادند. با استفاده از 27 نشانگر چند شکل، تعداد 102 نوار چند شکل بین نه ژنوتیپ والدی به دست آمد. از بین نشانگر های ssr، rm84 و rm202 با شش و پنج نوار بیش ترین و نشانگر های rm335، rm292، rm420،rm341 ، rm261، rm270 و rm283 با دو نوارکم ترین تعداد نوار چند شکل را ایجاد نمودند. از بین نشانگر های issr مورد استفاده نیز نشانگر ubc823 با نه نوار و بعد از آن نشانگر ubc876 با هشت نوار، بیش ترین و نشانگر های ubc8115 و ubc824 با دو نوار کم ترین تعداد نوار چند شکل را ایجاد نمودند. محتوای اطلاعات چند شکلی (pic) نشانگر های ssr بین 25/0 تا 40/0 و نشانگر های issr بین 26/0 تا 63/0 متغیر بود. تجزیه به مختصات اصلی بر پایه نشانگر های ssr و issr نشان داد که دو مولفه اول توانستند مجموعاً 93/71 در صد از کل تفاوت بین ژنوتیپ ها را توجیه کنند. تجزیه خوشه ای به روش upgma بر اساس ضریب تطابق ساده و بر پایه نشانگر های ssr، نه لاین والدینی و 20 هیبرید آن ها را در چهار گروه قرار داد، که به ترتیب شامل6، 5، 15 و 3 ژنوتیپ شدند. ژنوتیپ حسنی با پنج هیبرید حاصل از تلاقی حسنی با ژنوتیپ های irri در یک گروه قرار گرفتند. در مجموع هیبرید ها شباهت بیش تری با ژنوتیپ های irri داشتند. تابع تشخیص کانونی به روش خطی فیشر نشان داد که صحت گروه بندی حاصل از تجزیه خوشه-ای 1/93 در صد بود. تجزیه خوشه ای به روش upgma بر اساس ضریب تطابق ساده و بر پایه نشانگر های issr، نه لاین والدینی را درون سه گروه قرار داد، که به ترتیب شامل 1، 3، 5 ژنوتیپ بودند. ژنوتیپ دم سیاه در یک گروه مجزا قرار گرفت. صحت گروه بندی حاصل از تجزیه خوشه ای توسط تابع تشخیص کانونی به روش خطی فیشر 9/88 در صد بود. تجزیه خوشه-ای به روش upgma بر اساس ضریب تطابق ساده و بر پایه نشانگر های ssrوissr نیز، نه لاین والدینی را در سه گروه قرار داد، که به ترتیب شامل 1، 3 و 5 ژنوتیپ بودند. ژنوتیپ حسنی در یک گروه مجزا قرار گرفت. صحت گروه بندی حاصل از تجزیه خوشه ای نیز توسط تابع تشخیص کانونی به روش خطی فیشر 9/88 در صد بود. همبستگی بین فاصله ژنتیکی والدین بر پایه نشانگر های ssr و issr و هتروزیس مشاهده شده در 20 هیبرید بررسی شد. نتایج نشان داد که فاصله ژنتیکی بین والدین به طور معنی داری با هتروزیس چندین صفت مانند ارتفاع گیاه، نسبت طول به عرض برگ، وزن صد دانه، طول دانه، عرض دانه نسبت طول به عرض دانه، و کل رشد همبسته بودند. جهت افزایش هتروزیس بهتر است از دورگ گیری ژنوتیپ-هایی که حداکثر فاصله را از هم داشتند، استفاده شود. واژه های کلیدی: نشانگر های ssr، هتروزیس، تجزیه خوشه ای، تجزیه به مختصات اصلی