مرجان عمرانپور سعید عباسی
گیاهان دارویی همواره به عنوان یکی از مهم ترین منابع ترکیبات فعال زیستی مورد توجه بوده اند. ترکیبات فعال (متابولیت های ثانویه) موجود در این گیاهان، مسئول خاصیت ضد میکروبی آن ها می باشند. این ترکیبات همچنین در دفاع از گیاهان در برابر آفات و عوامل بیماری زای گیاهی موثرند. مطالعه ی حاضر با هدف بررسی اثر ضدقارچی عصاره های گیاهی به منظور مهار بیماری زنگ سفید خاجیان به اجرا درآمد. به این منظور ابتدا عصاره خالص 47 نمونه گیاهی با استفاده از متانول بدست آمد. اثرات ضدقارچی عصاره ها با مخلوط کردن عصاره های گیاهی با سوسپانسیون زئوسپورانژهای albugo candida (106×1 اسپور/میلی لیتر) در سه غلظت مختلف 250، 100 و 50 پی پی ام بررسی شد. آزمایش در قالب طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار و دو مشاهده در هر واحد آزمایش انجام شد. نتایج آزمایش نشان داد که از بین 47 گونه گیاهی سه گیاه سماق، آناگالیس و ازگیل در غلظت 50 پی پی ام کاملاً مانع از رهایش زئوسپور از زئوسپورانژهای a.candida شدند. سپس سه گیاه انتخاب گردیده و اجزاء عصاره با استفاده از کروماتوگرافی لایه نازک جداسازی شدند. براساس نتایج حاصل از کروماتوگرافی و اثرات بازدارندگی شان ترکیبات موجود در 0065/0rf=، 039/0rf= و 104/0rf= به ترتیب در باند های 1، 2 و 3 از عصاره متانولی آناگالیس و 97/0 rf=در باند 8 از عصاره متانولی برگ ازگیل و 014/0 rf=در باند 1 از عصاره متانولی سماق بیشترین اثر بازدارندگی را روی آزادسازی زئوسپورهای a.candida نشان دادند. در نهایت در آزمایش مزرعه ای، اثر عصاره متانولی گیاهان ازگیل، آناگالیس و سماق همراه با مانکوزب به عنوان شاهد مثبت در مهار بیماری زنگ سفید شاهی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد عصاره متانولی گیاه ازگیل در غلظت 10000 پی پی ام بیشترین اثر (0/100%) را در مهار بیماری مربوطه داشته است. از عصاره متانولی برگ ازگیل بارگذاری شده با نانوذرات آهن و مس جهت بررسی اثر بازدارندگی شان روی رهایش زئوسپورها در 4 غلظت مختلف استفاده شد. نتایج نشان داد که عصاره برگ ازگیل باردار شده با نانوذرات مس در غلظت 50 پی پی ام اثر ضدقارچی بالاتری نسبت به عصاره برگ ازگیل و عصاره برگ ازگیل باردار شده با نانوذرات آهن دارد. لذاترکیب عصاره ازگیل در قالب نانو ذرات باردارشده با فلز مس احتمالاً بتواند کنترل موثری بر تکثیر و شیوع این بیماری در مزارع شاهی داشته باشد.
