درایران باستان و پیش از ورود اسلام به ایران، ادیان و مذهب زردشتی، مانوی و مزدکی، پا به عرصه ی وجود نهادند و هرکدام سعی کردند با توجه به مقتضیات زمان و خصوصیات آن روز جامعه ی ایرانی، تعالیمی را نشر دهند تا بتوانند از پیروان بیشتری برخوردار شوند، خصوصاً دین زردشتی که از دوران پیشدایان تا ساسانیان به عنوان دین و آئینی مهم و بزرگ همواره دارای پیروان بیشماری بوده است. اما با ورود اسلام به ایران و مواجه شدن با این دین محکم و استوار، کم کم این ادیان( زردتشتی، مانوی و مزدکی) نتوانستند در برابر تعالیم محکم آن پایداری کنند و اگرچه برای حفظ خود از راه های فراوانی چه مسلحانه و چه فرهنگی و عقیدتی استفاده کردند ولی تا دو یا سه قرن بیشتر نتوانستند پیروان خود را حفظ کرده و سرانجام این اسلام بود که با تکیه بر تعالیم واصول و فرهنگ الهی مقتدر خود بر تمامی رقبای دینی و مذهبی خود فایق آید و همچنان استوار و پا بر جا باقی بماند.