چکیده: لجن فاضلاب به علت دارا بودن مواد غذایی مورد نیاز گیاه، به عنوان کود در اراضی کشاورزی استفاده می شود با این حال وجود فلزات سنگین در لجن استفاده از آن را محدود کرده است. اطلاع دقیق از غلظت و اشکال فلزات سنگین و همچنین وابستگی شان به خصوصیات فیزیکی- شیمیایی خاک، پایه ای را برای مدیریت دقیق خاک ایجاد می کند که تا حد امکان اثر منفی فلزات سنگین را در اکوسیستم ها محدود خواهد کرد. بدین منظور عصاره گیری جزء به جزء برای جدا سازی جزء های مختلف عناصر، جهت پیشگویی قابلیت جذب بیولوژیکی، میزان آبشوئی آن ها و تغییر شکل اجزاء شیمیایی این عناصر در خاک های کشاورزی و آلوده مفید است. امروزه به طور موفقیت آمیزی از گونه های باکتری های مقاوم به فلزات سنگین برای پالایش آلودگی از خاک ها، استفاده می شود و این باکتری ها قادر به تحمل غلظت های بالایی از فلزات سنگین از جمله کادمیوم، روی، نیکل و سرب می باشد. هدف از این پژوهش بررسی اثر کاربرد لجن فاضلاب و ازدیاد فعالیت میکروبی بر جزء بندی فلزات سنگین کادمیم و روی می باشد. این مطالعه در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی اهواز با 3 سطح لجن صفر (بدون لجن)، 50 و 100 تن در هکتار و سه سطح باکتری صفر (بدون باکتری )، 4/0=od و 7/0=od، در 3 تکرار و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی اجرا گردید. مقاوم ترین باکتری ها نسبت به کادمیم و روی از لجن فاضلاب جداسازی و شناسایی شدند که این باکتری ها به عنوان bacillus megaterium و pseudomonas putida نامگذاری شدند. نتایج نشان داد که کاربرد لجن فاضلاب باعث افزایش معنی دار کادمیم باقیمانده در خاک شد. همچنین کاربرد لجن فاضلاب باعث افزایش معنی دار روی کل، آلی، تبادلی و کربناته و کاهش معنی دار روی باقیمانده در خاک شد. افزودن باکتری به خاک باعث کاهش معنی دار کادمیم قابل تبادل و کادمیم کل شد و همچنین باعث افزایش معنی دار کادمیم باقیمانده و آلی گردید. افزودن سطوح مختلف باکتری به خاک باعث افزایش معنی دار روی قابل تبادل، کربناته و روی کل در خاک گردید. نتایج نشان می دهد کاربرد لجن فاضلاب باعث افزایش معنی دار ec، پتاسیم، کلسیم، سولفات، نیتروژن و فسفر، همچنین کربن و مواد آلی خاک شد. همچنین کاربرد باکتری باعث افزایش پتاسیم، کلسیم، سولفات، ec، و کاهشph ، کربن و مواد آلی در خاک گردید. با کاربرد لجن فاضلاب در خاک شاخص تنفس میکروبی و کربن زیتوده میکروبی کاهش معنی داری یافت. اما کاربرد باکتری در خاک باعث افزایش تنفس و کربن زیتوده میکروبی شد. پیشنهاد می شود از باکتری های مقاوم به فلزات سنگین به منظور پالایش زیستی خاک های آلوده و همچنین به عنوان کود های زیستی در کشاورزی استفاده شود.