چکیده قرون پنجم و ششم از درخشان ترین دوره های تاریخ تمدن و فرهنگ اسلام و ایران است . سلجوقیان به دلیل گرایش به مذهب اهل سنت و نجات دهنده خلفای عباسی از دست آل بویه و فتنه ارسلان بساسیری وجهه مثبت و درخشان ، همچنین القاب و عناوینی خاص برای اولین بار در جهان اسلام کسب نمودند . همچنین سلاطین اولیه سلجوقی به دلیل ویژگی های قومی و قبیله ای خود مجبور بودند که از خدمت وزرای دانشمندایرانی استفاده نمایند که همین امر سبب رونق و شکوفائی علمی و ادبی و هنری در دورا ن این سلسله گردید و در تمامی ابعاد و شئون جامعه اسلامی رشد نمود . نام سلسله سلجوقی در تاریخ و تمدن اسلامی ، از لحاظ اهمیت و توجه خاصی که برای معماری و شهرسازی قائل بودند ، بسیار درخشان تر از دیگران است . بسیاری از سبک های معماری دوره های قبل در این دوره مورد توجه و عنایت واقع شده و با برطرف شدن عیوب و نواقص به عنوان سبکی کاربردی در اقصی نقاط جهان اسلام گسترش یافت . بارویکردنظام دیوانی وبه دلیل گستره وسیع قلمرو،سلاطین سلسله سلجوقی توانستند برای اولین درجهان اسلام،نظام نوینی درساخت وبنای مدارس علمی ایجاد کنند. در سایه اقتدار سلاطین سلجوقی شهرها توسعه و گسترش پیدا کردند بالاخص ؛ پایتخت های آنان رونق و شکوه فراوانی یافتند . همچنین به دلیل اعتماد سلاطین به وزرای دانشمند خود ازجمله خواجه نظام الملک موقعیت منحصر به فردی ازجهت معماری در جهان اسلام ایجاد گردید که بسیاری از سازه های به جا مانده از آن دوره گواه این مدعا است . این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی،درپی ارائه تحلیلی ازتاریخ معماری وشهر سازی سر زمینهای خلافت شرقی در قرون پنجم وششم هجری ،بر پایه متون واسناد اصیل ومطالعات انجام شده در این حوزه می باشد.