چکیده ولی و ولایت که در قرآن و اخبار و احادیث مکرر بدان اشاره شده است، از همان قرون اولیه اسلامی مورد توجه عرفا و متصوفه قرار گرفت و به دو شیوه با آن برخورد نمودند. کسانی که آن را اساس مکتب عرفانی خود قرار داده و ولایت را محور اساسی عرفان و تصوف می دانند وگروهی که فقط با صبغه مذهبی با آن برخورد نمودند و با تأثیر از قرآن مجید و احادیث به تبیین آن پرداختند. مسأله ولایت که به پیر و ولی این امکان را می دهد تا با تصرف در احوال مر ی د او را به سرمنزل مقصود برساند، از نکات مورد تأکید صوفیان در تمام دوره های عرفان و تصوف اسلامی است. از میان اولین شاعرانی که به بهره گیری از عرفان در جهت تبیین اندیشه های خود به صورت جد ی در شعر همت گماردند، بی شک حکیم غزنوی جایگاه نخست را دارد. سنائی با وجود اینکه درین راه تقریباًپیش قدم بود؛ توانست به خوبی بنای شعر زهد و عرفان و در عین حال شعر تعلیمی را به نحوی پایه ریزی کند که تا همیشه پابرجا بماند و در هر اهمیت و جایگاه ولی و ولایت در » دوره بر غنا و شکوه آن افزوده گردد. از جمله مباحثی که وی در شعرش بدان پرداخت است. وی با تلفیق سه محور شریعت، طریقت و فلسفه توانست ظریف ترین اندیشه ها را در رابطه با هرم « سیر و سلوک سه گانه خدا، انسان، و جهان بوجود آورد و تأکید حکیم غزنوی برای دستیابی به حقیقت همانا انسان و وجود اوست . وی انسان را محور اصلی اندیشه هایش قرار می دهد و همین اندیشه انسان مدارانه او منجر به شکل گیری انسان آرمانی وی می گردد. « رند » یعنی در « ول ی و ولای ت » بررسی اهمیت جایگاه ولی و ولایت در سیر و سلوک در آثار سنائی، نه تنها روشنگر سیر اهمیت سیر و سلوک از منظر شریعت و طریقت است، بلکه بیانگر سیر اندیشه سنائی در این باب و هم چنین اعتلا ی اندیشه او در لفافه سخن اوست. وی توانست حکیمانه ترین اندیشه هایش را در این زمینه نه تنها برای فارسی زبانان بلکه برا ی کل ادبیات جهان به جا بگذارد تا جایی که سیرالعباد وی به تنهایی خود منشأ آثار ی است که در باب س یر و سلوک روحانی نوشته شده است.