به منظور بررسی اثر همزیستی قارچ میکوریز آربسکولار (glomus mosseae) و باکتری سودوموناس فلورسنس سویه p52 بر رشد دانهال های پسته رقم ‘قزوینی’ در شرایط تنش خشکی، آزمایشی با چهار سطح از تنش خشکی (100 درصد ظرفیت مزرعه به عنوان شاهد و سطوح 75، 50 و 25 درصد ظرفیت مزرعه) و چهار سطح از کود زیستی (گیاهان بدون میکوریز و باکتری به عنوان شاهد، تیمار میکوریز، تیمار باکتری و تیمار ترکیبی میکوریز و باکتری) با چهار تکرار به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی اجرا گردید. بلافاصله بعد از کشت بذرهای جوانه دار شده با 200 گرم از میکوریز و 2 سی سی از سوسپانسیون باکتری و هر دو آنها در تیمار ترکیبی تلقیح گردیدند. سه ماه پس از کشت و اطمینان از میزان آلودگی، گیاهان به مدت 80 روز در معرض خشکی قرار گرفتند. بر اساس نتایج بدست آمده، بیشترین تعداد و سطح برگ، ارتفاع ساقه، وزن خشک برگ و ساقه در سطح 50 درصد ظرفیت مزرعه نسبت به شاهد مشاهده شد. با افزایش تنش خشکی طول ریشه افزایش یافت. حداقل تعداد برگ، قطر و وزن خشک ساقه و بیشترین حجم و وزن خشک ریشه در تیمار باکتری مشاهده شد. در تمام سطوح کود زیستی سطح برگ در سطوح 50 و 25 درصد ظرفیت مزرعه نسبت به شاهد افزایش نشان داد. بیشترین کارایی مصرف آب در سطح 50 و بیشترین محتوای نسبی آب برگ در سطح 25 درصد ظرفیت مزرعه مشاهده شد. بیشترین میزان فسفر برگ در سطح 25 درصد ظرفیت مزرعه و در تیمار میکوریز و تیمار ترکیبی بدست آمد، در حالی که بیشترین میزان فسفر ساقه در سطح 50 درصد ظرفیت مزرعه و در تیمار میکوریز مشاهده شد. پتاسیم برگ در سطح 50 درصد ظرفیت مزرعه افزایش داشت. غلظت مس، آهن، منگنز و روی در برگ و ساقه و کلسیم ریشه با افزایش خشکی افزایش یافت. تیمار میکوریز میزان روی برگ و ریشه و مس، آهن و پتاسیم را در ساقه کاهش داد. تیمار باکتری مس ریشه و تیمار ترکیبی مس، آهن و منگنز ریشه را افزایش داد. خشکی سبب کاهش رنگیزه ها و کمترین میزان آنها در تیمار ترکیبی در سطح 25 درصد ظرفیت مزرعه مشاهده شد. تیمار ترکیبی شاخص سبزینگی را کاهش داد. کود زیستی در سطح 25 درصد ظرفیت مزرعه سبب افزایش نسبت fv/fm شد. با گذشت زمان نسبت fv/fm در سطوح 50 و 25 درصد ظرفیت مزرعه و در تمام سطوح کود زیستی کاهش یافت. خشکی قندهای محلول را کاهش داد. تیمار ترکیبی و تیمار باکتری پرولین را در سطح 25 درصد ظرفیت مزرعه در شاخساره افزایش دادند. کاربرد باکتری به تنهایی و در سطوح مختلف خشکی بر آلودگی ریشه تأثیرگذار نبود، اما افزایش خشکی سبب افزایش آن شد. نتایج نشان داد که دانهال های پسته در سطوح پایین تر از ظرفیت کامل مزرعه رشد بهتری دارند که نشان دهنده نیاز ریشه گیاه به تهویه بهتر می باشد. همچنین افزایش طول ریشه با تنش خشکی می تواند یک واکنش مناسب جهت مقابله با تنش خشکی محسوب گردد. کاربرد باکتری به تنهایی باعث افزایش رشد ریشه گردید که در کوتاه مدت تأثیر منفی بر رشد شاخساره گیاه داشت. تیمار ترکیبی با افزایش فسفر برگ، مس، آهن و منگنز ریشه و پرولین در 25 درصد ظرفیت مزرعه، توانست سبب مقاومت به خشکی در دانهال ها شود.