فاطمه پیرایش فر حمید رضا صراف معیری
کنه تارتن دولکه ای با نام علمی koch tetranychus urticae یکی از آفات مهم با پراکنش جهانی است که به بسیاری از محصولات باغی، زراعی و گلخانه ای حمله می کند. در طی دهه های گذشته کاربرد مکرر سموم شیمیایی علیه این آفت سبب بروز مقاومت در جمعیت، اثرات نامطلوب بر موجودات غیرهدف، طغیان مجدد و ظهور آفات ثانویه شده است. اسانس های گیاهی به علت سمیت کم برای پستانداران، تجزیه سریع در طبیعت و مقاومت دیرهنگام آفات به واسطه ترکیبات پیچیده، به عنوان یک راهبرد جایگزین مناسب برای کنترل آفات شناخته شده اند. در این تحقیق خواص بالغ کشی، تخم کشی و دورکنندگی سه اسانس گیاهی خانواده نعنائیان شامل رزماری (rosmarinus officinilis l.)، مرزه (satureja hortensis l.) و نعناع فلفلی (mentha piperita l.) روی کنه تارتن دولکه ای مورد بررسی قرارگرفت. آزمایش ها در شرایط دمایی 1±25 درجه سانتی گراد، رطوبت نسبی 5±50 درصد و تناوب نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی انجام شد. اسانس های گیاهی به روش تقطیر با آب، توسط دستگاه کلونجر استخراج شدند. در آزمایشات سمیت تنفسی، مقادیر lc50 محاسبه شده برای اسانس های رزماری، مرزه و نعناع فلفلی روی کنه های بالغ ماده به ترتیب برابر 944/28، 894/30 و 513/6 میکرولیتر بر لیتر هوا پس از 24 ساعت و 185/20، 599/17 و 910/4 میکرولیتر بر لیتر هوا پس از 48 ساعت بود. هم چنین در آزمایش های مربوط به تخم کشی، مقدار lc50 محاسبه شده برای اسانس های رزماری، مرزه و نعناع فلفلی به ترتیب 9/78، 07/43 و 82/5 میکرولیتر بر لیتر هوا بدست آمد. نتایج نشان می دهد اسانس نعناع فلفلی بیش ترین سمیت را روی مرحله تخم و بالغ کنه تارتن دولکه ای داشته است. درصد دورکنندگی بالاترین مقدار اسانس های رزماری، مرزه و نعناع فلفلی (348/0 میکرولیتر بر سانتی متر مربع)، تا یک ساعت پس از پاشش اسانس، به ترتیب برابر با70/64، 60/84 و 40/89 درصد بود. نتایج مقایسه اثر دورکنندگی اسانس ها نشان داد که اسانس نعناع فلفلی بیشترین میزان دورکنندگی را نسبت به دو اسانس دیگر داشته است. هم-چنین سمیت تماسی ترکیب فرموله شده بر پایه اسانس های رزماری و نعناع فلفلی همراه با روغن زیتون تلخ، روی ماده بالغ کنه تارتن دولکه ای مورد بررسی قرار گرفت و مقدار lc50 آن پس از 24 و 48 ساعت به ترتیب 392/3 و 300/2 میلی لیتر بر لیتر بدست آمد. نتایج نشان می دهد این ترکیب فرموله شده پتانسیل قابل توجهی برای مدیریت کنه تارتن دولکه ای داراست.
