هدف اصلی این تحقیق بررسی روابط فکری- فرهنگی و اجتماعی مسلمانان و مسیحیان دردوره¬ی بنی¬¬امیه و در منطقه¬ی شامات می¬باشد. با توجه به ماهیت موضوع، روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی خواهد بود. جهت رسیدن به هدف پژوهش، ابتدا روابط دو گروه در عصر پیامبر(ص)، به عنوان الگوی تعاملات، بررسی خواهد شد. بر اساس تحلیل داده¬ها پس از دعوت به اسلام، قوانین معتدل اقتصادی و تساهل مذهبی از ویژگی¬های مهم روابط پیامبر(ص) با مسیحیان می¬باشد. با استقرار بنی¬امیه در شامات، نفوذ پیروان ادیان دیگر از جمله مسیحیان در جامعه¬ی مسلمان شدت یافت. البته قابل ذکر است که دستگاه مالی و اداری امویان در شامات مراحل ابتدایی شکل¬گیری را طی می¬نمود و می¬بایست تجارب مسیحیان جهت اداره¬ی قلمرو گسترده¬ی خود استفاده نماید. نتایج تحقیق نشان می¬دهد مسلمانان با مسیحیان، بیشتر در برتری ادیان، به مناظره می¬پرداختند و در این بحث¬ها مسلمین، تحت تاثیر مباحث کلامی نصارا قرار گرفتند؛ همچنین مبارزات کلیسا بر ضد «تصویرپرستی» (شروع ازسال108ق) تحت تاثیر خرده¬گیری¬های شدید مسلمانان بود. نویسندگان و دانش¬پژوهان سریانی و مسیحیان دربار اموی به¬خصوص خاندان «سرجیوس» نفش مهمی در انتقال علوم یونانی ـ مسیحی به جهان اسلام ایفا کردند. روابط اجتماعی گسترده¬ی مسلمانان و مسیحیان در شامات سبب شد دو گروه در جشن¬های یکدیگر شرکت نمایند و برخی آداب و رسوم مسیحیان مانند بازدید از زیارت¬گاه و دیر در جوامع مسلمان تاثیراتی باقی گذاشت.

شناخت و تبیین جایگاه امام علی (ع) در عصر سه خلیفه و بررسی مواضع وی در این دوران 25 ساله بعنوان یکی از موضوعات مهم پس از رحلت پیامبر اکرم (ص) است. اقدامات شتاب زده و حساب شده برخی از صحابه منجر به حاشیه نشینی مستحق ترین فرد جانشینی پیامبر (ص) گردید. در این پایان نامه کوشش شده است تا با مراجعه به متون اولیه تاریخ اسلام به این حادثه پرداخته شود. و برای ریشه یابی این موضوع، فرهنگ جامعه عرب شبه جزیره و خاصه فرهنگ جاهلی مورد کاوش و بررسی قرار گرفته است. به نظر می رسد عصبیت قومی، افتخارات قبیلگی، نژاد پرستی و تکیه بر نسب بعنوان مهمترین شاخصهای فرهنگ عرب قبل از اسلام که با بعثت پیامبر (ص) به طور موقت خاموش شده بود.پس از رحلت بنیانگذار مکتب، مجدداً احیاء گردید. بنابراین مواضع علی (ع) در این دوره قابل توجه است. و بر این اساس مهمترین حوادث و رویدادهای عصر هر یک از خلفاء به ترتیب توالی تاریخی و مستند به متون متقدم تبیین و سپس با عنایت به داده های تاریخی، مواضع همگرایانه و یا واگرایانه علی (ع) با آنها مورد واکاوی و بررسی قرار گرفته است.

پس از ظهور اسلام، علم طب از نخستین علومی بود که مورد توجه مسلمانان واقع شد و مخصوصاً در دوره نهضت علمی اسلامی در دوره خلافت عباسیان شتاب گرفت، کتابهای طبی از یونانی، سریانی، پهلوی و سانسکریت به عربی ترجمه شد و دانش طب ملل دیگر نیز در میان مسلمانان راه یافت. دانشمندان مترجم مانند اسحاق بن حنین کندی و پسرش حنین بن اسحاق و ثابت بن قره به ترجمه آثار علمی پرداختند و اطبای بزرگ و داروشناسان مشهوری ظهور کردند که آثار بعضی از آنان قرنها در اروپا جزء کتابهای درسی بود(براون، 1364: 34- 37) از بزرگان علم طب در این دوره می توان، خاندان بختشیوع، علی ابن سهل طبری، محمد بن زکریای رازی، علی بن عباس مجوسی اهوازی و ابوعلی سینا را نام برد. چون دانشمندان دوره اسلامی تألیفات خود را اغلب به زبان عربی که زبان علمی عصر بود می نوشتند در مغرب زمین آنها را به عنوان اطبای عرب می شناختند، حال آنکه بیشتر آنان ایرانی یا از ملل دیگر بوده اند. آنچه گویای توان علمی و ارزش ویژه دانشمندان مسلمان می باشد، تلاش موفق آنان در تطبیق دانش پزشکی مربوط به ملل دیگر با نیازهای اهالی قلمرو اسلامی است. در این میان، ایرانیان که در دربار خلفای عباسی جایگاهی ممتاز داشتند، در زمینه علم طب نیز ارزش والای خود را به اثبات رساندند(عیسی بیگ، 1371: 111؛ الگود، 1386: 92). یکی از مشکلات، این پژوهش کمبود منابع در کتابخانه های شیراز و دانشگاه بوده است، این مسئله بنده را واداشت که جهت دستیابی به منابع چندین سفر به تهران داشته باشم و منابع مورد نیاز را از طریق کتابخانه های دانشگاههای تهران و کتابخانه اسناد ملی تهران مرتفع سازم. که از لحاظ مالی بسیار دچار مشکل شدم. این پایان نامه در هشت فصل تقسیم شده است: که فصول اول و دوم: مقدمه و نقد منابع، فصل سوم: زمینه های شکل گیری طب اسلامی، فصل چهارم: طب اسلامی در دوره عباسی از آغاز تا قرن چهارم، فصل پنجم: علم پزشکی در عهد خلافت عباسیان از قرن چهارم تا سقوط آل بویه، فصل ششم: علم پزشکی در عهد خلافت عباسیان در قرون پنجم و ششم، فصل هفتم: پزشکی در اواخر خلافت عباسیان، فصل هشتم: علوم پزشکی و شاخه های آن در خلافت عباسیان می باشد.

شهر کوفه در دوران خلافت عمر بن خطاب و برای اسکان سپاهیان اسلام در 6 کیلومتری شهر باستانی حیره بنا گذاشته شد. نخستین شالوده ی تشیّع در کوفه با امارت عمّار یاسر در این شهر ریخته شد و با انتقال مرکز خلافت اسلامی به کوفه در دوران امام علی (ع) تثبیت گردید. شهر کوفه از آغاز تأسیس تا قرن چهارم هجری به دلیل اسکان شمار زیادی از طرفداران امام علی (ع) و حضور خاندان های بزرگ شیعه در آن، به عنوان اصلی ترین پایگاه تشیّع در جهان اسلام مطرح بود. تشیّع کوفه از همان نخستین سال های پیدایش در اثر یک سلسله تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی که در این شهر به وقوع می پیوست، مانند حضور سیاسی برخی اصحاب شیعی پیامبر (ص) در این شهر، جنبش های سیاسی شیعه و کشیده شدن آنها به ایران، مهاجرت های گسترده ی ایرانیان، سادات و قبایل شیعی از کوفه به ایران؛ و برخی اقدامات فرهنگی ائمه (ع) مانند تربیت شاگردان زبده از میان شیعیان کوفه و تأثیر این افراد در گسترش تشیّع، و نیز تعاملات علمی و حدیثی میان حوزه های مهم تشیّع در ایران با حوزه ی کوفه، به ایران منتقل شد. در پایان این نتیجه حاصل می شود که تشیّع وارد شده از کوفه به ایران به دلیل عبور از کانال اصحاب بزرگ پیامبر اسلام (ص)، ائمه ی اطهار (ع) و شاگردان کوفی پرورش یافته در مکتب آن بزرگواران، به لحاظ میزان انطباق با تعالیم ائمه (ع) از اصالت بالایی برخوردار است. با تکیه بر مطالبی که در فصول مختلف این پایان نامه ارائه می شود، می توان به این نتیجه رسید که شهر کوفه به دلیل ماهیّت ایرانی خود (به لحاظ جغرافیایی)، ترکیب جمعیّتی ایرانی-عربی، و مهمّتر از همه به علّت تأسیس آن در جایگاه شهر باستانی حیره (که از دیرباز عامل انتقال ادیان و مذاهب مختلف به سرزمین های اطراف خود بوده است) نقشی کلیدی در انتقال مذهب تشیّع به ایران ایفاء نموده است. علاوه بر شرایط جغرافیایی؛ اصلی ترین عوامل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی موثر در انتقال تشیّع از کوفه به ایران را می توان در موارد زیر خلاصه نمود: - حضور یاران خاص امام علی (ع) از میان صحابه ی بزرگ پیامبر (ص) مانند سلمان فارسی، عمّار یاسر و حذیفه بن یمان به عنوان والی، راهنما و ... در شهر تازه تأسیس کوفه در دوران خلافت عمر و عثمان، و نقش آنها در معرفی شایسته ی امام علی (ع) به ساکنان این شهر به ویژه ایرانیان که سابقه ی آشنایی با آن حضرت را نداشتند. - سیاست های عمر در قبال اسراء و موضع گیری امام علی (ع) در مقابل آن. - حضور فعّال برخی شیعیان بزرگ امام علی (ع) در جریان فتوحات و فتح برخی مناطق ایران به دست این افراد. - انتخاب کوفه به عنوان مرکز خلافت اسلامی در دوران امام علی (ع) و نظارت مستقیم آن حضرت بر ایران و در نتیجه آشنایی نزدیک ایرانیان با سیره ی آن حضرت. - فعالیت های امام علی (ع) در دفاع از حقّانیّت خویش در دوران خلافتش در کوفه. - والیان امام علی (ع) در مناطق مختلف ایران که طبیعتاً از میان شیعیان پرهیزگار کوفه بودند. - نهضت عاشوراء. - حرکت های سیاسی شیعیان کوفه با الهام از نهضت عاشوراء و وسعت دامنه ی این جنبش ها در مناطق مختلف ایران. - نفوذ برخی شیعیان کوفه در نظام حکومتی آل عباس (با اذن امام وقت) و تلاش همراه با تقیه ی این افراد در جهت گسترش تشیّع (با استفاده از موقعیت خود در دربار). - تأسیس نهاد وکالت و نقش آن در توجیه دینی-سیاسی شیعیان ایران. - فراوانی تعداد ایرانیان ساکن در کوفه و انتقال تشیّع به ایران توسط این افراد در جریان رفت و آمدهای طبیعی آنان. - تبعیض اجتماعی خلفاء نسبت به ایرانیان و قرار دادن آنها در ردیف شهروندان درجه دوم. - انتقال شمار زیادی از ایرانیان ساکن کوفه به مناطق مختلف به ویژه خراسان. - مهاجرت برخی خاندان های شیعی کوفه (مانند اشعریان) به برخی مناطق ایران. - مهاجرت گسترده ی سادات (فرزندان ائمه ع) و علویان کوفه به ایران و ترویج تشیّع در مناطق محل سکونت خویش. برخی از این افراد به دلیل سطح بالای آگاهی مذهبی که داشتند، به عنوان مرجعی دینی برای مردم محل سکونت خود مطرح بودند. - فعالیت های فرهنگی برخی اصحاب بزرگ پیامبر (ص) در کوفه در دفاع از حقّانیّت امام علی (ع). - تربیت شاگردان کوفی توسط ائمه (ع) و نقش این افراد در گسترش تشیّع در ایران از طریق مسافرت به شهرهای مختلف ایران، تألیف آثار و تربیت شاگردان متعدد. - مبارزه ی همه جانبه ی ائمه (ع) و شاگردانشان با جریانات انحرافی منشعب از بدنه ی تشیّع که مرکز آنها در کوفه بود؛ و جلوگیری از توسعه ی این جریان ها به ایران و در نتیجه اصالت تشیّع وارد شده به ایران. - ارائه ی تعالیم درست و اصیل شیعی به ایرانیان از طریق نهاد وکالت (که مرکز آن در کوفه بوده و بخش وسیعی از ایران را تحت پوشش خود داشته است). به طور کلی، با بررسی دقیق عوامل انتقال تشیّع از کوفه به ایران، به این نتیجه می رسیم که این عوامل کسانی نبودند جز اصحاب بزرگ و راستین پیامبر اسلام (ص) که حقّانیّت امام علی (ع) و مذهب تشیّع را از زبان آن حضرت شنیده بودند، سادات و فرزندان بزرگوار ائمه (ع)، شیعیان راستین و افراد مورد تأئید امامان (ع). علاوه بر این، تشیّع منتقل شده به ایران بجز در برخی مناطق غربی کشور، از نفوذ عقاید انحرافی شیعیان افراطی چون غلات دور مانده و به طور کلی از اصالت بالایی برخوردار است.

دوران امامت امام رضا (ع) (203-183 هـ ق) را می توان دورانی کم نظیر از لحاظ اعتقادی، فرهنگی، و سیاسی محسوب نمود. افزایش تحرکات علویان در واپسین سال های امامت آن حضرت از مشخصه های این دوره می باشد؛ ویژگی های جنبش های علویان در این زمان، از جهات متعددی مانند: تعداد ،گستره ی جغرافیایی، خاندان های علوی شرکت کننده در آن و به تسلط درآوردن مناطق حساس خلافت عباسی بر اهمیت آن نهضت ها افزوده است و همین ویژگی هاست که مأمون را واداشت تا برای سرکوب آنان، پیشنهاد خلافت و سپس ولایتعهدی امام رضا (ع) را مطرح نماید. لذا ایشان را به مرو فراخواند و در پی مهاجرت آن حضرت سادات فراوانی به ایران مهاجرت کردند. از جمله این مهاجران فرزندان حضرت امام موسی بن جعفر(ع) بودند که در کاروان های مختلف به سوی ایران رهسپار شدند. یکی از این سادات حضرت احمد بن موسی(ع) است که برای یاری امام رضا (ع) با کاروانی از خاندان خود از مدینه به ایران هجرت فرمودند و در نهایت در شهر شیراز توسط حاکم شیراز به شهادت رسیدند؛ مدفون شدن پیکر مطهر آن حضرت و کشف مقبره ایشان بعد از گذشت قرن ها از شهادت وی و ساخت بقعه ایشان در این شهر به نقطه تحولی تبدیل شد و شیراز و مردمان آن را از لحاظ مذهبی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، هنری و... تحت تأثیر خود قرار داده است. کلید واژه ها: احمد بن موسی شاه چراغ (ع)، شیراز، امام رضا (ع)، مدینه، خراسان، مأمون.

مقتل نگاری حوزه ای از تاریخ نگاری اسلامی است که از همان ابتدا مورد توجه شیعیان قرار گرفت. پس از شهادت مظلومانه امام حسین(ع) و یاران وفادارش در واقعه کربلا با تأکید و تشویق امامان معصوم(ع) برای ماندگاری این حادثه مقتل نگاری گسترش و تحول یافت. وجود مقاتل مظلومیت علویان وشیعیان را همیشه زنده نگه می داشت و از نسلی به نسل دیگر منتقل می کرد. در واقع مقتل نگاری شیعیان نماد و مظهر مظلومیت شیعیان بوده است. مقتل-نگاری به عنوان یکی از شاخه های دانش تاریخ به ریشه مظلومیت و چگونگی این مظلومیت می پرداخت مقتل نگاری از این حیث نقش مهمی در حفظ هویت تشیع در میان شیعیان خصوصا ایرانیان داشته است. مقتل نگاری شیعیان در قرن دوم آغاز شد و در قرون سوم و چهارم به اوج خود رسید و تا قرن هفتم به همان شیوه ابتدایی ادامه یافت، اما از قرن هفتم به بعد از شیوه اصیل خود دور شد. مقتل نگاری با گسترش تشیع در ایران بیشتر مورد توجه قرار گرفت و شیعیان با برگزاری مراسم عزاداری این مقاتل را در مجالس خصوصی و پنهانی و بعدها در مجالس علنی و عمومی می خواندند و از جمله عوامل مهم در حفظ و تداوم هویت تشیع در ایران بوده است.

استاجلوها به عنوان یکی از اقوام موسس، نقش بسزایی در تشکیل و توسعه ی دولت صفوی ایفا کردند. آنان در طی حکومت صفویان یکی از پایه های قدرت و از ارکان سپاه و سازمان نظامی آن به حساب می آمدند. استاجلوها در دوران حکومت شاه طهماسب، در ایالت آذربایجان ساکن بودند. تقریبا در حکومت همه ی پادشاهان این سلسله، قبیله ی استاجلو نقش بسزایی در ارتباط آنان با دولت های همجوارشان داشت. با وجود این، درگیری ها و جنگ های استاجلوها با سایر قبایل قزلباش در دوران حکومت صفوی، باعث از میان رفتن ثبات و امنیت در کشور شد، اما وفاداری آنان نسبت به حکومت صفوی در مقایسه با سایر قبایل قزلباش، قابل توجه است. نکته این است که با کنار گذاشتن آن ها از مناصب درباری توسط شاه عباس اول، زمینه ی تضعیف و سیر تدریجی سقوط سلسله ی صفوی، تشدید شد. علاوه بر این درگیری های درون قبیله ای میان امرای استاجلو نیز، باعث تضعیف آنان شد. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای، به بررسی نقش قبیله ی استاجلو در دوره ی صفوی از ابتدای تشکیل این سلسله تا انقراض آن می پردازد. نقش آن ها در ارتباط با عثمانی ها و گورکانیان هند، مورد بررسی قرار می گیرد. استقرار استاجلوها در ایالت آذربایجان و پراکندگی آنان در سایر ایالات ایران و اثرگذاری آن ها بر روند تحولات این سلسله، در این پژوهش مورد مطالعه خواهد بود. واژگان کلیدی: استاجلوها، قبایل، قزلباش، صفویه، آذربایجان

قریش مهم ترین قبیله در شبه جزیره عربستان بود. قصی بن کلاب پس از پیروزی بر قبیله ی خزاعه در مکه، توانست قریش را ساکن شهر مکه کند و از آن پس با ریاست بر قریش، ریاست مکیان را عهده دار شد. پس از قصی به ترتیب عبدمناف، هاشم و عبدالمطلب به ریاست بر قریش رسیدند. پیمان های(حلف المطیبین و لعقه الدم) بین شاخه های رقیب قریش و دیگر قبایل(بنی سهم و بنی مخزوم و...) در مکه بسته شد. با ظهور پیامبر(ص)، قریش دعوت اسلام را بزرگترین خطر برای خود تلقی کرد و بیشترین مقاومت را تا فتح مکه نمود. پس از فتح مکه، تازه مسلمانان قریشی(عمدتا بنی امیه و هم پیمانانشان)، درصدد باز پس گیری قدرت از دست رفته بودند. تا این که ابوبکر در سقیفه بنی ساعده بنای خلافت قریش در اسلام را نهاد که این امر مخالفت انصار و دیگر قبایل را به همراه داشت. خلافت ابوبکر، از منظر بسیاری از قبایل، خلافت قریش بود و این امر موجب مخالفت هایی گردید، که از جمله در واقعه ی ردّه نمایانده شد. ترکیب قبیله ای شورای شش نفره عمر برای انتخاب جانشین، به انتخاب عثمان از بنی امیه انجامید و انتخاب عثمان موجب قدرت یابی بنی امیه گردید. در دوران خلافت امام علی(ع)، قریشیان به مخالفت و ستیز با حکومت امام علی (ع) پرداختند. جنگ جمل و صفین، نبرد شاخه های عدالت ستیز قریش با حکومت امام علی (ع) و هم پیمانان غیر قریشی او بود. آن گاه که امام علی (ع) از سر اجبار، حکمیت را پذیرفت، غیر قریشی های سپاه امام علی (ع) با انتخاب دو قریشی برای حکمیت اعتراض کردند و ناخودآگاه به نفع امویان در مقابل امام علی (ع) صف آرایی کردند که به شکل گیری خوارج و وقوع نبرد نهروان انجامید. پس از شهادت امام علی(ع)، امام حسن(ع) به حکومت رسید که با صلح ایشان با معاویه، بنی امیه (شاخه ی اشرافی قریش) به حاکمیت نهایی خود دست یافت و قریش قدرت از دست رفته در فتح مکه را دوباره به دست آورد. واژگان کلیدی: قریش، بنی امیه، انصار، ابوبکر، عمر، عثمان

دوره ی پهلوی اول به عنوان نقطه ی عطفی در آوردگاهِ «سنت» و «تجدد»، در تاریخ جوامع اسلامی و تاریخ ایران حائز اهمیت است. در این دوره «دولت» مهم ترین نمود «قدرت» بود و با تسلطی که بر منابع و امکانات مختلفِ سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی داشت در پی به ثمر رساندن اهداف و برنامه های خود در «حیات اجتماعی» بود. به بیان دیگر «گفتمان قدرت» در صدد تحمیل «هویت» مورد نظر خود بر «جامعه» بود. در این میان، آن بخش از جامعه که چنین «هویت»ی را بر نمی تابیدند، در قالب «جریان های ناسازگار»، مقابل «هویتِ» تحمیل شده از طرف «قدرت»، «مقاومت» می کردند. «جریان های ناسازگار» در این دوره از این قرار بودند؛ «جریان ناسازگار مذهبی(اسلامی)» و «جریان روشنفکری ناسازگار» که جریان اخیر به دو شاخه ی اصلی یعنی «جریان ناسازگار لیبرال» و «جریان ناسازگار چپ» تقسیم می شد. «ناسازگاری» و «مقاومتِ» جریان های اجتماعی مورد نظر در سطوح مختلفی(مقاومت منفعلانه، مقاومت پنهان، مقاومت چالشی و مقاومت سخت) پدیدار شد. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با بررسی «جریان های ناسازگار»، میزان «مقاومتِ» آن ها و موفقیت شان در خنثی سازیِ «هویت» مورد نظر «گفتمان قدرت» را مشخص می کند، و سرانجام نتیجه می گیرد که با وجود حکومت استبداد پهلوی اول و به نسبت فضای اجتماعی-سیاسی وقت، «جریان های اجتماعی ناسازگار» فعال بوده و «جریان های ناسازگار مذهبی» نقش تعیین کننده ای در مقاومت علیه هویتِ «گفتمان قدرت» داشته است.

چکیده چگونگی انتقال میراثِ فرهنگی ایران باستان به عصر اسلامی تا سال 218 هجری قمری به کوشش سلیمان حیدری مطالعات تاریخی و جامعه شناسی نشان می دهد که دو مولفه ی مذهب زرتشت و محیط جغرافیایی نقش مهمی در تدوین فرهنگِ باستانیِ مردم ایران داشته است.پس از ورود اسلام به ایران توسط فاتحان عرب و پذیرش تدریجی دین جدید از سوی ایرانیان ،آداب و رسوم مرتبط با مذهب زرتشت روز به روز کمرنگ شد،ولی میراث فرهنگی برآمده از محیط با تغییرات کمی به حیات خود ادامه داد.البته در این میان نقش کنشگران سیاسی و اجتماعی مهم بوده است.آنان از روش های مختلفی برای استمرار و انتقال فرهنگ ایرانشهری به عصر اسلامی استفاده کردند:خاندان های حکومتگر ایرانی از یک سوی از مترجمان ،نویسندگان و شاعران آثار ایرانشهری حمایت می کردند و از سوی دیگر تلاش داشتند ساختار خلافت را به سلطنت ساسانی نزدیک کنند.کنشگران اجتماعی دیگری نظیر موبدان و دهقانان در اداره امور برای حفظ منافع با اشراف عرب ذی نفوذ همکاری کردند و از این طریق بخشی از میراث فرهنگی باستانی را به عصر اسلامی انتقال دادند.البته واکنش طبقات مختلف اجتماعی نسبت به پذیرش یا عدم پذیرش فرهنگ اسلامی و وفاداری یا عدم وفاداری آنان به میراث فرهنگی باستانی در استمرار و انتقال این میراث در عصر اسلامی مهم بوده است.

تمدن اسلامی آمیزه ای از همه تمدن ها و آمیخته ای از همه ملیت ها بود که با بن مایه اسلام و زیرساخت آموزه های وحیانی و سیره رسول خدا قوام گرفت. در بالندگی این تمدن هر یک از این ملیت ها سهم و نقش ویژه ای داشته اند. در میان این ملیت ها دانشمندان شیرازی و توابع آن با قرار گرفتن در شمار کاتبان، دیوان سالاران، پزشکان، متکلمان، محدثان، راویان، جغرافی نویسان و منجمان سهم ویژه ای به خود اختصاص داده اند. آنچه مقرر است در این پایان نامه مورد پژوهش قرار گیرد پاسخ گفتن به این پرسش اصلی است که دانشمندان شیرازی و توابع آن چه نقش و جایگاهی در تمدن شرق خلافت اسلامی از قرن دوم تا چهارم هجری ایفا نموده اند؟ فرضیه غالب در این بررسی عبارت است از این که دانشمندان شیرازی و توابع آن در تولید علم، ساختار دیوانی، کتابت، ادبیات و رشد علومی همچون نجوم، پزشکی، جغرافیا، فقه و قضاوت و روایت حدیث نقش و جایگاه ویژه ای داشته اند. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی است و گاه به تناسب موضوع از تحلیل بهره گرفته شده است.

قرن اول هجری از قرون مهم سیر تحولات تاریخی در تاریخ اسلام است. از آنجا که هیچ نظام حکومتی فراگیر و مقتدری در منطقه حجاز تا پیش از ظهور اسلام وجود نداشت؛ خاندانهای اشرافی عرب که سابقه حکومتی داشتند، وارد جامعه اسلامی شدند و سعی در احیاء عظمت گذشته خود نمودند. یکی از این خاندانهای اشرافی خاندان اشعث ابن قیس کندی است که نسب خود را به حارث پادشاه مشهور کنده در قرن ششم میلادی می رساند. افراد این خاندان سعی در احیاء عظمت گذشته خود نمودند و برای دست یابی به این هدف چند سیاست را برگزیدند، از جمله:1- اشعث ابن قیس برای دست یابی به جایگاه قبلی خود در زمان جاهلیت که قبیله کنده از وی اطاعت می کردند، علیه خلافت دست به قیام زد و خود را پادشاه خواند.2- با ایجاد پیوند خویشاوندی با خاندانهای حکومتگر در صدر اسلام می خواست خود را مطرح نماید چنانکه اشعث با ام الفروه خواهر ابوبکر و فرزندش محمد ابن اشعث با دختر عثمان ازدواج کرد. و از طرف دیگر دخترش جعده را به امام حسن (ع) داد. این سیاست همچنان از طرف سایر افراد خاندانش ادامه یافت چنانکه محمد ابن اشعث دخترش را به مسلمه بن مروان و عبدالرحمان خواهرش را به محمد پسر حجاج داد. یکی از سیاستهای ابن اشعث شیوه منافق گونه وی بود، چنانکه در تقابل با خاندان امام علی (ع ) و تشیع این روش به خوبی نمود پیدا می کند.در ماجرای جنگ صفین این موضوع آشکار می شود و امام علی (ع ) در خطبه ای وی را منافق می خواند . همچنین خا ندان ابن اشعث سیاست مماشت با مخالفانی چون مختار و ابن زبیر را داشت. اوج حضور خاندان ابن اشعث در تحولات سیاسی در زمان عبدا الملک بن مروان در قیام عبدالرحمان ابن اشعث بود که برعلیه حجاج بن یوسف ثقفی وعبدالملک صورت گرفت. این قیام متشکل از افراد وگروههای سیاسی گوناگونی بود که با بنی امیه وعمال آن به خصوص حجاج مخالف بودند، این قیام سرانجام پس از چند جنگ سرکوب شد. در این پایان نامه از روش توصیفی- تحلیلی بر اساس روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای است که از منابع و ماخذ فارسی و عربی استفاده شده است

پیامبر اسلام (ص) در طی دوره بیست سه ساله رسالت خویش در سه جبهه درگیر بود. جبهه اول مشرکان ، جبهه دوم یهودیان بودند و جبهه سوم منافقان بودند.. خطر اینان برای اسلام بسیار زیاد بود چرا که امکان تشخیص توطئه آنان برای مسلمانان امکان پذیر نبود .. در قرآن کریم آیات زیادی درباره این جریان وجود دارد ، هم چنین در روایات متعددی به این گروه اشاره شده است. از نتایج این پژوهش چنین بر می آید که منافقین در طول حیات پیامبر(ص) مشکلات فراوانی برای ایشان و مسلمانان بوجود آوردند.آنان در جنگ ها و غزوات پیامبر(ص) به بهانه هایی با ترک میدان جنگ ضرباتی را به سپاه اسلام وارد کردند.

تاسیس و قدرت گیری حکومت شیعی– ایرانی آل بویه را می توان ، به طور مستقیم از نتایج نهضت علویان دانست . دوره ی حکومت آل بویه (321-448ق) یکی از دوره های متمایز و برجسته در تاریخ ایران می باشد. یکی از ویژگی های برجسته آل بویه توجه به شیعیان و احیای شعائرشیعه بود.به طوریکه شیعیان برخلاف دوره های قبل اجازه تظاهر علنی به عقایدشان بدون نیاز به تقیه رایافتند.هرچند دراین دوران تشیع امامی، مذهب رسمی حکومتی نگردیداما شیعیان اجازه یافتند، به انجام مراسم مذهبی وابرازعقاید خویش بپردازنند،ومراسم خود چون عزاداری امام حسین(ع)درروزعاشورا، برگزاری جشن غدیرخم وشهادت دادنبه ولایت امام علی(ع)در اذان و زیارت قبورائمه(ع)وبازسازی وتوسعه حرم ایشان را به طورآشکارانجام دهند.ودر سایه این امنیت شهرهای شیعه نشین درعراق وایران و حرم ائمه(ع) رونق و توسعه چشمگیری یافت. حاکمان آل بویه ارادت و محبت شدیدخود به ائمه را ازطریق ایجاد، بازسازی و توسعه وتعمیر گنبد وبارگاه آنان نشان می دادندوموقوفات ونذرهایی را به آرامگاههای،ائمه(ع)اختصاص می دادند،وهمچنین مدفن خود را در کنار آرامگاههای ائمه(ع) اطهارقراردادند . باتوجه به ماهیت موضوع، روش تحقیق دراین پژوهش توصیفی– تحلیلی خواهدبود.یعنی ابتدا موضوع مورد بحث را توصیف وتشریح وسرانجام چرایی وچگونگی ایجاد بارگاههارا بررسی کرده ام. سپس مطالب واطلاعات به روش کتابخانه ای واسنادی جمع آوری شد. و پس ازبررسی ومقایسه اطلاعات جمع آوری شده، وحذف مواردغیرضروری، براساس فصل ها به نگارش درآمد. درباره ی مدفن وبنای بارگاههای امامزادگان در ایران وعراق گزارش هایی در دست است، که حکایت از این دارد که از همان سال های اولیه شهادت ائمه ، بناهایی ساده برمزار آنها ساخته شد، وبه مرور زمان بناهایی رفیع و عمارت باشکوه برمرقد آنها بنا شده است . قدرت گیری آل بویه راباید نقطه عطفی در توجه به توسعه وتعمیر مشاهد متبرکه ائمه درایران وعراق دانست. بررسی چگونگی وچرائی بازسازی وایجاد وتعمیر مشاهد متبرکه درایران وعراق حاکی ازآن است؛که حاکمان آل بویه به دلیل اعتقاد به تشیع و وجود و نفوذ شیعیان در عراقبرای کسب مشروعیت در نظر شیعیان که در سپاه آنان و جامعه عراق وایران نفوذ زیادداشتند، به توسعه اماکن شیعه توجه خاصی داشتندکه این توجه سبب رونق و گسترش آرامگاهها در این دوره شد. کلید واژه: آلبویه، علویانطبرستان، امامزادگان، شاهچراغ، کربلا، نجف، سامراء، کاظمین

چکیده ندارد.